Ból kręgosłupa lędźwiowego utrudnia, a czasami wręcz uniemożliwia, normalne funkcjonowanie. Może mieć różnych charakter i nasilenie, jednak zawsze jest bardzo uciążliwy. Warto poznać częste przyczyny bólu kręgosłupa w odcinku lędźwiowym, a także objawy, które powinny skłonić do natychmiastowej konsultacji z lekarzem.
Ból kręgosłupa lędźwiowego może wskazywać na różne schorzenia
Ból w obrębie lędźwi, czyli w dolnej części kręgosłupa, nie jest związany jedynie ze schorzeniami kręgosłupa. Często bywa bagatelizowany, bo chorzy są przekonani, że jego przyczyną jest przeciążenie kręgosłupa związane z wykonywaną pracą lub starzenie się organizmu. Ból kręgosłupa lędźwiowego może wskazywać na różne schorzenia np. schorzenia przewodu pokarmowego i schorzenia układu moczowo-płciowego. U kobiet często ból kręgosłupa lędźwiowego wskazuje na choroby ginekologiczne.
Odczuwając dolegliwości bólowe w dole pleców, którym towarzyszą inne objawy, np. ból podbrzusza, koniecznie trzeba skonsultować się z lekarzem. Nie można z góry zakładać, że ból kręgosłupa lędźwiowego to objaw choroby zwyrodnieniowej, przeciążenia lub trybu życia, bo objaw ten może być związany np. z rozwijającym się schorzeniem o podłożu zapalnym lub nowotworem.
Jak boli kręgosłup lędźwiowy?
Ból kręgosłupa, który związany jest z chorobami kręgosłupa, ma różny charakter oraz nasilenie. W zależności od przyczyny mamy także do czynienia z różnym przebiegiem choroby. Dolegliwości bólowe mogą występować stale, nasilając się pod wpływem aktywności fizycznej lub uporczywie nawracać, a także występować przewlekle. W przypadku chorób kręgosłupa najczęściej mamy do czynienia z tępym bólem rozlanym, bólem piekącym, rwącym bólem o umiarkowanym lub dużym nasileniu oraz silnym bólem, który utrudnia poruszanie się.
Niekiedy ból kręgosłupa pojawia się jedynie podczas wykonywania określonych czynności np. schylania się, po długim siedzeniu lub wysiłku fizycznym, ustępując samoistnie bądź po zastosowaniu miejscowo działających środków o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym.
Czasami trudno jest dokładnie określić, jak bolą plecy, zwłaszcza jeżeli ból jest rozlany i promieniuje w różne strony. Zdarza się, że chęć odciążenia kręgosłupa lędźwiowego np. podczas siedzenia, przynosi skutek odwrotny od zamierzonego, doprowadzając do pojawienia się dolegliwości bólowych również w obrębie kręgosłupa piersiowego, co ma związek z przyjmowaniem nieprawidłowej postawy.
Najczęstsze przyczyny bólu kręgosłupa lędźwiowego – choroby kręgosłupa
Kręgosłup narażony jest na znaczne przeciążenia i urazy, które mogą powodować nie tylko ból w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, ale także ból w odcinku piersiowym i szyjnym. Ból kręgosłupa może promieniować np. do kończyn dolnych i kończyn górnych, a także do brzucha.
Najczęstszą przyczyną m.in. bólu kręgosłupa lędźwiowego jest zwyrodnienie kręgosłupa. Proces zwyrodnieniowy ma związek nie tylko ze starzeniem się organizmu oraz wiekiem pacjentów, ale także czynnikami genetycznymi, wadami postawy, przebytymi urazami, trybem życia i wykonywaną pracą.
Istotny wpływ na zdrowie kręgosłupa ma stosowana dieta, masa ciała, a także aktywność fizyczna. Ból odcinka lędźwiowego kręgosłupa występuje zarówno u osób prowadzących siedzący tryb życia (jest związany m.in. z wielogodzinną pracą w pozycji siedzącej), jak i u osób uprawiających sport. Nadmierna masa ciała znacznie obciąża kręgosłup, co również często powoduje ból pleców w odcinku lędźwiowym. Osoby z nadwagą i osoby otyłe cierpią nie tylko z powodu bólu pleców. Z przeciążeniem i nadmiarem kilogramów często związany jest także ból stawów kolanowych i ból stóp.
Z procesem zwyrodnieniowym kręgosłupa związana jest przepuklina krążka międzykręgowego, która określana jest także jako „wypadnięcie dysku”. Jeżeli dojdzie do wysunięcia się krążka międzykręgowego, to pojawia się silny ból pleców w odcinku lędźwiowym.
Ból pleców w odcinku lędźwiowym, który pojawia się na skutek wypadnięcia dysku to ostra lumbalgia (lumbago, postrzał). Lumbago znacząco ogranicza możliwość normalnego funkcjonowania i wymaga leczenia.
Warto wiedzieć, że proces zwyrodnieniowy krążków międzykręgowych kręgosłupa może rozpocząć się już w okresie dojrzewania. Jeżeli zmiany postępują, to dochodzi do rozwoju dyskopatii. Dyskopatia lędźwiowa coraz częściej diagnozowana jest u osób w młodym wieku, co ma związek m.in. z siedzącym trybem życia i brakiem odpowiedniej ilości ruchu.
Ból odcinka lędźwiowego kręgosłupa może występować przewlekle lub pojawić się nagle, wskazując na uraz kręgosłupa. Ryzyko nagłego pojawienia się bólu pleców w odcinku lędźwiowym zwiększają m.in.:
- intensywne treningi,
- ciężka praca fizyczna,
- nieprawidłowa postawa przy podnoszeniu ciężkich przedmiotów,
- nagłe wykonanie skłonu tułowia lub wyprostu.
U kobiet ból lędźwiowy (np. ostry ból kręgosłupa lędźwiowego) bywa związany z macierzyństwem – pojawia się na skutek częstego podnoszenia niemowlęcia i małego dziecka.
Choć u podłoża bólów kręgosłupa lędźwiowego leży najczęściej choroba zwyrodnieniowa oraz związana z nią przepuklina krążka międzykręgowego, to ból pleców w odcinku lędźwiowym może być także związany z innymi schorzeniami.
Cenną wskazówką diagnostyczną dla lekarza jest m.in. charakter bólu pleców w odcinku lędźwiowym oraz występowanie innych objawów chorobowych i dolegliwości zdrowotnych np. ból kręgosłupa lędźwiowego promieniujący do pośladka i kończyny dolnej świadczy, że doszło do ucisku na korzenie nerwowe lub podrażnienia nerwu kulszowego. Rwa kulszowa często pojawia się u osób z przepukliną krążka międzykręgowego, a także ma związek z trybem życia, aktywnością fizyczną i stosowaną dietą. Ból w rwie kulszowej pojawia się w obrębie dolnej części pleców, promieniując do uda, a także łydki i stopy. Inne objawy rwy kulszowej to m.in. zaburzenia czucia w obrębie unerwianej kończyny. Podrażnienie lub ucisk na korzenie nerwowe może również wywołać objawy rwy udowej i rwy barkowej.
Rwa to najczęściej nagły, ostry, przeszywający ból, na który w szczególności narażone są osoby przeciążające kręgosłup lędźwiowy. W niektórych przypadkach nawracające dolegliwości bólowe, które związane są z rwą kulszową, rwą udową i rwą barkową, mogą wskazywać na poważne schorzenia np. schorzenia nowotworowe. W tym przypadku przyczyną dolegliwości jest m.in. uciskający korzenie nerwowe guz.
U osób młodych ból odcinka lędźwiowego kręgosłupa oraz ograniczenie ruchomości kręgosłupa mogą wskazywać na zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK, choroba Bechterewa). Ta choroba o podłożu zapalnym najczęściej diagnozowana jest u młodych dorosłych.
Dolegliwości bólowe w obrębie kręgosłupa lędźwiowego mogą być również związane z nadmiernym napięciem mięśni przykręgosłupowych, które pojawia się na skutek wykonywania pracy w pozycji siedzącej, pozycji stojącej i pozycji na kolanach, częstego wykonywania powtarzalnych czynności np. schylaniem się i prostowaniem, korzystania z nieodpowiednio dobranego materaca i przewlekłym stresem.
Objawy bólu kręgosłupa oraz jego przyczyny mogą być różne. Jeżeli ból pleców nie jest jedyną z odczuwanych dolegliwości i towarzyszą mu np. ból w nadbrzuszu, ból w podbrzuszu, ból w prawym lub lewym podżebrzu, a także dolegliwości gastryczne lub zaburzenia w oddawaniu moczu, to może nie być objawem chorób kręgosłupa. Dolegliwości w obrębie kręgosłupa lędźwiowego mogą wskazywać na różne schorzenia wewnętrzne (np. choroby nerek, choroby trzustki, choroby żołądka, choroby macicy, choroby pęcherzyka żółciowego).
Sygnały alarmowe, które powinny skłonić do natychmiastowej konsultacji z lekarzem to m.in. ostry ból, który uniemożliwia wykonywanie ruchów, zaburzenia neurologiczne (np. zaburzenia czucia, drętwienie ciała, niedowład kończyn dolnych lub kończyn górnych, porażenie kończyn, kurcze kończyn dolnych, osłabienie siły mięśniowej), a także obrzęki, podwyższona temperatura ciała, ogólne osłabienie i złe samopoczucie.
Podsumowując, ból kręgosłupa lędźwiowego, który związany jest z chorobami kręgosłupa, najczęściej powodują zmiany w obrębie krążka międzykręgowego, które związane są z procesem zwyrodnieniowym kręgosłupa, a także urazy, przeciążenia i nadmierne napięcie mięśni przykręgosłupowych. Rzadziej przyczyną bólu kręgosłupa lędźwiowego są zagrażające życiu schorzenia np. choroby nowotworowe, które powodują powstawanie guzów w obrębie kręgosłupa, krwiaki, zmiany o podłożu zapalnym, zmiany ropne i złamania.
Zarówno nagły, jak i przewlekły lub uporczywie nawracający ból kręgosłupa w odcinku lędźwiowym, jest wskazaniem do wizyty u lekarza. Jeżeli ostry ból pojawia się na skutek urazu np. upadku lub po treningu bądź pracy fizycznej, to nie należy próbować go „rozchodzić”, bo możemy pogłębić uraz. Ból kręgosłupa po upadku u seniorów może wskazywać na złamanie – ryzyko poważnych złamań w obrębie kręgosłupa oraz biodra u seniorów zwiększa osteoporoza. Każdy uraz u seniora, nawet z pozoru niegroźny upadek, wymaga wykonania badań lekarskich m.in. badania RTG.
Przyczyny bólu kręgosłupa lędźwiowego – zwyrodnienie stawów biodrowych i krzyżowo-biodrowych
Zwyrodnienie stawów biodrowych i stawów krzyżowo-biodrowych może wywoływać dolegliwości bólowe w obrębie kręgosłupa lędźwiowego. W tym przypadku ból kręgosłupa jest związany z procesem zwyrodnieniowym, który powoduje stopniową deformację stawów biodrowych i stawów krzyżowo-biodrowych.
Przyczyną bólu kręgosłupa od biodra jest wspólne unerwienie dolnych partii kręgosłupa i miednicy. Zwyrodnienie stawów biodrowych i choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa mają takie samo podłoże. Zwyrodnienie stawów biodrowych związane jest z upływem lat, otyłością, nadwagą, a także trybem życia.
Osoby, u których rozwija się zwyrodnienie biodra, często starają się zmniejszyć uciążliwe dolegliwości, odciążając chorą stronę ciała i przyjmując nieprawidłową postawę, co nasila dolegliwości w obrębie kręgosłupa lędźwiowego, przyczyniając się również do powstawania uszkodzeń w obrębie stawów kręgosłupa.
Przyczyny bólu kręgosłupa lędźwiowego – choroby narządów wewnętrznych
Jak już zostało wspomniane, ból kręgosłupa lędźwiowego może wskazywać na choroby narządów, które znajdują się w jamie brzusznej oraz miednicy mniejszej. Ból lędźwi pojawia się w przebiegu wielu schorzeń m.in. o podłożu zapalnym oraz podłożu nowotworowym. Jest to tzw. ból przeniesiony, czyli ból, który pojawia się w innym rejonie ciała. Ból przeniesiony, który koncentruje się w obrębie kręgosłupa lędźwiowego, mogą powodować m.in.:
- Choroby układu moczowego – dolegliwości bólowe kręgosłupa mogą powodować np. kamica nerkowa, zapalenie pęcherza moczowego i zapalenie dróg moczowych.
- Schorzenia i zaburzenia czynnościowe w obrębie dolnego odcinka przewodu pokarmowego – ból lędźwi pojawia się np. przy przewlekłych zaparciach oraz może mieć związek z chorobami zapalnymi i chorobami nowotworowymi jelit;
- Schorzenia wątroby, żołądka i trzustki – choroby narządów układu pokarmowego, które znajdują się w jamie brzusznej, także mogą przyczyniać się do występowania bólów kręgosłupa lędźwiowego. Ból lędźwi pojawia się w przebiegu chorób zapalnych, a także nowotworów i niewydolności narządów wewnętrznych, promieniując do lewego lub prawego podżebrza, podbrzusza, pachwiny oraz w okolicę łopatki.
U mężczyzn przeniesione dolegliwości bólowe w obrębie kręgosłupa lędźwiowego mogą powodować choroby gruczołu krokowego – ból kręgosłupa wywołuje zarówno zapalenie, jak i rak prostaty (nowotwór gruczołu krokowego), a także infekcje intymne i choroby weneryczne.
U kobiet ból w dole pleców może mieć związek z chorobami układu rozrodczego. Ból kręgosłupa lędźwiowego mogą powodować różne schorzenia ginekologiczne np. endometrioza, ostre i przewlekłe stany zapalne w obrębie macicy, zapalenie przydatków, infekcje intymne, choroby przenoszone drogą płciową i nowotwory ginekologiczne. Ból w dole pleców często towarzyszy pierwotnemu i wtórnemu bolesnemu miesiączkowaniu, a także może pojawiać się w okresie owulacji.
Przyczyn bólów kręgosłupa lędźwiowego jest wiele. Nie zawsze możliwe jest dokładne określenie, co je powoduje i niezbędne jest wykonanie wielu różnych badań obrazowych. Zdarza się, że przyczyny bólu kręgosłupa nie można ustalić, choć zostały wykonane różne badania. W takim przypadku silny ból kręgosłupa lędźwiowego może mieć podłoże psychogenne.
Ból kręgosłupa lędźwiowego a zaburzenia nerwicowe
Zaburzenia nerwicowe, zaburzenia lękowe i przewlekły stres również mogą powodować ból kręgosłupa lędźwiowego. W tym przypadku dolegliwości bólowe w obrębie kręgosłupa lędźwiowego, a także kręgosłupa piersiowego i kręgosłupa szyjnego, powoduje nadmierne napięcie mięśni, które związane jest m.in. z oddziaływaniem na organizm hormonów stresu.
Objawy bólu kręgosłupa lędźwiowego, których nie można bagatelizować
Niezależnie od nasilenia bólu i jego charakteru niepokój powinny wzbudzić towarzyszące bólom w lędźwiowej części kręgosłupa inne objawy np.:
- zaburzenia oddawania moczu,
- zaburzenia oddawania stolca,
- skąpomocz oraz częstomocz,
- ból podczas oddawania moczu,
- ból w podbrzuszu,
- zmiana koloru lub zapachu moczu,
- zaburzenia czucia okolicy krocza,
- nieprawidłowa wydzielina z pochwy i krwawienia pomiędzy miesiączkami,
- zaburzenia czucia w kończynach dolnych,
- przeczulica skóry pleców lub kończyn,
- obrzęki,
- mrowienie, drętwienie lub niedowład kończyn.
Ze względu na wiele możliwych przyczyn bólu w okolicy lędźwiowej kręgosłupa na etapie diagnostyki wykonywane są różne badania m.in. RTG kręgosłupa, USG jamy brzusznej, a także rezonans magnetyczny i tomografia komputerowa. Leczenie bólu kręgosłupa dobierane jest do przyczyny dolegliwości. Jeżeli dolegliwości bólowe są związane z kręgosłupem, to stosowane jest zarówno leczenie zachowawcze, jak i leczenie operacyjne. Uzupełnieniem leczenia chorób kręgosłupa jest fizjoterapia, rehabilitacja, a także samodzielne wykonywanie ćwiczeń, które zalecił specjalista i nauczenie się przyjmowania prawidłowej postawy ciała.
Czytaj też:
Jak złagodzić ból w dole pleców? Wypróbuj jogę i Tai ChiCzytaj też:
Dietetyk radzi: Te produkty mogą pomóc zmniejszyć bóle kręgosłupa
Źródła:
- M. Corr, Ból w chorobach reumatycznych, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław, 2023
- Damian Kusz, Kompendium ortopedii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2015
- Piotr Józefowski, Anna Kołcz-Trzęsicka, Anna Żurowska, Zdrowy kręgosłup, Wydawnictwo SBM Sp. z o.o., Warszawa, 2015
- Cunningham C., Rwa kulszowa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2007
- Kwolek. A., Fizjoterapia w neurologii i neurochirurgii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2012
- Kazimierz Rąpała, Zespoły bólowe kręgosłupa. Zagadnienia wybrane, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2006