Ból mięśni to zaburzenie układu mięśniowego o podłożu receptorowym. Bóle mięśni można charakteryzować i klasyfikować na wiele sposobów. Ból może dotyczyć jednego mięśnia, grupy mięśniowej lub wszystkich mięśni, a także występować okresowo lub przewlekle. W przypadku mialgii mamy do czynienia z różnym pochodzeniem bólu. Dolegliwości bólowe w obrębie mięśni mogą być spowodowane zaburzeniami w funkcjonowaniu lub urazem nie tylko samego mięśnia, ale także okolicznych struktur np. nerwów oraz stanem zapalnym, który związany jest z przebiegiem chorób ogólnoustrojowych lub chorób układowych.
Ból mięśni – objaw, którego nie można bagatelizować
Ból sam w sobie nie jest chorobą, ale objawem chorobowym, który pojawia się w przebiegu m.in. chorób układowych oraz infekcji wirusowych i bakteryjnych, a także może być związany z urazem mechanicznym. Ból mięśniowy ma różny charakter i nasilenie. U wielu pacjentów nie występuje jedynie ból mięśni. W przebiegu różnych chorób pojawiają się bóle mięśniowo-stawowe, a także skurcze mięśni oraz inne nieprzyjemne doznania np. mrowienie, drętwienie i pieczenie mięśni, które mogą wskazywać na schorzenia układu nerwowego.
U osób, które prowadzą siedzący tryb życia, nawet po niewielkim wysiłku fizycznym, może pojawić się ból mięśniowy, który potocznie określany jest jako zakwasy. W tym przypadku dolegliwości mijają samoistnie i nie wymagają specjalistycznego leczenia. Ból mięśni związany z zakwasami wywołuje wysoki poziom mleczanów oraz kwasu mlekowego w mięśniach.
Ból mięśniowy, który utrzymuje się przez dłuższy czas, może wskazywać na poważne schorzenia oraz zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu. Każdy ból mięśni, który utrzymuje się dłużej niż kilka dni, powinien zostać skonsultowany z lekarzem. Warto wiedzieć, że związany z urazem oraz ból mięśniowy w przebiegu chorób nieco się od siebie różnią. W przypadku urazu mięśni (np. na skutek aktywności fizycznej lub upadku) dolegliwości bólowe są ograniczone do jednego mięśnia lub niewielkiej grupy mięśniowej (np. mięśnie brzucha, mięśnie rąk, mięśnie uda, mięśnie pleców) oraz okolicznych struktur narządu ruchu czyli ścięgien, więzadeł i stawów. W przebiegu chorób o różnym podłożu np. infekcji wirusowej lub choroby układowej pojawia się ogólnoustrojowy ból mięśni. W tym przypadku dolegliwości bólowe dotyczą różnych mięśni lub wszystkich mięśni i w stopniu znacznym utrudniają codzienne funkcjonowanie.
Bóle mięśni można klasyfikować na podstawie różnych kryteriów m.in. przebiegu choroby (np. ostry ból mięśni, przewlekły ból mięśni), przyczyny bólu (np. ból mięśniowy związany z urazem, ból mięśniowy związany ze stanem zapalnym), stopnia nasilenia dolegliwości bólowych (np. ból mięśni o łagodnym, umiarkowanym lub dużym nasileniu) oraz objawów współtowarzyszących (np. ból mięśni i stawów, ból mięśni, któremu towarzyszą skurcze mięśni, ból mięśni, któremu towarzyszy osłabienie mięśni).
Jeżeli bólowi mięśni towarzyszą objawy ogólne np. podwyższona temperatura ciała, złe samopoczucie, osłabienie, ból głowy, zawroty głowy, mrowienie mięśni, drętwienie mięśni, niedowłady kończyn, sztywność stawów, zmiana zabarwienia skóry, ocieplenie lub ochłodzenie skóry, bolesne skurcze, a także inne, niepokojące objawy, to nie można zwlekać z wizytą u lekarza, bo w organizmie może rozwijać się wymagające specjalistycznego leczenia schorzenie.
Przyczyny bólu mięśni
Można wyróżnić wiele przyczyn bólu mięśni, jednak nie u każdego pacjenta możliwe jest określenie, co go powoduje. Do najczęstszych przyczyn bólu mięśni zaliczamy m.in.:
- nadmierny wysiłek fizyczny,
- przemęczenie,
- przyjmowanie nieprawidłowej postawy podczas pracy, aktywności i relaksu,
- przewlekły stres,
- urazy, przeciążenia i nadwyrężenie mięśni,
- infekcje wirusowe i infekcje bakteryjne,
- niedobory żywieniowe.
Choroby, w których przebiegu występują bóle mięśniowe, to m.in.:
- reumatoidalne zapalenie stawów (RZS),
- zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa,
- zespół niespokojnych nóg,
- niedoczynność tarczycy,
- niektóre choroby pasożytnicze,
- borelioza,
- toczeń rumieniowaty układowy,
- zapalenie skórno-mięśniowe,
- zapalenie wielomięśniowe,
- stwardnienie rozsiane (SM),
- polimialgia reumatyczna,
- fibromialgia,
- zaburzenia o podłożu psychicznym.
Bóle mięśni w czasie przeziębienia i grypy
Bóle mięśni i stawów, którym towarzyszą ogólne złe samopoczucie, uczucie rozbicia, zmęczenie, dreszcze, podwyższona temperatura ciała, katar, ból gardła lub drapanie w gardle oraz kaszel, może wskazywać na początek przeziębienia lub grypy. W przypadku przeziębienia ból mięśniowo-stawowy nie utrudnia normalnego funkcjonowania. Tymczasem w przypadku grypy dolegliwości bólowe mogą mieć umiarkowane lub duże nasilenie, co sprawia, że utrudniają normalne funkcjonowanie.
Ból mięśni w przebiegu przeziębienia i grypy mija po kilku dniach. W celu jego złagodzenia zalecane jest ograniczenie aktywności – odpoczynek przyspiesza regenerację organizmu oraz przyczynia się do szybszego zwalczenia infekcji przez układ odpornościowy.
Bóle mięśni szyi, karku i obręczy barkowej
Ból mięśni szyi, karku i obręczy barkowej często ma związek z przeciążeniem szyjnego odcinka kręgosłupa np. pracą w wymuszonej pozycji, spaniem na nieodpowiednio dopasowanym materacu lub poduszce, wadami postawy, pochylaniem głowy nad ekranem smartfona (tzw. szyja smartfonowa to jedna z największych „bolączek” XXI wieku), oraz czytaniem książek i oglądaniem telewizji w niewygodnej pozycji.
Bólowi mięśni szyi, karku i obręczy barkowej mogą towarzyszyć ból głowy, zawroty głowy oraz dolegliwości typowe dla przebiegu migreny z aurą, czyli np. szumy uszne, mdłości, zaburzenia widzenia i mroczki przed oczami.
Bóle mięśni kończyn górnych
Ból mięśni kończyn górnych najczęściej związany jest z ich przeciążeniem na skutek wykonywania pracy fizycznej, uprawiania niektórych sportów, a także rekreacji. Mięśnie rąk mogą również boleć, gdy pracujemy przy nieprawidłowo dobranym biurku, podnosimy ciężkie przedmioty oraz narażamy kończyny górne na oddziaływanie drgań np. podczas pracy narzędziami udarowymi.
Bóle mięśni pleców
Mięśnie pleców także narażone są na liczne przeciążenia. Ból mięśni pleców pojawia się jako skutek intensywnego wysiłku, nadwyrężenia kręgosłupa, stresu, nieprawidłowego podnoszenia ciężkich przedmiotów, długiego siedzenia np. podczas jazdy samochodem lub lotu samolotem. Ból mięśni pleców może także wskazywać na infekcje wirusowe i bakteryjne oraz inne schorzenia.
Bóle mięśni nóg
Ból mięśni nóg zwykle związany jest z przeciążeniem mięśni wyczerpującym treningiem, noszeniem obuwia na płaskiej podeszwie lub zbyt wysokim obcasie, a także z ciężką pracą fizyczną. Trzeba jednak wiedzieć, że ból mięśni nóg może również wskazywać na upośledzony przepływ krwi w naczyniach krwionośnych, chorobę tętnic obwodowych oraz rwę kulszową.
Bóle mięśni brzucha
Ból mięśni brzucha często pojawia się po pracy fizycznej oraz ćwiczeniach, jednak może także towarzyszyć przebiegowi przeziębienia lub innej infekcji dróg oddechowych. Uciążliwy ból mięśni brzucha podczas infekcji dróg oddechowych może mieć związek z przeciążeniem mięśni z powodu uporczywego kaszlu oraz kichania.
Bóle mięśni – diagnostyka i leczenie
Przyczynę bólu mięśni pomagają wykryć m.in. badanie krwi, badanie moczu, badania neurologiczne, a także badania obrazowe m.in. tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny. Czasami niezbędne jest wykonanie badania histopatologicznego objętej procesem zapalnym tkanki mięśniowej oraz badania elektromiograficznego.
Leczenie bólu mięśni dobierane jest do jego przyczyny. W celu redukcji uciążliwych dolegliwości stosowane są m.in. doustne oraz działające miejscowo środki przeciwbólowe i przeciwzapalne, plastry rozgrzewające, kinesiotaping, a także zabiegi fizjoterapeutyczne.
Aby złagodzić ból mięśni, który związany jest ze stanem zapalnym, można stosować chłodne okłady. Jeżeli ból mięśni związany jest z nadmiernym napięciem mięśniowym, to zalecane są ciepłe okłady.
Czytaj też:
Ból stawów – najczęstsze przyczyny, diagnostyka, leczenie i domowe sposobyCzytaj też:
Ból pod prawym żebrem – najczęstsze przyczyny, objawy towarzyszące i diagnostyka
Źródła:
- Nicpoń K.W., „Bóle mięśniowe i kurcze bolesne w praktyce neurologa”, Polski Przegląd Neurologiczny 2007, tom 3, 4, 237-248, Via Medica
- Anderson, Małdyk P., „Choroby układu ruchu w praktyce lekarza rodzinnego”, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław, 2020
- Krzysztof Spodaryk, „Patologia narządu ruchu”, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2021
- prof. dr hab. n. med. Maria Majdan, lek. Andrzej Majdan, „Bóle mięśni bez wyraźnej przyczyny – diagnostyka i postępowanie”, Medycyna po Dyplomie, 2016/02