Jedną z głównych przyczyn wzmożonej produkcji kortyzolu są – poza czynnikami stresogennymi – zaburzenia w pracy nadnerczy. To gruczoły zlokalizowane nad nerkami. Pośrednio – dzięki wydzielaniu odpowiednich hormonów – uczestniczą w regulacji gospodarki wodno-mineralnej organizmu. Odpowiadają również za kształtowanie się drugorzędnych cech płciowych u mężczyzn i przygotowują organizm do reakcji „walcz lub uciekaj” w sytuacji zagrożenia.
Kiedy poziom kortyzolu jest za wysoki?
Poziom kortyzolu we krwi jest zmienny i zależy od pory dnia. Największe jego stężenie obserwuje się w godzinach porannych (zaraz po przebudzeniu). W miarę upływu czasu poziom tzw. hormonu stresu powinien spadać. Oczywiście wiele zależy również od prowadzonego trybu życia i czynników stresogennych obecnych w najbliższym otoczeniu (w domu, w pracy etc.).
Przyjmuje się, że rano prawidłowe stężenie kortyzolu powinno mieścić się w przedziale: 7–25 µg/dl, a wieczorem oscylować w granicach 2–9 µg/dl. Poziom hormonu stresu w organizmie oznacza się w analizach laboratoryjnych surowicy krwi (rzadziej moczu). Badania może zlecić lekarz pierwszego kontaktu lub inny specjalista, na przykład endokrynolog.
Podwyższony poziom kortyzolu jako objaw zespołu Cushinga
Zespół Cushinga jest spowodowany zbyt dużą ilością glikokortykosteroidów w organizmie. Daje wiele niespecyficznych objawów, takich jak: męczliwość, obniżenie nastroju, częste infekcje, nadmierne łaknienie, podwyższone ciśnienie krwi, bóle głowy czy zaburzenia miesiączkowania u kobiet i potencji u mężczyzn. Te symptomy pojawiają się zwykle w późnych fazach rozwoju choroby. Na początku występują głównie siniaki (powstają nawet przy lekkim uderzeniu) oraz zmiany skórne (rozstępy, zaczerwienienie twarzy). Dochodzi również do stopniowego zaniku mięśni kończyn. Ręce i nogi są szczuplejsze niż pozostałe części ciała.
Zespół Cushinga pojawia się również w przebiegu wielu schorzeń. Może wskazywać między innymi na guza przysadki mózgowej lub nadnerczy. Sposób leczenia choroby zależy od jej pierwotnej przyczyny. Terapia polega zwykle na podawaniu pacjentowi preparatów hamujących syntezę kortyzolu i operacyjnym wycięciu patologicznych narośli.
Zbyt wysoki poziom kortyzolu może wskazywać na raka
Wzmożona produkcja kortyzolu w organizmie bywa pokłosiem procesów nowotworowych zachodzących w ustroju. Może wskazywać na rozwój raka płuc lub nowotwór tarczycy. Złośliwe guzy nierzadko uwalniają hormon adrenokortykotropowy (ACTH), który wpływa na poziom kortyzolu w organizmie. Warto zwrócić uwagę na fakt, że zazwyczaj dochodzi do tego, gdy choroba jest już w zaawansowanym stadium.
Podwyższony kortyzol w przebiegu chorób cywilizacyjnych
Podwyższony poziom kortyzolu we krwi może prowadzić do rozwoju insulinooporności i cukrzycy. Zbyt duże stężenie hormonu stresu w organizmie skutkuje zwiększonym zapotrzebowaniem organizmu na glukozę. W rezultacie jej podaż wzrasta, a produkcja insuliny spada. Taki stan rzeczy utrzymujący się przez dłuższy czas powoduje trwałe zaburzenia metaboliczne, które wymagają specjalistycznego leczenia i zmiany sposobu odżywiania.
Nadmiar kortyzolu w organizmie jest również jednym z czynników ryzyka rozwoju otyłości, uznawanej za jedną z najgroźniejszych chorób cywilizacyjnych. Nieleczone schorzenie rodzi nie tylko problemy natury estetycznej. Niesie za sobą również szereg negatywnych konsekwencji zdrowotnych. Otyłość zwiększa prawdopodobieństwo pojawienia się złośliwych guzów nowotworowych w organizmie. Zaburza pracę serca i innych narządów wewnętrznych. Sprzyja powstawaniu stanów zapalnych i zmian zwyrodnieniowych w układzie kostno-stawowym. Nieleczona może prowadzić do ciężkiej niepełnosprawności, a nawet śmierci.
Czytaj też:
Stres niszczy pracowników. Coraz więcej osób ucieka na L4Czytaj też:
Nie możesz schudnąć? Dowiedz się, jakie są 3 najczęstsze błędy w diecie
Źródło: viamedica.pl, Zdrowie WPROST