Utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej organizmu możliwe jest dzięki pracy dwóch układów – oddechowego i moczowego. Niezakłócona praca płuc, które odpowiadają za wentylację oraz usuwających zbędne produkty przemiany materii nerek, to podstawa prawidłowego przebiegu procesów biologicznych.
Zaburzenie równowagi kwasowo-zasadowej, czyli alkaloza oddechowa, powoduje, że pH krwi ulega podwyższeniu, co znacząco wpływa na pracę całego ustroju. Jak sama nazwa wskazuje – zasadowica oddechowa ma związek z zaburzeniami w pracy układu oddechowego, a dokładnie zwiększoną wentylacją płuc. Zdarza się również, że do wzrostu pH krwi prowadzą zaburzenia przemian metabolicznych – wówczas zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej określane są jako zasadowica nieoddechowa (zasadowica metaboliczna).
Jak odbywa się regulacja oddychania?
Regulacja oddychania to zadanie ośrodkowego układu nerwowego. W ośrodkowym układzie nerwowym znajdują się struktury odpowiadające za regulację i modulację oddychania. Za regulację oddychania odpowiada kompleks oddechowy, który znajduje się w pniu mózgu. W części przedniej rdzenia przedłużonego znajduje się ośrodek wdechowy, a w części tylnej ośrodek wydechu. Modulacja oddychania polega na zmianie częstotliwości jego rytmu na skutek m.in. pobudzania receptorów, które znajdują się w drogach oddechowych. Bardzo ważną rolę w modulacji oddychania odgrywają chemoreceptory, które znajdują się w kłębkach szyjnych i aortalnych. Są one pobudzane zmianami ciśnienia dwutlenku węgla i tlenu we krwi tętniczej oraz zmianami stężenia jonów wodorowych we krwi.
Aby w pełni zrozumieć pojęcie zasadowicy oddechowej, trzeba nieco więcej dowiedzieć się na temat reakcji, które zachodzą w ludzkim organizmie. Wzrost stężenia jonów wodorowych oraz wzrost stężenia dwutlenku węgla we krwi, czyli kwasica, powodują przyspieszenie oddychania. Z kolei spadek stężenia jonów wodorowych lub obniżona zawartość dwutlenku węgla we krwi, czyli zasadowica, powodują zwolnienie oddechów.
Prawidłowe pH krwi wynosi 7,35-7,45. Prawidłowe stężenie jonów wodorowych wynosi 35-45 nmol/l, a prawidłowe ciśnienie parcjalne dwutlenku węgla we krwi tętniczej wynosi 35-45 mmHg. Zasadowica oddechowa diagnozowana jest, gdy pH krwi wzrasta powyżej 7,45 – wywołana jest spadkiem stężenia dwutlenku węgla we krwi, na skutek nadmiernego pobudzenia ośrodka oddechowego.
Może zostać zdiagnozowana niewyrównana zasadowica oddechowa, częściowo wyrównana zasadowica oddechowa i wyrównana zasadowica oddechowa. Oznaczenie trzech parametrów – pH, pCO2 i HCO3 pozwala określić postać zasadowicy oddechowej.
Zasadowica oddechowa – przyczyny
Do wystąpienia objawów zasadowicy oddechowej prowadzi związana ze zwiększoną czynnością płuc hiperwentylacja. Pierwotną przyczyną zasadowicy oddechowej jest hipokapnia, czyli stan obniżonego ciśnienia parcjalnego dwutlenku węgla we krwi, który związany jest ze zwiększonym wydalaniem dwutlenku węgla przez płuca.
Utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej organizmu to istotny czynnik, który ma wpływ na homeostazę. Do zasadowicy oddechowej prowadzi nadmierne pobudzenie ośrodka oddechowego, które może być związane z m.in.:
- chorobami naczyniowymi mózgu i innymi schorzeniami ośrodkowego układu nerwowego,
- silnym bólem,
- obniżoną temperaturą otoczenia,
- zaburzeniami psychicznymi np. zaburzeniami lękowymi,
- atakiem paniki.
Do zasadowicy oddechowej i związanych z nią zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej mogą również doprowadzić np. przedawkowanie leków, wstrząs septyczny w przebiegu chorób bakteryjnych, a także ciąża.
Objawy zasadowicy oddechowej
Zasadowica oddechowa powoduje szereg zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu, które wywołują m.in. objawy tężyczki utajonej. Do tężyczki dochodzi na skutek wiązania jonów wapnia z białkami osocza. Tężyczka utajona może spowodować np. nagły skurcz oskrzeli, skurcz naczyń brzusznych lub naczyń wieńcowych, a także skurcz naczyń mózgowych.
Objawy związane z zaburzeniem równowagi kwasowo-zasadowej, których skutkiem jest zasadowica oddechowa, to m.in.:
- objawy niedokrwienia mózgu – zawroty głowy, zaburzenia koncentracji, drażliwość, zaburzenia świadomości,
- uczucie drętwienia wokół ust,
- szumy uszne,
- mroczki przed oczami,
- objawy dławicy piersiowej (ból w klatce piersiowej),
- problemy z oddychaniem.
Zasadowica oddechowa może doprowadzić do utraty świadomości. Omdlenie jest częstym skutkiem zasadowicy oddechowej o podłożu psychogennym, do której prowadzi m.in. niekontrolowany atak paniki.
Jak przebiega leczenie zasadowicy oddechowej
Zasadowica oddechowa wymaga ustalenia podłoża zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej. Leczenie przyczynowe polega na redukcji przyczyn prowadzących do zmiany pH krwi. W przypadku zasadowicy oddechowej o podłożu psychogennym istotną rolę odgrywa kontrola oddechów podczas napadów paniki, a także oddychanie do papierowej torebki, dzięki któremu możliwe jest wyrównanie poziomu dwutlenku węgla we krwi i przerwanie napadu hiperwentylacji.
Czytaj też:
Obciąża serce i zwiększa ryzyko udaru. Zimna woda nie tak zdrowa, jak się wydajeCzytaj też:
Uczucie ciężkości w klatce piersiowej – co może oznaczać?
Źródła:
- A. Szczeklik, Choroby wewnętrzne, Tom 2, Medycyna Praktyczna, Kraków, 2006
- E. Ziółko, Podstawy fizjologii człowieka, Oficyna Wydawnicza PWSZ w Nysie, Nysa 2006
- Anthony S. Fauci, Eugene Braunwald, Interna Harrisona, Tom I, Wydawnictwo Czelej, 2009