Kamienie migdałkowe – przyczyny, objawy i leczenie

Migdałki to skupiska tkanki chłonnej, w której występują komórki odpornościowe – limfocyty T, limfocyty B, a także makrofagi i komórki dendrytyczne. Migdałki są elementem układu limfatycznego – stanowią pierwszą linię obrony przed namnażającymi się w obrębie jamy ustnej i gardła drobnoustrojami. Problemy z migdałkami kojarzymy przede wszystkim z silnym bólem gardła (zapalenie migdałków), który wywołują czynniki infekcyjne. Innym, pośrednio związanym z infekcjami problemem zdrowotnym, który dotyczy migdałków, są kamienie migdałkowe. Powstają one w kryptach migdałków ze złuszczonego nabłonka, a także komórek układu odpornościowego. Warto dowiedzieć się więcej na temat przyczyn, objawów i leczenia kamieni migdałkowych, a także poznać skuteczne sposoby zapobiegania ich powstawaniu.

Czym są kamienie migdałkowe?

Układ chłonny gardła bierze udział w odpowiedzi immunologicznej organizmu. Z tego względu na skutek częstych infekcji układu oddechowego dochodzi do przerostu migdałków. Kamienie migdałkowe to powstające w kryptach migdałkowych masy, które tworzą martwe komórki nabłonka oraz komórki układu immunologicznego, a także stanowiące pożywkę dla chorobotwórczych bakterii resztki pokarmowe. Kamienie migdałkowe powstają nie tylko wewnątrz krypt migdałków, ale również na powierzchni migdałków podniebiennych.

Powstawaniu kamieni migdałkowych nie towarzyszą niepokojące objawy. W niektórych przypadkach mogą jednak przyczyniać się do występowania uciążliwych dolegliwości. Jedną z nich jest nieświeży oddech. Najmniej problemów sprawiają niewielkie kamienie na migdałkach, o których istnieniu najczęściej nie wiemy. Duże kamienie migdałkowe wywołują m.in. ból gardła, a także – w stopniu znacznym – zwiększają ryzyko nadkażenia bakteryjnego migdałka.

Jak wyglądają kamienie migdałkowe?

Odkładające się w szczelinach migdałków oraz na ich powierzchni kamienie migdałkowe to zmiany w postaci grudek, których średnica najczęściej nie przekracza kilku milimetrów. Kamienie migdałkowe mogą mieć barwę białą, żółtą, a czasami nawet zieloną. Bez większych problemów można je usunąć, podobnie jak nalot, z powierzchni migdałków oraz krypt migdałkowych np. z pomocą patyczka higienicznego lub irygatora. Część kamieni migdałkowych samoistnie oddziela się od tkanki migdałków podczas zabiegów higienicznych jamy ustnej np. płukania ust i gardła po szczotkowaniu zębów, a także kaszlu i odchrząkiwania. Jeśli jednak znajdują się głęboko w tkance, wówczas są niewidoczne i ich zdiagnozowanie wymaga specjalistycznych badań obrazowych (np. zdjęcie RTG).

Na obecność kamieni migdałkowych może wskazywać np. związane z uciskiem zniekształcenie obrysu migdałka, bolesność migdałków lub migdałka, a także niezwiązany z innymi problemami w obrębie jamy ustnej nieświeży oddech.

Kamienie migdałkowe u dzieci

Kamienie migdałkowe mogą powstawać u dzieci. W grupie ryzyka znajdują się m.in. dzieci często chorujące na zapalenie migdałków i inne infekcje gardła, a także dzieci, u których występuje alergiczny nieżyt nosa. Na obecność kamieni migdałkowych u dziecka może wskazywać bardzo nieprzyjemny oddech.

Warto wiedzieć, że stan zapalny migdałków, który sprzyja powstawaniu kamieni migdałkowych, jest także źródłem poważnych infekcji bakteryjnych, które mogą objąć okoliczne i odległe tkanki. Dzieci, które mają przerośnięte migdałki oraz zdiagnozowane kamienie migdałkowe, powinny pozostawać pod stałą opieką lekarza laryngologa. Przerost migdałków, a także przewlekłe zapalenie migdałków, które często ma związek z alergią, to stany patologiczne, które wywołują nie tylko dolegliwości ze strony gardła, ale także w niekorzystny sposób wpływają na ogólny stan zdrowia, powodując np. chrapanie i bezdechy senne.

Kamienie migdałkowe – przyczyny

Przyczyną powstawania kamieni migdałkowych jest często nawracający lub przewlekły stan zapalny migdałków podniebiennych. Stany zapalne powodują poszerzenie krypt migdałków oraz sprzyjają włóknieniu tkanki limfatycznej, sprawiając, że zmienia się struktura migdałka (na migdałkach podniebiennych tworzą się blizny i zrosty).

Poszerzone krypty migdałkowe mogą zostać zatkane przez gromadzące się w ich wnętrzu złuszczone komórki nabłonka oraz komórki układu immunologicznego, które tworzą czopy retencyjne. W niektórych przypadkach czopy retencyjne ulegają zwapnieniu, co powoduje że tworzy się kamień migdałkowy. Na skutek postępującego procesu wapnienia kamień migdałkowy może się powiększać. Zwykle w obrębie migdałków podniebiennych powstają niewielkie, kilku- lub kilkunastomilimetrowe czopy migdałkowe, które nie wywołują nasilonych dolegliwości. Kamienie na migdałkach mogą być rozmieszczone obustronnie lub jednostronnie. Czasami kamienie migdałkowe osiągają duże rozmiary, co sprawia, że muszą zostać usunięte np. metodą łyżeczkowania.

Czynniki infekcyjne, które powodują przewlekłe i nawracające zapalenie migdałków, są najczęstszą przyczyną powstawania kamieni migdałkowych. Można jednak wyróżnić także inne czynniki, które przyczyniają się do powstawania czopów migdałkowych. Należą do nich np.:

• zapalenie zatok,
• reakcje alergiczne,
• choroba refluksowa przełyku,
• zmniejszone wydzielanie śliny (suchość w jamie ustnej),
• zaniedbania higieniczne (nieprawidłowa higiena jamy ustnej, przewlekłe stany zapalne w obrębie dziąseł, próchnica zębów).

U osób cierpiących na refluks żołądkowo-przełykowy, alergię oraz zapalenie zatok powstawanie kamieni migdałkowych związane jest m.in. ze zwiększeniem ilości produkowanej przez migdałki wydzieliny.

W przypadku nadmiernej suchości jamy ustnej, której sprzyjają np. oddychanie przez usta, przyjmowanie niektórych leków, odwodnienie organizmu, zaburzenia nerwicowe oraz palenie papierosów, chorobotwórcze bakterie, które przyczyniają się do powstawania czopów na migdałkach podniebiennych, zaczynają nadmiernie się namnażać. Obecność chorobotwórczych bakterii w jamie ustnej nie tylko sprzyja powstawaniu kamieni migdałkowych, ale także zwiększa ryzyko powstawania ropni na migdałkach.

Co zwiastuje powstanie kamieni migdałkowych?

Kamienie na migdałkach najczęściej rozwijają się bezobjawowo. Osoby, u których występują sprzyjające ich rozwojowi czynniki ryzyka, powinny odpowiednio dbać o higienę jamy ustnej, a także zapoznać się z zasadami profilaktyki, dzięki którym można znacząco ograniczyć ryzyko powstawania kamieni migdałkowych.

Kamienie migdałkowe – objawy

Najczęściej występującym objawem kamieni migdałkowych jest cuchnący oddech, który ma zapach zgnilizny i utrzymuje się po myciu zębów. Nieprzyjemny zapach z ust wywołują namnażające się w obrębie migdałków bakterie. Nieświeży oddech to najczęściej zgłaszany przez pacjentów, ale nie jedyny objaw, który związany jest z kamieniami migdałkowymi. Czopy retencyjne powodują także np.:

1. nieprzyjemny posmak w ustach,
2. ból gardła (dolegliwości bólowe w obrębie gardła mogą promieniować do ucha),
3. wrażenie obecności ciała obcego w gardle,
4. problemy z przełykaniem śliny.

W niektórych przypadkach kamienie migdałkowe mogą wywoływać napady kaszlu oraz stan zapalny migdałka, za który odpowiada infekcja bakteryjna. Na stan zapalny wskazuje zaczerwienienie i zniekształcenie obrysu migdałka.

Jednym z najbardziej uciążliwych objawów kamieni migdałkowych jest trudny do usunięcia, nieprzyjemny oddech. Brzydki zapach z ust (halitoza) związany jest z obecnością na migdałkach bakterii, które rozkładają materię organiczną. Halitoza powoduje skrępowanie i często wpływa na samoocenę chorych. Bardzo trudno się jej pozbyć – większość metod redukcji nieświeżego oddechu okazuje się w tym przypadku nieskuteczna. Mycie zębów, płukanie jamy ustnej różnymi płynami antyseptycznymi, a także żucie gumy i stosowanie tabletek na halitozę, zwykle przynoszą jedynie chwilową ulgę.

Ważne! Objawy wywoływane przez kamienie migdałkowe mogą być także związane z innymi schorzeniami. Nieprzyjemny zapach z ust, powiększenie migdałka, nawracający lub przewlekły ból gardła, który promieniuje do ucha, a także uczucie ciała obcego w gardle mogą również wskazywać np. na zmiany nowotworowe.

Kamienie migdałkowe – powikłania

Powstawanie kamieni migdałkowych powoduje stan zapalny w obrębie chorego migdałka, który zwiększa ryzyko rozwoju infekcji bakteryjnej. U części chorych na skutek zapalenia migdałka powstają zmiany chorobowe w postaci ropni, którym towarzyszą m.in. silny ból i obrzęk migdałka, wysoka temperatura ciała oraz problemy z przełykaniem. W niektórych przypadkach stan zapalny o podłożu bakteryjnym rozprzestrzenia się na okoliczne tkanki. W grupie ryzyka nadkażenia bakteryjnego znajdują się przede wszystkim osoby młode. Objawy wskazujące na zakażenie bakteryjne migdałka są wskazaniem do natychmiastowej wizyty u lekarza. Ropień migdałka wymaga specjalistycznego leczenia. W niektórych przypadkach konieczne jest leczenie chirurgiczne.

Nieleczone infekcje bakteryjne migdałków mogą doprowadzić do poważnych powikłań np. zapalenia ucha środkowego, zapalenia zatok oraz zapalenia płuc i zapalenia mięśnia sercowego.

Jak wykryć kamienie migdałkowe?

Powstające na powierzchni migdałków kamienie migdałkowe są zwykle dobrze widoczne. Możemy je zauważyć, podczas samodzielnego oglądania błony śluzowej gardła. Kamienie migdałkowe mogą być zlokalizowane wewnątrz migdałków, wtedy są niewidoczne tzw. gołym okiem i wykrywa się je przypadkowo podczas badań obrazowych (np. rezonansu magnetycznego), które wykonywane są w celu zdiagnozowania innych chorób.

Na obecność kamieni migdałkowych w tkance migdałków podniebiennych wskazują również objawy stanu zapalnego oraz nieprzyjemny zapach z ust, któremu towarzyszą dolegliwości bólowe gardła, problemy z przełykaniem, a także wrażenie obecności ciała obcego w gardle.

Leczenie kamieni migdałkowych

Leczenie kamieni migdałkowych nie zawsze jest konieczne. Niewielkie kamienie migdałkowe i związane z nimi niezbyt nasilone objawy można skutecznie zredukować, stosując np. domowe sposoby na kamienie migdałkowe. Co ważne – specjaliści polecają stosowanie metod medycyny naturalnej przy kamieniach migdałkowych. Sprawdzone i bezpieczne domowe sposoby na kamienie migdałkowe uwzględniają przede wszystkim płukanie jamy ustnej i gardła naparami ziołowymi np. naparem z lawendy, oregano, tymianku, szałwii i mięty pieprzowej. Zalecane jest także płukanie gardła roztworem wody utlenionej, roztworem soli fizjologicznej i dostępnymi w aptekach preparatami o antyseptycznym oraz przeciwzapalnym działaniu.

Leczenie wywołujących uciążliwe objawy kamieni migdałkowych uwzględnia m.in. ręczne usuwanie znajdujących się na powierzchni migdałków oraz w kryptach migdałków kamieni, zabiegi laserowe, zabiegi z zastosowaniem fal radiowych oraz łyżeczkowanie, które stosowane jest w przypadku dużych kamieni migdałkowych. Nie jest praktykowane chirurgiczne usunięcie migdałków jedynie z powodu występowania kamieni migdałkowych. Wycięcie migdałków najczęściej wykonywane jest z powodu ich znacznego przerostu, nawracających infekcji bakteryjnych i braku efektów leczenia kamieni migdałkowych.

Profilaktyka kamieni migdałkowych

Profilaktyka kamieni migdałkowych uwzględnia przede wszystkim dbanie o prawidłową higienę jamy ustnej, czyli:

• dokładne mycie zębów przynajmniej 2 razy dziennie, właściwie dobraną szczoteczką do zębów (szczoteczka manualna gorzej oczyszcza jamę ustną niż szczoteczka elektryczna, soniczna i magnetyczna),
• stosowanie płynu do płukania ust po szczotkowaniu zębów i w celu odświeżenia jamy ustnej, jeżeli nie możemy umyć zębów po posiłku,
• nitkowanie przestrzeni międzyzębowych w celu usunięcia resztek jedzenia,
• systematyczne usuwanie płytki nazębnej.

Istotną rolę w profilaktyce kamieni migdałkowych odgrywają również zdrowa dieta, odpowiednie nawodnienie organizmu, zaprzestanie palenia papierosów, systematyczne przeglądy stomatologiczne oraz leczenie stanów zapalnych gardła i migdałków podniebiennych.

Czytaj też:
Czujesz dyskomfort w czasie przełykania i boisz się anginy? To mogą być kamienie migdałkoweCzytaj też:
Trzeci migdał: objawy, przyczyny, leczenie. Przerost migdałka u dziecka

Źródła:

• Zielińska-Bliźniewska H., Infekcje gardła u dorosłych, Czasopismo Aptekarskie: 13 (11), 2006, s. 35-40
• B. Latkowski, Otolaryngologia. Podręcznik dla studentów i specjalizujących się lekarzy, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2017
• D. Tretiakow, A. Skorek, Halitoza jako problem interdyscyplinarny, DOI: 10.5604/01.3001.0013.5601