Próchnica zębów to choroba zakaźna! Prowadzi do stopniowego niszczenia szkliwa, zębiny i miazgi zębowej, wywołując ból oraz stając się przyczyną stanów zapalnych, które nie ograniczają się jedynie do jamy ustnej. Leczenie próchnicy nie jest skomplikowane, o ile choroba zostanie wykryta we wczesnym stadium. Bagatelizowanie zmian w obrębie zębów prowadzi do ich przedwczesnej utraty – poważne uszkodzenia zęba uniemożliwiają usunięcie ubytku i założenie plomby, stając się wskazaniem do usunięcia chorego zęba.
Najczęstszą przyczyną próchnicy jest niewłaściwa higiena jamy ustnej, która w połączeniu z bogatą w cukry dietą, może w krótkim czasie doprowadzić do uszkodzenia zębów. Co ważne – próchnica zagraża nie tylko zębom stałym! Równie niebezpieczna jest dla zębów mlecznych, które także wymagają leczenia! Nadal można spotkać się z przekonaniem, że zębów mlecznych nie trzeba leczyć. Stomatolodzy alarmują, że nieleczona próchnica zębów mlecznych może powodować poważne problemy z ogólnym zdrowiem niemowląt i małych dzieci oraz przyczynia się do osłabienia zębów stałych – próchnica butelkowa zwiększa podatność zębów stałych na uszkodzenia.
Warto wiedzieć, że ryzyko pojawienia się próchnicy zwiększają również np. niektóre schorzenia oraz czynniki genetyczne. Zdarza się, że nawet bardzo dokładna higiena jamy ustnej nie jest wystarczająco skuteczną bronią przed tą chorobą jamy ustnej, jeżeli np. cierpimy na refluks żołądkowo-przełykowy lub zaburzenia wchłaniania wapnia. W niektórych przypadkach czynniki genetyczne powodują, że zęby są wyjątkowo słabe i podatne na uszkodzenia, co również zwiększa ryzyko rozwoju próchnicy.
Chcąc zachować zdrowe zęby do późnej starości, trzeba o nie systematycznie dbać! Odpowiednia higiena jamy ustnej, zdrowa dieta oraz systematyczne wizyty u stomatologa to podstawa dobrego zdrowia zębów.
Czym jest próchnica?
Jak już zostało wspomniane, próchnica zębów to najczęściej diagnozowana choroba zakaźna jamy ustnej, która prowadzi do demineralizacji szkliwa zębowego. W przypadku niemowląt, które nie spożywają np. słodyczy i słodkich soków, źródłem zakażenia są często bakterie bytujące w jamie ustnej rodziców – rozwojowi próchnicy sprzyja np. oblizywanie smoczka przed podaniem go dziecku.
Próchnica jest chorobą bakteryjną. Wywołują ją bakterie, które rozwijają się w jamie ustnej. Ich siedliskiem jest m.in. płytka nazębna, która odkłada się nad linią dziąseł i pod dziąsłami. Szkodliwe bakterie wytwarzają kwasy, które powodują osłabienie i demineralizację szkliwa zębowego. Szkliwo to twarda warstwa, która chroni wewnętrzne tkanki zęba. Na skutek działania bakterii powstaje ubytek w szkliwie, który stopniowo się powiększa.
Jeżeli zostanie wykryta zmiana w szkliwie bez ubytku, to leczenie próchnicy jest nie tylko bardzo proste, ale także wiąże się z minimalnym dyskomfortem. Nieleczona próchnica prowadzi do powstawania ubytków szkliwa, przez które bakterie wnikają do wnętrza zęba, powodując rozpad zębiny, zajęcie miazgi zęba oraz powstawanie ropni. Próchnica powoduje nie tylko stany zapalne w obrębie uzębienia, ale także dziąseł i przyzębia, zwiększając m.in. ryzyko rozwoju paradontozy. Jeżeli pamiętamy o systematycznych wizytach kontrolnych u stomatologa, odwiedzając specjalistę minimum 2 razy w roku, to próchnica może zostać wykryta w początkowym stadium rozwoju, zanim choroba zacznie wywoływać ból zęba oraz będziemy mogli zauważyć ubytek w zębie. Trzeba pamiętać, że próchnicy nie można wykryć samodzielnie, choć pewne objawy mogą wskazywać na problemy ze zdrowiem zębów.
Objawy próchnicy
Początkowo próchnica nie wywołuje uciążliwego bólu. Na zmiany w obrębie zębów mogą jednak wskazywać np.:
- nieprzyjemny zapach z ust,
- nadwrażliwość zębów na niską i wysoką temperaturę,
- dyskomfort odczuwany podczas mocnego zaciśnięcia zębów,
- ból i zaczerwienienie dziąseł.
Na pierwszy etap próchnicy często wskazuje pojawiająca się na powierzchni zęba jasna plamka. Próchnica może być ukryta wewnątrz zęba lub w przestrzeni międzyzębowej. W takim przypadku nie widać zmian na powierzchni zębów, a jedynym objawem może być np. tkliwość okolicy chorego zęba lub zmiana w postaci ropnia.
Trzeba pamiętać, że utrata zęba na skutek nieleczonej próchnicy, nie rozwiązuje problemu. Powstały ubytek w uzębieniu, trzeba uzupełnić, aby zapobiegać np. przesuwaniu się zębów i ich rozchwianiu.
Rodzaje próchnicy zębów
Wyróżniamy kilka rodzajów próchnicy, czyli:
- próchnicę ostrą – diagnozowana jest u osób młodych, u których nie doszło do pełnej mineralizacji szkliwa,
- próchnicę przewlekłą – diagnozowana jest u osób, których szkliwo jest w pełni zmineralizowane,
- próchnicę zatrzymaną – w tym przypadku mamy do czynienia ze zmianami w obrębie zębów, których rozwój został powstrzymany dzięki zabiegom stomatologicznym,
- próchnicę butelkową – diagnozowana jest u niemowląt i małych dzieci, które np. zasypiają, pijąc mleko z butelki.
Ważne! O zdrowie zębów trzeba dbać, zanim jeszcze pojawią się w jamie ustnej niemowlęcia, pamiętając o konieczności oczyszczania dziąseł. Od momentu pojawienia się pierwszego zęba u niemowlęcia, trzeba pamiętać o codziennym stosowaniu specjalnej pasty i szczoteczki do zębów mlecznych. Dzieci, które mają zęby mleczne, muszą odwiedzać stomatologa!
Co powoduje próchnicę?
Próchnicę, która prowadzi do stanu zapalnego i uszkodzenia tkanek zęba, powodują m.in. dieta bogata w cukry proste, niedobory witamin i minerałów, a także brak odpowiedniej higieny jamy ustnej. Zęby trzeba czyścić regularnie – minimum 2 razy dziennie! Co więcej, wskazane jest codzienne korzystanie z nitki dentystycznej i płukanie jamy ustnej specjalnym płynem, który pomaga usunąć bakterie pozostałe w jamie ustnej pomimo szczotkowania zębów.
Osoby stosujące zdrową dietę oraz przestrzegające zasad higieny jamy ustnej rzadko mają próchnicę. Ryzyko rozwoju próchnicy zwiększa częste spożywanie słodyczy oraz napojów gazowanych, soków i napojów owocowych. Próchnica częściej rozwija się u osób, które stosują dietę bogatą w produkty wysoko przetworzone, palą papierosy i piją alkohol. Warto pamiętać nie tylko o odpowiedniej higienie zębów, ale także właściwej pielęgnacji dziąseł i systematycznym oczyszczaniu języka z bakterii.
Jak zapobiegać próchnicy zębów?
W profilaktyce próchnicy istotną rolę odgrywają:
- systematyczne wizyty w gabinecie stomatologicznym oraz zabiegi stomatologiczne np. usuwanie kamienia nazębnego,
- stosowanie ubogiej w cukry proste diety,
- codzienna higiena jamy ustnej,
- stosowanie właściwie dobranej szczoteczki i pasty do zębów.
Powikłania nieleczonej próchnicy
Próchnica zębów to globalny problem zdrowotny, który może doprowadzić do licznych powikłań. Często nie zdajemy sobie sprawy, jak bardzo niebezpieczna jest próchnica – choroba wywołuje nie tylko silny ból, ale także jest źródłem szkodliwych bakterii, które mogą spowodować zagrożenie dla zdrowia i życia. Jednym z zagrożeń, które powoduje nieleczona próchnica, są stany zapalne mózgu – jamę ustną i mózg łączą wspólne naczynia krwionośne, którymi mogą rozprzestrzeniać się bakterie, powodując np. ropień mózgu. Inne powikłania nieleczonej próchnicy to m.in.:
- zapalenie wsierdzia,
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
- kłębuszkowe zapalenie nerek,
- przewlekłe choroby zatok i gardła,
- choroba wrzodowa,
- sepsa (posocznica),
- obniżenie odporności organizmu.
Ważne! Próchnica u kobiety ciężarnej zwiększa ryzyko wystąpienia nieprawidłowości w rozwoju płodu oraz powikłań okołoporodowych.
Leczenie próchnicy
Leczenie próchnicy uwzględnia nie tylko oczyszczenie ubytku i założenie plomby, która pozwala odbudować uszkodzony ząb. Istotną rolę w leczeniu początkowego stadium próchnicy odgrywają również zabiegi higienizacyjne, które powstrzymują rozwój zakażenia.
W przypadku zaawansowanej próchnicy bardzo często konieczne jest leczenie kanałowe. Zakażenie może również wymagać antybiotykoterapii, jeżeli próchnica spowoduje utworzenie się ropnia okołozębowego.
Czytaj też:
Dbaj o zęby, bo... skurczy ci się mózg. Zaskakujące wyniki nowych badańCzytaj też:
Diastema – co to jest, rodzaje, przyczyny, powikłania i leczenie
Źródła:
- A. Wójtowicz, Anna Malm, Mikrobiologiczne podłoże próchnicy w aspekcie jej profilaktyki, Mikrobiologia, Tom 65, nr 5, 2009, s. 327-330
- K. Janicki, Domowy poradnik medyczny, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 1997