Urszula Chowaniec i Natalia Skoczylas postanowiły sprawdzić, jakie doświadczenia z ochroną zdrowia mają osoby z nadwagą i otyłością. W ten sposób powstała publikacja pt. „Nie myślała Pani o schudnięciu. Doświadczenia grubych osób w kontakcie z ochroną zdrowia”. Jej wydanie było możliwe dzięki wsparciu z Funduszu Feministycznego.
„Ważnym wnioskiem płynącym z naszego raportu jest, że dyskryminacja ze względu na rozmiar ciała może zdarzyć się absolutnie wszędzie: w dużym mieście i na wsi, na NFZ i w prywatnych placówkach medycznych. Często polega ona po prostu na odmowie leczenia, skutkując poważnymi konsekwencjami dla zdrowia fizycznego i psychicznego grubych osób” – podsumowują autorki.
Powszechna niechęć do grubych osób wydaje się być „tajemnicą poliszynela”.
„Niechęć, którą obserwujemy, występuje w różnych obszarach życia społecznego takich, jak edukacja, życie zawodowe, przestrzeń publiczna. W ramach niniejszego badania skoncentrowałyśmy się jednak na ochronie zdrowia ze względu, po pierwsze, na doniosłość wartości, jaką jest zdrowie, a po drugie, ze względu na chęć poznania wpływu, jaki to uprzedzenie może mieć na osoby grube” – mówią U. Chowaniec i N. Skoczylas.
Do udziału w badaniu – wirtualnie – zgłosiło się 1200 osób, głównie kobiety. Wyznacznikiem grubości nie było BMI, lecz samoidentyfikacja na podstawie własnych doświadczeń, np. konieczności robienia zakupów w sklepach z odzieżą plus size czy odczuwania dyskomfortu w miejskich przestrzeniach (wąskie przejścia, za małe fotele w poczekalni).
Fatfobia, fatshaming, weightism – co oznaczają te pojęcia?
Z raportu wynika, że fatfobia, fatshaming oraz weightism to istotne problemy w ochronie zdrowia. Na czym polegają?
Fatfobia – postawa świadomej lub nieświadomej niechęci wobec osób grubych. Ujawnia się np. poprzez stereotypowe postrzeganie grubych osób jako leniwych i niekompetentnych czy unikanie współpracy z daną osobą ze względu na jej wagę.
Fatshaming – zawstydzanie z powodu grubości. Jest to zachowanie mające na celu poniżenie lub ośmieszenie grubej osoby poprzez odwołanie się do jej ciała. Może przybrać formę zarówno werbalną, jak i niewerbalną (np. gesty wyszydzające rozmiar ciała) i zostać wyrażony wprost lub w stylu: „takich jak pani nie obsługujemy”.
Weightims [z ang. weight – „waga”] – szeroko rozumiane uprzedzenia oraz dyskryminacja ze względu na dużą masę ciała.
Upokarzające komentarze u ginekologa
Badanie wykazało, że osoby z nawagą często są niesprawiedliwie postrzegane przez personel medyczny jako leniwe i niedbające o siebie. Komunikaty, które słyszą z ust pielęgniarek czy lekarzy, nierzadko mają charakter pouczający i upokarzający.
„Już jako dorosła osoba nie zliczę nawet, ile razy usłyszałam w gabinecie lekarskim – „trzeba się wziąć za siebie”. Nie ważne, czy przychodziłam z grypą, zapaleniem ucha czy czymkolwiek innym nie związanym z tym, że jestem gruba, to niemal zawsze zaczynało się od uwag lekarza na temat mojej wagi” – to komentarz jednej z uczestniczek badania.
Z niesprawiedliwym traktowaniem pacjentki spotykają się zwłaszcza w gabinecie ginekologicznym. Dotyczy to m.in. licealistek, kobiet szukających dostępu do antykoncepcji, przyszłych matek. W intymnej sytuacji badania ginekologicznego doświadczały przemocy słownej (odmowa badania, porady na temat odchudzania niemające związku z wizytą) czy fizycznej (bolesne przeprowadzanie badania).
Otyłe dzieci z dyskryminacją spotkały się już w okresie szkolnym, zwłaszcza podczas bilansów zdrowia. Jedna z kobiet w taki sposób opisuje wizytę u pediatry, na którą wybrała się ze swoim tatą.
– W pewnym momencie lekarka zapytała: „ty chyba lubisz sobie zjeść, prawda?”. Zamurowało mnie, bo nie jadłam dużo. Byłam gruba od zawsze, ale w mojej ówczesnej ocenie jadłam normalnie i to samo, co wszyscy. Zgodnie z moim odczuciem zaprzeczyłam, na co ona odparła „no nie wiem, wyglądasz na małego łakomczuszka” po czym zmieniła temat”.
Inne przypadki mówią o tym, że opinie na temat wagi dziecięcej były wyrażane przez pielęgniarki w szkolnej grypie rówieśniczej.
Osoby otyłe unikają lekarzy
49 procent uczestniczących w badaniu zaczęło unikać niektórych badań, 25 procent znacząco ograniczyło korzystanie z usług medycznych, a 13 procent całkowicie zrezygnowało z kontynuacji leczenia.
W badaniu pojawiają się relacje o świadomej rezygnacji z wezwania ambulansu czy zgłoszenia się na pomoc świąteczną z obawy o „bycie ciężarem”, przed nieprzyjemnymi komentarzami czy po prostu przemocą ze strony profesjonalistów. Wiele osób wstydziło się do tego przyznać.
Rezygnacja z leczenia czy prowadzenia profilaktyki, „wypadanie” z systemu ochrony zdrowia w połączeniu z jego pogorszeniem na tle doświadczanego przewlekłego stresu mniejszościowego powodują, że często grube osoby wracają do niego dopiero wtedy, kiedy dolegliwości chorobowe rozwijają się do na tyle poważnego stopnia, że samodzielne funkcjonowanie przestaje być możliwe – tłumaczą autorki.
Gdzie zgłaszać przypadki dyskryminacji?
Autorki raportu chcą z nim dotrzeć do przedstawicielek i przedstawicieli zawodów medycznych, aby wywołać refleksję nad tym, w jaki sposób uprzedzenia i negatywne komentarze wpływają na stan pacjenta. Chcą też wzmocnić osoby otyłe, które kwestionują swoje doświadczenia albo wręcz uważają, że zasługują na takie traktowanie, skoro "same się do tego doprowadziły".
Sytuacje, podczas których doświadczasz agresywnych lub lekceważących zachowań z powodu swojej wagi, możesz zgłosić do Rzecznika Praw Pacjenta pod adresem mailowym: [email protected] lub poprzez jego stronę internetową.
Z inicjatywy Rzecznika Praw Pacjenta powołano zespół ds. przeciwdziałania dyskryminacji, który ma zająć się tym problemem.
Można też skontaktować się z Fundacją Osób Chorych na Otyłość Od-Waga, która interweniuje, gdy chorzy na otyłość potrzebują pomocy.
Czytaj też:
Otyłość brzuszna jest groźna dla zdrowia. Jak pozbyć się oponki?Czytaj też:
Nigdy nie jedz tego przy cukrzycy! Te 5 produktów zagraża życiu i zdrowiu