Ksenofobia to jedna z najsilniejszych fobii. Wywołuje bardzo silny lęk, niekiedy wręcz prowadzący do agresji wobec osób innego pochodzenia, innej rasy czy wyznania.
Co to jest ksenofobia?
Ksenofobia pochodzi od greckich słów ksénos (obcy) i phóbos (strach). Oznacza bardzo silną niechęć, często podszytą wrogością, wobec osób, które wyróżniają się innym niż nasz kolorem skóry, inną orientacją psychoseksualną czy wyznaniem. Obawa przed innością przeradza się wręcz w patologiczny strach, z którym ksenofob nie umie sobie poradzić.
Przyczyny ksenofobii
Obecnie obserwuje się duży wpływ mediów społecznościowych i mediów jako takich ogólnie na wywoływanie ksenofobii. Karmieni przekazami medialnymi, w których straszy się przed uchodźcami, zagrażającymi naszemu poczuciu bezpieczeństwa, zaczynamy z coraz większym lękiem przyglądać się cudzoziemcom.
Najczęściej strach ten nie ma żadnych racjonalnych podstaw. Wynika ze stereotypów i niewiedzy – nie znamy ich kultury, obyczajów, często nawet języka, więc reagujemy lękiem. Za strachem może iść agresja słowna albo fizyczna.
Rodzaje ksenofobii
Ksenofobia może mieć wiele różnych obliczy. Najczęściej wyróżnia się następujące rodzaje ksenofobii:
- antysemityzm – niechęć w stosunku do Żydów i wszystkiego, co ma związek z kulturą żydowską
- homofobię – niechęć do osób o orientacji homoseksualnej
- rusofobię – niechęć do Rosjan
- germanofobię – niechęć do Niemców
Objawy ksenofobii
Ksenofobia objawia się bardzo silnym lękiem. Cechuje się on tym, że nie mija, ale może się nawarstwiać i powodować agresję w stosunku wszystkiego, co obce. Ksenofobom zaczynają przeszkadzać osoby o innym kolorze skóry. Niechęć ta ma charakter całkowicie irracjonalny, np. ktoś boi się uchodźców (z krajów arabskich, z północnej Afryki), ale reaguje agresją również na ludzi pochodzących zza wschodniej granicy. Lęk się rozprzestrzenia i w pewnym momencie dotyczy wszystkiego, co inne.
Cechą charakterystyczną ksenofobii jest przenoszenie swojej niechęci z jednostki na zbiorowość. Jeśli ksenofoba spotykają przykre doświadczenia z kontakcie z cudzoziemcem, szybko generalizuje on jego zachowania w kontekście społeczności. Staje się wrogo nastawiony nie w stosunku do jednego człowieka, który go oszukał czy źle potraktował, ale w stosunku do całego narodu.
Objawy ksenofobii mogą przybierać różne nasilenie: począwszy od negatywnych komentarzy i internetowego hejtu (które, mimo zakwalifikowania jako „najlżejszy” objaw ksenofobii, mogą być bardzo dotkliwe i doprowadzić daną osobę nawet do myśli i prób samobójczych), poprzez chęć unikania przedstawicieli danej grupy, a potem również ich dyskryminację, ataki fizyczne wobec konkretnych osób i – w skrajnych przypadkach – eskterminację.
Jak rozpoznać ksenofoba?
Ksenofobia objawia się w głośnym szerzeniu swoich poglądów. Ksenofob nie wstydzi się swojego nastawienia do obcych, głośno o nim mówi, prezentując innym swoje stanowisko. Niechęć i lęk mogą przerodzić się w agresję słowną. Taka osoba nie przebiera w słowach i często szuka usprawiedliwienia dla swoich poglądów w pogarszającej się sytuacji gospodarczej.
Za agresją słowną może pójść także agresja fizyczna. W tej sytuacji ksenofob może zaczepiać na ulicy osoby o innym kolorze skóry, napastować je, czasem wręcz atakować fizycznie. Akty agresji mogą dotyczyć też obiektów sakralnych osób o innym wyznaniu, budynków, które zamieszkują cudzoziemcy (np. ośrodków dla uchodźców).
Uważa się, że postawa ksenofobiczna może wynikać z charakteru. Częściej pojawia się u osób zapatrzonych w siebie, egoistycznych, narcystycznych. Niechęć i nieufność mogą się nasilić i przybrać charakter mocno lękowy, czasem paranoiczny. Osoby empatyczne, wrażliwe, reagujące na cierpienie innych, rzadziej przejawiają postawy ksenofobiczne.
Czy ksenofobię można leczyć?
Aby móc wyleczyć ksenofobię, trzeba zdawać sobie sprawę z wagi problemu. Niestety, ksenofob najczęściej uważa, że jego zachowanie i postawa są prawidłowe. W leczeniu poleca się przede wszystkim psychoterapię oraz hipnoterapię. Specjalista próbuje dociec przyczyn ksenofobii i zmienić kierunek myślenia pacjenta. Uczy również uspokajania i wyciszania emocji i metod, które pomagają poradzić sobie z lękiem.
Czy ksenofobia jest karalna?
Tak, w Polsce można być ukaranym ze ksenofobię na podstawie art. 119 par 1 Kodeksu karnego, dotyczącego dyskryminacji oraz na podstawie art. 257 dotyczącego rasizmu oraz art. 256 (paragrafy od 1 do 4) w związku z propagowaniem faszyzmu lub innego ustroju totalitarnego.
Ksenofobia a rasizm
Ksenofobia i rasizm to pojęcia, których często używa się zamiennie, jednak nazywają różne zjawiska. Rasizm, który najczęściej dotyczy koloru skóry, ale może się objawiać również w stosunku do pochodzenia danej osoby, wiąże się z tym, że rasista sądzi, iż jest kimś lepszym, nadrzędnym wobec przedstawiciela rasy, wobec której przejawia zachowania czy poglądy rasistowskie. Ksenofobie najczęściej skupia się na niechęci wobec osób, którzy w danym kraju, na danym obszarze stanowią mniejszość, są uważani za Innego.
Czytaj też:
Jakie są skutki rasizmu dla zdrowia fizycznego i psychicznego?