Leczenie paliatywne rozpoczynane jest w momencie, gdy leczenie przyczynowe okazuje się nieskuteczne lub brak jest możliwości jego rozpoczęcia np. u pacjenta z zaawansowaną chorobą nowotworową. Leczenie paliatywne jest leczeniem objawowym, co oznacza, że ukierunkowane jest na redukcję objawów choroby i nie prowadzi do zatrzymania procesu chorobowego.
Opieka paliatywna to kompleksowe wsparcie pacjenta w chorobie nieuleczalnej. Leczenie paliatywne dostosowane jest indywidualnie do potrzeb chorego. Jego elementem jest m.in. dążenie do osiągnięcia poziomu zmniejszenia bólu i poprawa ogólnego funkcjonowania chorego oraz poprawa jakości życia.
Opieka paliatywna udzielana w ramach świadczeń NFZ może mieć formę:
- ambulatoryjnej opieki paliatywnej w poradni medycyny paliatywnej,
- domowej opieki paliatywnej – to tzw. hospicjum paliatywne domowe,
- stacjonarnej opieki paliatywnej – oddział medycyny paliatywnej w szpitalu lub hospicjum paliatywne stacjonarne.
W zakresie opieki paliatywnej udzielane są świadczenia niezbędne w chorobie nieuleczalnej, których zakres uwzględnia zaspokajanie różnorodnych potrzeb chorych i ich rodzin. Istotnym elementem leczenia paliatywnego jest nie tylko redukcja bólu oraz m.in. skutków ubocznych obciążającego leczenia onkologicznego, ale także zaspokajanie potrzeb psychospołecznych i duchowych pacjenta w terminalnej fazie choroby.
Lekarz medycyny paliatywnej ustala leczenie paliatywne dostosowane do indywidualnej sytuacji zdrowotnej pacjenta, dzięki czemu opieka paliatywna pozwala zmniejszyć dolegliwości zdrowotne oraz cierpienia psychiczne, które związane są z procesem umierania. Ponadto leczenie paliatywne obejmuje także wsparcie psychologiczne chorego oraz bliskich mu osób.
Na czym dokładnie polega leczenie paliatywne?
Opieka paliatywna i hospicyjna (OPH) uwzględnia działania mające na celu zaspokajanie potrzeb somatycznych, psychospołecznych i duchowych chorych. Leczenie paliatywne jest ukierunkowane na osoby cierpiące na przewlekłe, postępujące choroby nieuleczalne.
Medycyna paliatywna nie jest formą leczenia wspomagającego i nie ma na celu zatrzymania procesu chorobowego i umożliwienia dalszego leczenia onkologicznego. Leczenie paliatywne to rodzaj leczenia mającego na celu łagodzenie związanych z chorobą dolegliwości. Przed trafieniem na oddział medycyny paliatywnej w szpitalu lub rozpoczęciem korzystania z innych rodzajów opieki paliatywnej, wielu pacjentów przechodzi leczenie radykalne. Leczenie paliatywne zapewnia lepszą kontrolę objawów. Leczenie systemowe w terminalnej fazie choroby nowotworowej może uwzględniać m.in. naświetlanie paliatywne (chemioterapia paliatywna), które wykonywane jest w celu zmniejszenia guzów przerzutowych. Ponadto leczenie paliatywne ma jeszcze inny cel – jest nim np. zmniejszenie skutków ubocznych leczenia radykalnego.
Nadrzędnym celem leczenia paliatywnego jest poprawa jakości życia chorego. Jest ona możliwa w określonym zakresie (w zależności od indywidualnego stanu zdrowia chorego) i uwzględnia m.in.:
- działania mające na celu dążenie do osiągnięcia poziomu zmniejszenia bólu nowotworowego – w tym celu stosowane jest odpowiednio dobrane do potrzeb pacjenta leczenie farmakologiczne;
- łagodzenie objawów nowotworu np. podwyższona temperatura ciała, bezsenność, nudności i wymioty, patologiczne złamania kości, niedrożność jelit, drgawki, wodobrzusze, wyniszczenie nowotworowe;
- właściwe reagowanie na sytuacje kryzysowe oraz pogorszenie się stanu zdrowia pacjenta;
- wsparcie psychologiczne,
- wsparcie pacjenta i jego rodziny nie tylko na oddziale medycyny paliatywnej, ale także po wypisaniu chorego do domu – wiele osób nieuleczalnie chorych chce odejść w swoim domu, w otoczeniu najbliższych.
Specjalistyczna opieka paliatywna sprawowana jest przez wykwalifikowany zespół specjalistów, który składa się z lekarza, pielęgniarki, psychologa, osoby duchownej, pracownika socjalnego, rehabilitanta, a także wolontariuszy.
Choć leczenie paliatywne kojarzone jest przede wszystkim z nowotworami, to w ramach podstawowych świadczeń zdrowotnych mogą z niego skorzystać także chorzy m.in. na AIDS, pacjenci cierpiący z powodu następstw chorób OUN (ośrodkowego układu nerwowego), pacjenci z niektórymi schorzeniami układu oddechowego, a także chorzy, u których jednym z objawów przewlekłej, nieuleczalnej choroby są rany i owrzodzenia od odleżyn.
Trzeba wiedzieć, że w leczeniu paliatywnym niezbędne jest szybkie reagowanie na zmiany stanu zdrowia chorego. Uwzględnia ono m.in. zmianę dawki leków przeciwbólowych powodujących łagodzenie objawów nowotworu, dlatego pacjenci skierowani na leczenie paliatywne, pozostają pod stałą opieką specjalistów.
Kto wystawia skierowanie na leczenie paliatywne?
Leczenie paliatywne na NFZ jest możliwe po uzyskaniu skierowania od lekarza ubezpieczenia zdrowotnego. Może wystawić je m.in. lekarz rodzinny POZ, onkolog bądź inny specjalista np. lekarz wypisujący pacjenta ze szpitala.
Czytaj też:
Hospicjum stacjonarne – jak wygląda opieka i jak uzyskać skierowanieCzytaj też:
Hospicjum domowe – co je różni od hospicjum w szpitalu, warunki i jak uzyskać skierowanie
Źródła:
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 października 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej – Dz.U. 2013 poz. 1347 z późn. zm
- Davidson, Choroby wewnętrzne, Tom 1, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, 2021
- Radzisław Kordek, ONKOLOGIA. Podręcznik dla studentów i lekarzy, Wydawnictwo Via Medica, Gdańsk 2013