Ewolucja leczenia pacjentów hematoonkologicznych

Hematoonkologia to dziedzina medycyny zajmująca się diagnostyką, leczeniem i zapobieganiem chorobom krwi, a także badaniami nad nimi³. Do XX wieku nie było skutecznych metod leczenia chorób krwi, wiele z nich pozostawało nieuleczalnymi.⁴

W latach ’50 XX wieku, amerykański lekarz, Donnall Thomas dokonał innowacyjnego zabiegu polegającego na pierwszym na świecie, udanym przeszczepieniu szpiku kostnego⁵. Ta metoda do dziś jest jedną z możliwości leczenia m.in. białaczki, a w niektórych chorobach hematoonkologicznych może dać szansę na wyleczenie pacjenta. Poważnym wyzwaniem związanym z jej stosowaniem pozostaje m.in. znalezienie odpowiedniego dawcy czy ryzyko „nie przyjęcia” przeszczepionych komórek przez organizm⁶.

Przeszczep szpiku nie był jednak jedyną opcją leczenia nowotworów krwi badaną w przeszłości. W historii medycyny próbowano różnych sposobów, stosowano m.in.: transfuzję krwi, która okazała się mało skuteczna. Pozostała jednak do dziś istotnym elementem leczenia wspierającego w przypadku niektórych nowotworów krwi.⁷

Warto także wspomnieć, że okres II wojny światowej przyniósł, paradoksalnie, postęp w leczeniu hematologicznym. Naukowcy analizując substancje pochodne gazu musztardowego, używanego przez wojska niemieckie, odkryli, że powodują one uszkodzenie zdolności szpiku kostnego do produkcji krwinek⁸.

M.in. badania nad tymi substancjami rozpoczęły okres zwiększonego zainteresowania świata nauki chemioterapią⁹, stosowaną po dziś dzień jako metoda leczenia białaczek. Ten rodzaj terapii polega na podaniu pacjentowi leków, które mają „wyeliminować” komórki nowotworowe chorego¹⁰. Stosowanie tej metody niesie za sobą liczne skutki uboczne, m.in.: osłabienie odporności¹¹.

Naukowcy stale starają się usprawnić proces leczenia nowotworów krwi, poszukując nowych strategii leczenia. Tak powstały terapie celowane, które selektywnie zabijają komórki nowotworowe poprzez ukierunkowanie na ekspresję określonych cząsteczek na powierzchni komórek rakowych. Ta metoda, w przeciwieństwie do chemioterapii, rozpoznaje wyłącznie komórki nowotworowe i nie atakuje tych zdrowych. Terapie celowane, podobnie jak chemioterapia mają skutki uboczne.¹² Wyzwaniem są także wysokie koszty badań¹³.

Kilka lat temu nastąpił kolejny przełom w leczeniu niektórych nowotworów krwi¹⁴. W wyniku badań nad limfocytami T odkryto tzw. metodę CAR-T. Polega ona na genetycznym zmodyfikowaniu limfocytów T w taki sposób, żeby układ immunologiczny pacjenta został wykorzystany do walki z nowotworem. Dzięki tej terapii układ odpornościowy chorego „uczy się”, jak rozpoznawać i niszczyć komórki nowotworowe¹⁵. Metoda CAR-T już teraz u części chorych może dać szansę całkowitego wyleczenia. Choć nie jest dla organizmu chorego obojętna, lekarze, wraz z rozwojem wiedzy, nauczyli się, jak skutecznie zarządzać skutkami ubocznymi terapii¹⁶. Szacuje się, że aktualnie na świecie prowadzonych jest ponad 900 badań z zastosowaniem komórek CAR-T.¹⁷

PL2004817951 (04/2020)

1. Steven I. Hajdu, „The Discovery of Blood Cells” 2003 [dostęp 11.03.2020]
2. „Nie byłoby postępu w hematologii, gdyby nie nowoczesne terapie”, http://swiatlekarza.pl/nie-byloby-postepu-w-hematologii-gdyby-nie-nowoczesne-terapie/ [dostęp 25.03.2020]
3. „Definition of hematology-oncology”https://www.rxlist.com/script/main/art.asp?articlekey=22592[dostęp 26.03.2020]
4. „History of Bleeding Disorders” https://www.hemophilia.org/Bleeding-Disorders/History-of-Bleeding-Disorders [dostęp 26.03.2020]
5. „1956: The first successful bone marrow transplantation”https://home.cancerresearch/1956-the-first-successful-bone-marrow-transplantation/ [dostęp 26.03.2020]
6. „Bone marrow transplant”, https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/bone-marrow-transplant/about/pac-20384854 [dostęp 26.03.2020]
7. Giovanna Cannas, Xavier Thomas, "Supportive care in patients with acute leukaemia: historical perspectives",https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4385068/ [dostęp: 09.04.2020]
8. „A History of Cancer Chemotherapy” https://cancerres.aacrjournals.org/content/68/21/8643 [dostęp 26.03.2020]
9. Ibidem
10. „Chemioterapia, Immunoterapia i Terapia Celowana”, https://cozl.eu/images/downloads/poradniki/chemioterapia.pdf [dostęp 11.03.2020
11. „Methods of Treatment”, http://www1.udel.edu/chem/C465/senior/fall98/Cancer2/methods.html [dostęp 26.03.2020]
12. Stefania Crisci, Filomena Amitrano, Mariangela Saggese, Tommaso Muto, Sabrina Sarno, Sara Mele, Pasquale Vitale, Giuseppina Ronga, Massimiliano Berretta, and Raffaele Di Francia, "Overview of Current Targeted Anti-Cancer Drugs for Therapy in Onco-Hematology", https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6723645/ [dostęp: 09.04.2020]
13. „10 faktów na temat terapii spersonalizowanej”, https://www.alivia.org.pl/wiedza-o-raku/10-faktow-na-temat-terapii-spersonalizowanej/ [dostęp 26.03.2020]
14. „FDA grants breakthrough therapy designation for new CAR T-cell therapy for B-cell acute lymphoblastic leukemia”, https://ccr.cancer.gov/news/article/fda-grants-breakthrough-therapy-designation-for-new-car-t-cell-therapy-for-b-cell-acute-lymphoblastic-leukemia [dostęp 25.03.2020]
15. „Immunoterapia CAR-T – genetycznie zmodyfikowane limfocyty T”, https://immuno-onkologia.pl/limfocyty-car-t-immunoterapia-adoptywna/[dostęp 11.03.2020]
16. „Wielką wartością terapii CAR-T cells jest to, że daje szansę na wyleczenie nowotworu”, https://www.rynekzdrowia.pl/Uslugi-medyczne/Wielka-wartoscia-terapii-CAR-T-cells-jest-to-ze-daje-szanse-na-wyleczenie-nowotworu,195403,8,1.html [dostęp 25.03.2020]
17. NIH. Clinical Trials. Wynik wyszukiwania hasła “CAR-T” (2019),https://clinicaltrials.gov [dostęp 22.10.2019]