Gaz pieprzowy (łzawiący) i jego skutki dla organizmu. Czy jest się czego bać?

Gaz pieprzowy (łzawiący) to rodzaj „broni”, o której często słyszy się zwłaszcza w kontekście różnego rodzaju strajków, demonstracji i chęci ich spacyfikowania przez policjantów. Tak było np. w przypadku protestów w USA po śmierci George'a Lloyda, tak jest również teraz – gdy polskie kobiety wyszły na ulice, protestując przeciwko orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego w sprawie aborcji z przesłanek embrio-patologicznych. Policja użyła wobec nich gazu podczas protestu w okolicy domu Jarosława Kaczyńskiego. Użyciem gazu pieprzowego straszą również przedstawiciele Stowarzyszenia Marsz Niepodległości, którzy zapowiadają, że właśnie za jego pomocą będą bronić siebie i kościołów przed protestantkami. Jak niebezpieczne jest używanie gazu łzawiącego przeciwko człowiekowi, ale i zwierzęciu, np. przeciwko psom?

Gaz pieprzowy (łzawiący): czym jest?

Choć gaz pieprzowy lub gaz łzawiący określa się potocznie jedną nazwą, wyróżnia się kilka jego rodzajów. Do najpopularniejszych należą:

• Gaz pieprzowy – w jego składzie znajduje się kapsaicyna – substancja drażniąca w postaci oleożywicy. W produkcie może się znajdować maksymalnie do 2 procent kapsaicynoidów, jednak już stężenie 0,5 procent pozwala na skuteczne unieszkodliwienie przeciwnika.
• Gaz obronny z substancją CS – zawiera substancję 2-Chlorobenzylidenomalononitryl. To właśnie ten rodzaj gazu łzawiącego jest najczęściej stosowany przez policję w czasie zamieszek.
• Gaz obronny z substancją CR – to gazy zawierające syntetyczne CR, czyli dibenzoksazepinę. Zostały opracowane w latach 60. XX wieku w Wielkiej Brytanii. Stosowano je m. in. podczas wojny domowej w Irlandii.

Gaz pieprzowy (łzawiący): skutki i objawy działania

Gaz łzawiący i spray pieprzowy od dawna są używane przez funkcjonariuszy policji do rozpraszania demonstrantów i tłumienia protestów. Są mniej śmiercionośne niż żywe pociski, ale nie są nieszkodliwe. Kontakt z gazem pieprzowym prowadzi do podrażnienia dróg oddechowych, oczu i skóry. Gaz pieprzowy powoduje również ból, ponieważ substancje chemiczne w gazie łzawiącym wiążą się z jednym z dwóch receptorów bólu – TRPA1 i TRPV1. TRPA1 to ten sam receptor, który powoduje, że tak intensywnie odczuwamy smak najbardziej ostrych rodzajów musztardy, wasabi i chrzanu. Tylko że gazy CR i CS są 10 tysięcy razy silniejsze niż oleje zawarte we wspomnianych roślinach.

Nasilenie objawów na skutek potraktowania kogoś gazem zależy od wielu czynników, m. in. tego, czy ktoś znajduje się w przestrzeni otwartej czy zamkniętej, czy stoi się blisko, czy daleko od źródła rozpylania gazu, czy występują u danej osoby stany zdrowotne, mogące zaostrzyć działanie gazu łzawiącego. Gdy gaz działa na kogoś bezpośrednio, odczuwa wiele jego skutków.

Gaz pieprzowy (łzawiący): objawy dotyczące oczu

• łzawienie oczu
  
• uczucie konieczności zamknięcia powiek
• uczucie swędzenia oczu
• palący ból
• tymczasowe oślepnięcie lub niewyraźne widzenie
• oparzenia chemiczne

Długotrwałymi efektami działania na oczy gazu pieprzowego mogą być natomiast:

• ślepota
• zaćma
  
• krwiaki
• erozja rogówki

Gaz pieprzowy (łzawiący): objawy ze strony układu oddechowego i przewodu pokarmowego

• uczucie duszenia się
• pieczenie i swędzenie nosa i gardła
• problemy z oddychaniem
• kaszel
  
• zwiększone ślinienie się
• ucisk w klatce piersiowej
• wymioty
  
• nudności
  
• biegunka
  
• niewydolność oddechowa
• jeśli dana osoba narażona jest długotrwale na działanie gazu łzawiącego, w zamkniętym pomieszczeniu, może to doprowadzić do jej śmierci, są to jednak skrajnie rzadkie przypadki

Gaz pieprzowy (łzawiący): objawy skórne

• ból
• podrażnienie
• swędzenie
• pojawienie się pęcherzy
• alergiczne zapalenie skóry
• poparzenia chemiczne

Gaz pieprzowy (łzawiący): objawy ze strony układu krwionośnego

• przyspieszona akcja serca
• wzrost ciśnienia krwi

Narażenie na działanie gazu pieprzowego może mieć również inne skutki. Według Lekarzy na Rzecz Praw Człowieka – jednej z organizacji pozarządowych, długotrwałe i powtarzające się narażenie na działanie gazu pieprzowego może doprowadzić do wystąpienia zespołu stresu pourazowego (PTSD). Jednak, jak wynika z trwającego aż 10 lat badania, przeprowadzonego na Uniwersytecie Kalifornijskim, większość ludzi dochodzi do siebie po wystawieniu na działanie gazu pieprzowego bez żadnych długotrwałych objawów. Wspomniane badanie przeprowadzono wśród 4544 osób, które doświadczyły kiedykolwiek działania gazu łzawiącego.

Jak poradzić sobie z gazem łzawiącym?

Zdaniem ekspertów szybkie unikanie gazu łzawiącego i aerozolu pieprzowego jest kluczowe dla zminimalizowania ich efektów. Jeśli ktoś został narażony na działanie któregokolwiek z nich, powinien wydostać się – w miarę możliwości – z dotkniętego obszaru i monitorować oddech. Objawy powinny ustąpić w ciągu godziny. „Objawy oddechowe korelują ze stężeniem i zakresem narażenia. Wysokie stężenia i długotrwałe narażenie mogą powodować przedłużające się objawy” – powiedział dr Naftali Kamiński, ekspert górnych dróg oddechowych z Yale School of Medicine. Warto również zdjąć ubranie, które zostało zanieczyszczone przez gaz, a w domu umyć się dokładnie wodą z mydłem, aby usunąć opary ze skóry. Pomocne będzie również przepłukanie wodą oczu.

W czasie ataku osoby wyposażonej w gaz pieprzowy należy, w miarę możliwości, zasłonić oczy, usta, nos i skórę i oddalać się z miejsca, z którego odbywa się atak jak najszybciej. Warto np. mieć na sobie chustę, chroniącą drogi oddechowe albo – w czasie pandemii koronawirusa – maseczkę. Także okulary ochronią przed dostaniem się dużej części oparów do oczu.

Choć u większości osób nie występują długotrwałe skutki działania gazu pieprzowego, zawsze po narażeniu na nie należy udać się do lekarza.

Gaz pieprzowy a pies

Czasem właściciele psów wyposażają się w gaz pieprzowy, by ochronić swojego czworonoga przez atakiem innego przedstawiciela jego gatunku. Niektórzy też, bojąc się ataku psa, chcą w przypadku jego wystąpienia ochronić za pomocą gazu samych siebie. Warto jednak pamiętać, że psy mają wrażliwsze oczy, uszy i nos niż ludzie, więc nawet małe ilości gazu pieprzowego działają na nie silniej. Dlatego stosowanie gazu może nie być dla czworonogów bezpieczne, choć istnieją specjalne – delikatniejsze – gazy pieprzowe wyprodukowane specjalnie przeciwko psom.