Na cukrzycę choruje w Polsce coraz więcej osób. Najnowsze dane Międzynarodowej Federacji Diabetologicznej (IDF, International Diabetes Federation) pokazują, że z cukrzycą zmaga się już 3 mln Polaków, z czego ok. 1 mln nie wie że ją ma. Co druga osoba umiera z powodu cukrzycy przed 60. rokiem życia. Szczególnie znaczący wzrost zachorowań na cukrzycę odnotowano w ostatniej dekadzie, co jest skutkiem m.in. poprawy wykrywalności oraz dłuższego okresu życia, zwłaszcza wśród kobiet.
Z cukrzycą żyje na świecie 415 mln ludzi (8,8 proc. populacji), czyli co jedenasta dorosła osoba. Do 2040 roku liczba ta wzrośnie do 642 mln – szacuje Międzynarodowa Federacja Diabetologiczna. W ciągu ostatnich 40 lat zapadalność na cukrzycę wzrosła o 150 -300 proc. Przyczyną jest niezdrowego tryb życia współczesnego człowieka: brak aktywności fizycznej, nadmiar pożywienia, co skutkuje nadwagą i otyłością.
Cukrzyca przez kilka lat może rozwijać się w utajeniu. Osoby chore nie podejmują więc leczenia, a to prowadzi do licznych powikłań. Dlatego też cukrzyca nazywana jest cichym zabójcą - każdego roku umiera z jej powodu 5 mln ludzi na świecie. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaliczyła cukrzycę do najpoważniejszych zagrożeń XXI wieku, a Organizacja Narodów Zjednoczonych umieściła w grupie chorób epidemicznych mimo jej niezakaźnego charakteru.
Cukrzyca i otyłość mogą sprawić, że przeciętna oczekiwana długość życia będzie krótsza. Z tego względu pilnie potrzebne są zarówno działania profilaktyczne, czyli edukacja społeczeństwa, jak i dostęp do nowoczesnych leków.
Chorzy na cukrzycę żyją krócej niż osoby zdrowe. Najczęstszą przyczyną (ponad 60 proc.) zgonów diabetyków są powikłania sercowo-naczyniowe. Najczęstszymi powikłaniami kardiologicznymi występującymi u pacjentów z cukrzycą są: nadciśnienie tętnicze oraz choroba niedokrwienna serca.
Leczenie cukrzycy typu 2 początkowo polega na zwiększeniu wysiłku fizycznego oraz wprowadzeniu diety cukrzycowej. Jeżeli w ten sposób nie zmniejszy się stężenia glukozy we krwi, wprowadza się leki.
Jak jeść, gdy ma się cukrzycę?
Regularnie – to jedna z najważniejszych zasad. Trzy do sześciu posiłków na dobę – zależnie od stosowanego leczenia oraz od tego, jak u konkretnej osoby zmienia się poziom cukru we krwi. Liczbę posiłków najlepiej ustalić z lekarzem. Należy dbać o to, by jeść o stałych porach i nie podjadać między posiłkami, a także unikać dłuższych przerw bez jedzenia. Może wtedy dojść do nadmiernego spadku stężenia cukru we krwi.
Druga zasada to dostarczanie organizmowi każdego dnia mniej zbliżonej liczby kalorii. Taka „powtarzalność” jest potrzebna aby ustalić stałe, skuteczne dawki leków.
Osoby z nadwagą i otyłe powinny dążyć do zmniejszenia masy ciała. Aby schudnąć należy zmniejszyć porcje posiłków, starając się konsekwentnie spożywać mniej kalorii. Jeśli natomiast masa ciała jest prawidłowa - należy jeść tyle, ile trzeba, żeby by nie przytyć.
Dieta powinna dostarczać wszystkich niezbędnych składników odżywczych: węglowodanów, białek, tłuszczów, witamin i składników mineralnych. Należy więc dbać o różnorodność. Wybieramy produkty zawierające węglowodany złożone i bogate w błonnik: chleb razowy, otręby pszenne, brązowy ryż, kaszę gryczaną. Zawarty w nich cukier wchłania się powoli i nie powoduje nadmiernego wzrostu poziomu cukru we krwi po posiłkach. Unikamy natomiast produktów bogatych w cukry proste – a więc wszystkiego, co słodkie: słodyczy, słodkich napojów, jogurtów, serków, a także owoców i soków owocowych. Powodują one szybki i gwałtowny wzrost stężenia cukru we krwi, bardzo trudny do wyrównania lekami. Dobrym źródłem białka są ryby, chude mięso oraz rośliny strączkowe – soczewica, ciecierzyca, fasola.
Ważne, aby ograniczyć ilość tłuszczów zwierzęcych. Tłuste mięso, smalec, słonina, sery żółte, topione, pleśniowe oraz tłuste białe sery lepiej na stałe wykreślić z jadłospisu. Sięgamy po chudy nabiał i najwyżej dwa jajka na tydzień. Do sałatek dodajemy oleje roślinne. Masło zastępujemy margaryną, śmietanę – jogurtem. Pozwoli to obniżyć stężenie złego cholesterolu we krwi i dłużej cieszyć się dobrym zdrowiem.
Odpowiednią ilość witamin i składników mineralnych można zapewnić sobie dzięki diecie bogatej w warzywa. Szczególnie polecane są: sałata, kapusta, seler, pomidory, ogórki, cebula, pory, rzodkiewki. Są niskokaloryczne i bogate w błonnik, który zwalnia wchłanianie cukrów i zapewnia uczucie sytości.
W trosce o układ krążenia warto odsunąć od siebie solniczkę możliwie daleko. Smak potraw lepiej poprawiać przyprawami. Trzeba unikać gotowych dań, półproduktów, konserw, słonych przekąsek - paluszków orzeszków, chipsów (zawierają dużo soli). Papierosom należy powiedzieć stanowcze nie. Alkohol pić od czasu do czasu - z umiarem.
Nie smażyć, nie piec – bo za dużo tu tłuszczu. Zdecydowanie zdrowsze są potrawy gotowane, duszone z małą ilością tłuszczu, ewentualnie smażone na specjalnych patelniach bez konieczności używania tłuszczu. Warzywa najlepiej jeść na surowo (mają wtedy najwięcej wartości odżywczych) albo gotowane.
Najprostsza rada dla chorego na cukrzycę typu 2, który chce schudnąć to jedzenie chudego mięsa i warzyw.
Regularny wysiłek fizyczny zapobiega cukrzycy i jest pomocny w jej leczeniu, bo:
- zmniejsza insulinooporność,
- redukuje masę ciała oraz zawartość tkanki tłuszczowej trzewnej,
- redukuje glikemię,
- obniża poziom cholesterolu,
- obniża ciśnienie tętnicze krwi,
- poprawia funkcjonowanie układu krążenia i układu oddechowego,
- zwiększa siłę mięśni i sprawność ruchową,
- poprawia sprawność seksualną,
- odpręża psychicznie,
- wydłuża życie.
Do wizyty u lekarza powinny bezwzględnie skłonić niebezpieczne objawy cukrzycy:
- Ciągłe zmęczenie, senność, niechęć do działania, zaburzenia koncentracji,
- Zwiększone pragnienie połączone z częstym oddawaniem moczu, spadek masy ciała,
- Suchość w ustach, która czasem utrudnia przyjmowanie pokarmów.
- Dolegliwości skórne – zakażenia i świąd narządów płciowych, trudno gojące się stany zapalne skóry i błon śluzowych, czyraki, grzybica paznokci
- Impotencja,
- Pogorszenie widzenia, mrowienie i drętwienie kończyn, kurcze łydek w nocy, osłabione czucie lub brak czucia w skórze, wolniejsze gojenie się ran
- Zapach acetonu z ust świadczy o zaawansowanej cukrzycy.