Cukrzyca typu 2 diagnozowana jest coraz częściej, co ma związek m.in. z nasilającym się problemem nadwagi i otyłości u osób dorosłych, młodzieży oraz dzieci. Ten typ cukrzycy związany jest z występowaniem zbyt wysokiego poziomu glukozy we krwi.
Hiperglikemia (przecukrzenie) jest związana z nieprawidłowym wydzielaniem insuliny lub upośledzeniem mechanizmów jej działania. Rozwój cukrzycy typu 2 poprzedza wystąpienie insulinooporności, czyli stanu, w którym tkanki stopniowo zaczynają się uodparniać na działanie wydzielanej przez trzustkę insuliny.
Choroba cywilizacyjna XXI wieku
O cukrzycy typu 2 słyszymy coraz częściej. Choroba ta bywa określana mianem epidemii XXI wieku, co ma związek z lawinowym wzrostem liczby chorych. Zarówno cukrzyca typu I, jak i cukrzyca typu 2 to przewlekłe choroby metaboliczne, jednak ich podłoże nieco się różni. W przypadku cukrzycy typu 1 mamy do czynienia z całkowitym brakiem wydzielania insuliny na skutek uszkodzenia komórek beta trzustki; cukrzyca typu 2 częściej rozwija się w związku z systematycznie popełnianymi błędami żywieniowymi; na rozwój choroby mają wpływ także inne czynniki m.in. siedzący tryb życia i uwarunkowania genetyczne.
Mechanizm rozwoju cukrzycy
Trudno jest zrozumieć mechanizm rozwoju cukrzycy, gdy nie wiemy, w jaki sposób działa trzustka. Trzustka to jeden z ważnych narządów wydzielniczych, dzięki któremu do krwiobiegu uwalniana jest insulina. To dzięki działaniu tego hormonu komórki mogą być zaopatrywane w niezbędną do ich prawidłowego funkcjonowania energię, która pozyskiwana jest z węglowodanów. Cukry proste i cukry złożone nieco inaczej wpływają na nasz organizm, co przekłada się na sposób funkcjonowania trzustki po spożytym posiłku.
W przypadku cukrów prostych, które są szybko trawione, następuje nagły wyrzut insuliny, co nie wpływa pozytywnie na stan naszego zdrowia. Wprawdzie tkanki mogą zostać szybko zasilone życiodajną energią, jednak jest ona równie szybko zużywana, co wpływa m.in. na nasze samopoczucie. Nagły spadek poziomu glukozy we krwi wywołuje senność, rozdrażnienie, ból głowy oraz sprawia, że mamy ochotę na coś słodkiego.
Cukry złożone są w inny sposób rozkładane przez organizm – zanim trafią do krwi w postaci glukozy, muszą zostać poddane rozkładowi. Dzięki temu przez długi czas dostarczają energii, która jest uwalniana w sposób stopniowy. Zastąpienie cukrów prostych cukrami złożonymi pozwala uniknąć nagłych wyrzutów insuliny oraz równie szybkiego spadku poziomu glukozy we krwi i w pewnym stopniu zabezpiecza przed rozwojem cukrzycy typu 2.
Rola glukozy
W znacznym uproszczeniu – po spożyciu posiłku z węglowodanami w naszej krwi krąży glukoza, która dzięki insulinie transportowana jest do komórek organizmu, pozwalając na zasilenie ich energią. Nieprawidłowe działanie lub wydzielanie insuliny, a także jej brak w organizmie z powodu uszkodzenia komórek trzustki uniemożliwia transport glukozy z krwi do komórek. Zaburzenia te, w zależności od rodzaju, prowadzą do rozwoju cukrzycy.
Rola insuliny
Cukrzyca typu I związana jest z niedostateczną ilością wydzielanej insuliny lub jej całkowitym brakiem na skutek m.in. procesu niszczenia komórek trzustki przez układ immunologiczny. W przypadku tej choroby obserwowana jest hipoglikemia (niedocukrzenie), co ma związek z brakiem transportującej glukozę insuliny. Cukrzyca typu I diagnozowana jest najczęściej u dzieci i młodzieży.
Cukrzyca typu 2 związana jest ze zbyt wysokim poziomem insuliny we krwi, a jej rozwój poprzedza stan przedcukrzycowy, czyli tzw. insulinooporność. Choroba jest zwykle diagnozowana u osób dorosłych, jednak od kilku lat obserwowany jest lawinowy wzrost liczby zachorowań wśród dzieci i młodzieży. Cukrzyca typu 2 ma bezpośredni związek z naszymi nawykami żywieniowymi oraz trybem życia, co sprawia, że zaliczana jest do grupy chorób cywilizacyjnych.
Cukrzyca typu 2 – przyczyny
Wyróżniamy dwie przyczyny rozwoju cukrzycy typu 2. Pierwszą z nich są zaburzenia naturalnego wydzielania lub produkcji insuliny o podłożu np. genetycznym. Coraz częściej cukrzyca typu 2 jest jednak wywołana przez nadwagę i otyłość, do których wystąpienia prowadzi stosowanie niewłaściwie skomponowanej diety. W tym przypadku mamy początkowo do czynienia z insulinoopornością, która przez długi czas nie wywołuje typowych objawów chorobowych.
Warto wiedzieć, że jeszcze kilka dekad temu insulinooporność i cukrzyca typu 2 występowały przede wszystkim u seniorów. Niegdyś stosowano osobny termin medyczny „cukrzyca starcza” – choroba ta rozwijała się u seniorów na skutek wyczerpania komórek beta trzustki i związanych z tym zaburzeń w wydzielaniu insuliny. Dziś termin ten jest coraz rzadziej stosowany, a cukrzyca typu 2 dotyka coraz więcej osób młodych. Najczęstszą przyczyną choroby są:
- otyłość brzuszna i długo utrzymująca się nadwaga,
- siedzący tryb życia,
- dieta bogata w produkty wysoko przetworzone,
- nieregularne spożywanie posiłków.
Waga a ryzyko choroby
Trzeba wiedzieć, że choć cukrzyca typu 2 ma związek z nadmiarem zbędnych kilogramów, to może także rozwinąć się u osób z prawidłową masą ciała. W tym przypadku decydujące są inne czynniki ryzyka m.in. brak ruchu oraz spożywane pokarmy, które mogą nadmiernie pobudzać trzustkę do wydzielania insuliny.
Do czynników zwiększających ryzyko zachorowania i mających bezpośredni wpływ na rozwój choroby zalicza się także m.in. częste spożywanie alkoholu, przewlekły stres oraz stosowanie niektórych leków. W przypadku osób wykonujących regularne badania profilaktyczne wykrycie cukrzycy typu 2 nie jest trudne. Problem pojawia się wówczas, gdy rezygnujemy z niezbędnej profilaktyki, bo wówczas zaburzenia wydzielania lub działania insuliny przez długi czas destrukcyjnie działają na nasz organizm, prowadząc do uszkodzenia narządów i układów.
Cukrzyca typu 2 – objawy
Cukrzyca typu 2 to bardzo podstępna choroba, która przez lata rozwija się bezobjawowo. Stan przedcukrzycowy, czyli insulinooporność także nie powoduje uciążliwych dolegliwości. Z tego względu niezwykle ważna jest profilaktyka, która uwzględnia wykonywanie badań mających na celu określenie poziomu glukozy we krwi. Najlepiej wykonywać je co roku wraz z innymi badaniami profilaktycznymi. W celu wykrycia stanu przedcukrzycowego oraz cukrzycy wykonuje się oznaczenie poziomu glukozy i test obciążenia glukozą.
Wraz ze stopniowym postępem choroby, pojawiają się dość charakterystyczne objawy, które osoby chore często bagatelizują. To m.in. osłabienie, przewlekłe zmęczenie, zwiększone pragnienie, częste oddawanie moczu. Do grupy objawów cukrzycy typu 2 zaliczamy także osłabienie działania układu immunologicznego, częste infekcje intymne i infekcje układu moczowego, zaburzenia w funkcjonowaniu wzroku, problemy z gojeniem się ran, problemy z sercem, nerkami i innymi narządami.
Cukrzyca typu 2: dieta
Zdecydowanie łatwiej jest zapobiegać wystąpieniu choroby, a w przypadku cukrzycy typu 2 mamy taką możliwość. Choć schorzenie to jest dziedziczne i może rozwinąć się na skutek uwarunkowań genetycznych, to w dużej mierze na rozwój choroby wpływają także czynniki, które możemy skutecznie wyeliminować, zmniejszając ryzyko zachorowania.
W celu zapobiegania rozwojowi cukrzycy typu 2 wystarczy wprowadzić kilka zmian w codziennym menu oraz pamiętać o systematycznej aktywności fizycznej. Z diety powinniśmy wyeliminować:
- cukry proste (słodycze, napoje gazowane, białe pieczywo, dania z białej mąki, wyroby cukiernicze, słodzone soki, napoje i nektary),
- produkty o wysokim IG,
- produkty wysoko przetworzone,
- słone przekąski.
Równie ważne jest regularne spożywanie posiłków, których kaloryczność musi zostać dostosowana do naszego zapotrzebowania. Dieta przeciw cukrzycy ma na celu ograniczenie nadmiernej aktywności trzustki, redukcję nadwagi bądź otyłości i utrzymanie właściwej masy ciała, a także usprawnienie funkcjonowania całego organizmu. Jeżeli chcemy uniknąć zachorowania, powinniśmy postawić na zdrową, urozmaiconą oraz bogatą w warzywa, produkty pełnoziarniste, pełnowartościowe białko i zdrowe tłuszcze dietę. Warto wiedzieć, że owoce także są źródłem cukrów prostych, dlatego ich nadmierne spożycie jest niewskazane.
Uzupełnieniem diety powinna być codzienna aktywność fizyczna, która redukuje insulinooporność, a także pozytywnie wpływa na ogólny stan zdrowia. W celu zapobiegania cukrzycy nie musimy spędzać codziennie kilku godzin na siłowni – wystarczy, że każdego dnia poświęcimy minimum 30 minut na umiarkowaną aktywność fizyczną np. spacer, gimnastykę, jazdę na rowerze, pływanie lub taniec.
Czytaj też:
Co wiesz o cukrzycy? QUIZ nie tylko dla diabetykówCzytaj też:
Co jeść w przypadku insulinooporności? Te 10 produktów poprawi twój stan zdrowia
