Rak jelita grubego bardzo długo rozwija się skrycie i nie daje żadnych objawów. Sposobem jego wykrycia jest badanie się. Jeśli jesteś w grupie wiekowej, która może bezpłatnie, bez skierowania, skorzystać z badań profilaktycznych, to warto się zgłosić.
Bezpłatnie – dla zdrowia
W ramach programu możesz skorzystać z profilaktycznych badań kolonoskopowych na NFZ. Są one skierowane do wszystkich osób w wieku od 50 do 65 lat, u których w ciągu ostatnich 10 lat nie zostało wykonane takie badanie i u których nie występują objawy mogące świadczyć o nowotworze jelita grubego. Z programu mogą skorzystać także osoby młodsze, w wieku od 40 do 49 lat, u których w najbliższej rodzinie (krewny pierwszego stopnia) rozpoznano przypadek nowotworu jelita grubego.
Rak jelita grubego jest jednym z najczęstszych nowotworów, zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. W Polsce rocznie zapada na niego około 18 tys. osób. Jest drugim, po raku płuca, nowotworem, pod względem częstości zachorowań.
Eksperci podkreślają, że nowotwór jelita grubego jest niezwykle podstępny. Może rozwijać się bez objawów nawet przez kilka lat, dlatego tak ważne są badania przesiewowe i wczesne wykrycie choroby.
– Podczas wizyt u lekarza rodzinnego powinno być wykonywane badanie per rectum. Niestety, to jest zaniedbywane. W odbytnicy zlokalizowanych jest najwięcej nowotworów – podkreśla prof. Marek Wojtukiewicz, kierownik Kliniki Onkologii Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku.
Na czym polega badanie kolonoskopowe
Kolonoskopia to badanie dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Umożliwia obejrzenie wnętrza jelita grubego przy użyciu giętkiego przyrządu wyposażonego w kamerę i źródło światła (kolonoskop). W niektórych przypadkach badanie jest wykonywane w znieczuleniu ogólnym, zwłaszcza u osób:
- po przebytych rozległych operacjach w obrębie jamy brzusznej, głównie operacjach ginekologicznych, w tym cięciach cesarskich i operacjach będących wynikiem powikłań medycznych,
- po niepełnych lub bardzo bolesnych badaniach endoskopowych jelita grubego w przeszłości,
- które zgłaszają duży lęk przed wykonaniem badania.
Placówka realizująca program badań przesiewowych raka jelita grubego jest zobowiązana do wykonania pacjentowi niezbędnych badań diagnostycznych przed znieczuleniem, m.in. w ramach kwalifikacji pacjenta do znieczulenia.
W czasie kolonoskopii można pobrać wycinek błony śluzowej jelita grubego (tzw. biopsję), który następnie jest przekazywany do badania histopatologicznego. Możliwe jest również przeprowadzenie drobnych zabiegów – usunięcia polipów wielkości do 15 mm, zwiększających ryzyko raka jelita grubego, poszerzenia zwężeń jelitowych czy zatamowania krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego.
Kolonoskopia wymaga od pacjenta przygotowania, które wpływa na jakość badania, zmniejsza ryzyko powikłań i przeoczenia nieprawidłowych zmian w jelicie. Konieczne jest oczyszczenie jelita grubego z treści pokarmowej. Dobre przygotowanie jelita poprawia jakość badania, zwiększa komfort pacjenta oraz skraca czas trwania kolonoskopii.
Po konsultacji z lekarzem należy siedem dni przed badaniem odstawić preparaty żelaza. Osoby zażywające leki przeciwzakrzepowe lub przeciwpłytkowe powinny skontaktować się z lekarzem prowadzącym, ponieważ w niektórych sytuacjach konieczne jest odstawienie tych leków nawet kilka dni przed badaniem.
Przez 3 dni należy stosować dietę ubogoresztkową (z małą zawartością błonnika). Trzeba unikać surowych owoców i warzyw (szczególnie zawierających pestki, a więc m.in. malin, winogron, pomidorów i truskawek) oraz pieczywa z ziarnami. Warto zrezygnować z produktów o intensywnie czerwonym zabarwieniu (buraki): mogą one utrudniać ocenę śluzówki jelita. Najlepiej, jeśli na trzy dni przed badaniem przejdziemy na dietę płynną. Można pić kawę, herbatę, wodę czy soki, a także jeść zupy – jednak bez warzyw i dodatków.
W dniu poprzedzającym badanie można zjeść jedynie śniadanie bez napojów gazowanych i mleka. Po południu (ok. godz. 14.00) trzeba zacząć przyjmować specjalny preparat do oczyszczenia okrężnicy (w dawce i z częstotliwością zgodną z zaleceniami opisanymi w ulotce preparatu). Preparat i zalecenia dotyczące diety otrzymasz w placówce, w której będzie wykonywane badanie.
Na dwie godziny przed kolonoskopią nie można pić. Jeśli badanie będzie w znieczuleniu, należy zrezygnować z picia już cztery godziny wcześniej.
Badanie przyjazne pacjentowi
Badanie trwa zazwyczaj od 15 do 30 minut. W zależności od wskazań medycznych, może być przeprowadzone w znieczuleniu miejscowym lub znieczuleniu ogólnym.
– To badanie nie jest aż tak bolesne. Sam miałem dwukrotnie robioną kolonoskopię profilaktyczną, bez żadnego znieczulenia. Nic nie bolało – zapewnia prof. dr hab. n. med. Marek Wojtukiewicz, kierownik Kliniki Onkologii Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. – W związku z tym mogę zapewnić, że jeżeli kolonoskopię robi doświadczony endoskopista, to jest to badanie naprawdę przyjazne pacjentowi.
Żeby nie było za późno
Kolonoskopia pozwala wykryć zmiany przednowotworowe i nowotworowe oraz podjąć szybko leczenie. W ramach Programu badań przesiewowych raka jelita grubego wykonasz kolonoskopię bez skierowania. Wystarczy, że jesteś w grupie wiekowej, która kwalifikuje się do wykonania przesiewowej kolonoskopii i zgłosisz się do placówki realizującej program. Kolonoskopia w ramach programu profilaktycznego przeprowadzana jest w trybie ambulatoryjnym.
Program obejmuje:
- pobranie wycinków z nacieku nowotworowego lub zmian podejrzanych o charakter nowotworowy,
- usunięcie polipów wielkości do 15 mm,
- poddanie badaniu histopatologicznemu wszystkich wycinków i usuniętych polipów,
- wskazanie konkretnych zaleceń dotyczących leczenia u osób, które wykonały kolonoskopię przesiewową.
Lista placówek, które przystąpiły do programu profilaktycznego znajduje się na stronie NFZ.