Bąblowica nie należy do grupy często diagnozowanych w Polsce chorób pasożytniczych. Znacznie więcej zakażeń diagnozowanych jest m.in. w krajach śródziemnomorskich. Jednak warto poznać zagrożenia związane z zakażeniem larwami tasiemca bąblowcowego, które mogą trafić do naszego organizmu np. podczas delektowania się smakiem owoców leśnych.
Tasiemiec bąblowcowy rzadko bytuje w organizmie człowieka – żywicielem pośrednim tego pasożyta są m.in. roślinożerne zwierzęta kopytne, a żywicielem ostatecznym zwierzęta mięsożerne – dzikie drapieżniki oraz psy i koty. Tasiemiec bąblowcowy może bytować w organizmie zwierząt hodowlanych, zwłaszcza zwierząt gospodarskich, do których zaliczamy trzodę chlewną, owce, bydło, a także konie. Ze względu na rozpowszechnioną profilaktykę przeciwpasożytniczą rzadko do zakażenia człowieka dochodzi za pośrednictwem zadbanych psów i kotów, które nie mają styczności z dzikimi zwierzętami lub zwierzętami bezpańskimi.
Człowiek może stać się przypadkowym żywicielem pośrednim tasiemca Echinococcus granulosus, który wywołuje bąblowicę jednokomorową (bąblowica jednojamowa), a także tasiemca Echinococcus multilocularis, który wywołuje bąblowicę wielokomorową (bąblowica wielojamowa). Co ważne – larwy tasiemców bąblowcowych, które bytują w organizmie człowieka, mogą przez bardzo długi czas nie powodować objawów chorobowych. Zdarza się, że objawy bąblowicy są mylone z objawami niektórych nowotworów.
Warto dowiedzieć się więcej na temat drogi zakażenia, objawów, a także sposobów leczenia i zapobiegania bąblowicy, bo zarówno bąblowica jednokomorowa, jak i bąblowica wielokomorowa mogą stać się przyczyną poważnych powikłań zdrowotnych.
Bąblowica jednojamowa (echinokokoza) i bąblowica wielokomorowa (alweokokoza)
Bąblowica jednojamowa jest spowodowana przez larwy tasiemca E. grariulosus, a bąblowica wielokomorowa przez larwy tasiemca E. multilocularis. Tasiemiec bąblowcowy jest pasożytem kosmopolitycznym, który rozpowszechnił się na wielu kontynentach. Stosunkowo wysoką liczbę zachorowań odnotowuje się m.in. w Hiszpanii, Grecji i we Włoszech, a także w Ameryce Południowej, Afryce i Indiach. W Polsce bąblowica diagnozowana jest rzadko – rocznie diagnozowanych jest kilkadziesiąt przypadków tej choroby.
Larwy tasiemca bąblowcowego z rodziny E. grariulosus i E. multilocularis podczas rozwoju w organizmie żywiciela tworzą jednokomorowe lub wielokomorowe cysty (torbiele bąblowcowe), w których znajdują się młode larwy. Dojrzały tasiemiec E. granulosus i E. multilocularis bytuje jelicie cienkim ssaków drapieżnych oraz psów. Żywiciele pośredni, czyli m.in. bydło, owce, kozy, króliki, trzoda chlewna, a także człowiek, zarażają się wydalanymi wraz z kałem jajami tasiemca bąblowcowego. W dwunastnicy z jaja tasiemca uwalniana jest onkosfera, która przez ścianę jelita przedostaje się do naczyń krwionośnych i z krwią wędruje do różnych narządów wewnętrznych. U człowieka najczęstszą lokalizacją onkosfery jest wątroba, płuca, nerki, śledziona, mięśnie, gałka oczna, a także tkanka podskórna. Torbiel może również powstać w ośrodkowym układzie nerwowym.
Nazwa choroby ma związek z tworzonymi przez tasiemca w ciele jego żywiciela torbielami. Torbiele bąblowcowe osiągają średnicę od kilku do nawet kilkudziesięciu centymetrów – zdarzały się przypadki, że torbiele bąblowcowe osiągały wielkość głowy dziecka i ważyły kilka kilogramów.
Bąblowica jest chorobą pasożytniczą, której okres wylęgania to nawet kilka lat. Nieleczona prowadzi do wyniszczenia organizmu.
Powstające w organizmie człowieka torbiele jednokomorowe otaczane są błoną łącznotkankową. W przypadku bąblowicy jednokomorowej objawy zależą od wielkości larwy i jej lokalizacji. Zwykle bąblowce mają średnicę około 5 cm i tworzą formę pęcherzy, w których wnętrzu znajduje się płyn. Torbiele, które powstaną w narządach wewnętrznych np. płucach i mózgu, mogą szybko rosnąć, uciskając okoliczne tkanki i upośledzając ich funkcjonowanie.
W przebiegu bąblowicy wielokomorowej w organizmie człowieka powstają torbiele, których budowa przypomina guzy nowotworowe. Nie są one otoczone torebką łącznotkankową i naciekają okoliczne tkanki. Torbiel bąblowcowa wielokomorowa nie zawiera płynu – w jej wnętrzu znajduje się galaretowata substancja.
Pęknięcie torbieli bąblowcowej może doprowadzić m.in. do wstrząsu anafilaktycznego. Torbiel bąblowcowa może również ulec nadkażeniu bakteryjnemu.
Bąblowica – jak dochodzi do zakażenia?
Bąblowica to jedna z wielu zoonoz (choroby odzwierzęce). Zoonozami możemy zarazić się m.in. od naszych domowych pupili np. kotów i psów, które nie są systematycznie odrobaczane oraz szczepione, a także mają kontakt ze zwierzętami dzikimi lub bezpańskimi. Najczęściej jednak do zakażenia tasiemcem Echinococcus granulosus i Echinococcus multilocularis dochodzi drogą pokarmową – jaja tasiemca jednojamowego i wielojamowego mogą znajdować się m.in. na owocach leśnych, które chętnie spożywamy latem podczas wędrówek po lesie. Źródłem zakażenia są najczęściej borówki, jeżyny, poziomki oraz leśne maliny, które zostały zanieczyszczone odchodami zwierząt m.in. ssaków kopytnych oraz dzikich drapieżników, które zaliczane są do zwierzyny łownej. Jaja tasiemca mogą także znajdować się na nawożonych odchodami zakażonych zwierząt warzywach.
Zagrożeniem dla człowieka jest także nieprzebadana na obecność pasożytów dziczyzna, wieprzowina, wołowina, baranina, konina. Zwierzęta domowe mogą zachorować, gdy spożywają mięso niewiadomego pochodzenia np. nieprzebadane resztki z uboju, dziczyznę i padlinę. Niekiedy dochodzi do zakażeń zwierząt futerkowych, które karmione są np. skażoną trawą. Można również zarazić się bąblowicą, np. głaskając zwierzę, na którego sierści znajdują się jaja tasiemca bąblowcowego.
Objawy bąblowicy. Czy zawsze występuje ból brzucha?
Objawy bąblowicy są różne – w zależności od tego, gdzie umiejscowiona jest cysta, jaki ma rozmiar i ile pasożytów trafiło do organizmu, mogą występować mniej lub bardziej nasilone symptomy choroby. Tym samym nie można wskazać objawów typowych dla tego schorzenia.
Objawy zakażenia tasiemcem bąblowcowym to m.in.:
- bóle brzucha, powiększenie wątroby, powiększenie śledziony – jeżeli torbiel utworzy się w narządach jamy brzusznej,
- problemy z oddychaniem, zmiany zapalne w płucach o nieznanym pochodzeniu, przewlekły kaszel – jeżeli torbiel utworzy się w klatce piersiowej,
- zaburzenia neurologiczne i bóle głowy – jeżeli torbiel utworzy się w mózgu,
- zaburzenia widzenia – jeżeli torbiel utworzy się w gałce ocznej.
Rozpoznanie bąblowicy
Bąblowica rozpoznawana jest na podstawie wyników badań, do których zaliczamy m.in. badania serologiczne, rezonans magnetyczny, USG jamy brzusznej, badanie tomografii komputerowej, a także badania RTG. W przypadku wykrycia guza, który może być torbielą wielokomorową, zalecane jest pobranie wycinka do badania histopatologicznego za pomocą biopsji cienkoigłowej.
Leczenie bąblowicy
W leczeniu bąblowicy stosowane są metody chirurgiczne oraz leczenie farmakologiczne (z zastosowaniem albendazolu – substancji czynnej o działaniu przeciwpasożytniczym).
Jak zapobiegać zakażeniu bąblowicą?
Ponieważ źródłem zakażenia są często owoce leśne oraz warzywa, trzeba bezwzględnie przestrzegać zasady mycia owoców i warzyw przed spożyciem. Wskazane jest także dokładne mycie rąk po kontakcie ze zwierzętami, zbieraniu owoców i innych pracach gospodarskich oraz ogrodniczych.
Osobom, które mają zwierzęta gospodarskie, a także drób, zaleca się grodzenie posesji w celu zapobiegania dostępowi lisów, wilków, dzików, saren i jeleni. Wskazane jest również zabezpieczanie zbiorów przed gryzoniami.
Niezbędne jest także systematyczne odrobaczanie psów, kotów i innych zwierząt domowych np. królików oraz uniemożliwienie kotom i psom łapania gryzoni. Co więcej, po każdym kontakcie ze zwierzętami należy pamiętać o umyciu rąk. Zakażenie się bąblowicą od psa, kota lub innego domowego pupila, który jest pod stałą opieką weterynarza, jest odrobaczany i ma wykonywane badania profilaktyczne, zdarza się bardzo rzadko. Zadbane zwierzęta stanowią także minimalne zagrożenie, jeżeli chodzi o ryzyko zakażenia innymi zoonozami.
Aby uniknąć zakażenia, trzeba również zrezygnować ze spożywania surowego lub niedogotowanego/niedopieczonego mięsa z nieznanego źródła oraz picia potencjalnie skażonej wody np. z leśnego strumienia.
Czytaj też:
Tasiemczyca – które objawy powinny zaniepokoić?Czytaj też:
Choroba nieumytych jagód. Jak myć owoce, aby uniknąć problemów ze zdrowiem?
Źródła:
- A. Buczek, Choroby pasożytnicze – epidemiologia, diagnostyka, objawy, Koliber – Oficyna wydawnicza Fundacji na Rzecz Zwalczania Kleszczy i Profilaktyki w Chorobach Odkleszczowych, Lublin, 2005
- Z. Dziubek, Choroby zakaźne i pasożytnicze, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2012
- J. Hołody-Zaręba, K. Zaręba, B. Kędra, Bąblowica – endemiczna choroba pasożytnicza, Przegląd Gastroenterologiczny, 2012; 7 (1), s. 7–12