Skóra noworodków, niemowląt i małych dzieci jest bardzo delikatna i podatna na podrażnienia. Skóra w miejscu przylegania pieluszki ma kontakt z kałem i moczem, co sprzyja rozwojowi stanu zapalnego. Pieluszkowe zapalenie skóry to często diagnozowana dermatoza, która w większości przypadków ma łagodny przebieg. Często pieluszkowe zapalenie skóry ma związek nie tylko z zaniedbaniami higienicznymi, ale także alergią na kosmetyki i stosowane pieluszki.
Co to jest pieluszkowe zapalenie skóry?
W okresie niemowlęcym i w pierwszych latach życia u dzieci często pojawiają się różne problemy skórne. Ma to związek m.in. z wyjątkową wrażliwością skóry noworodków, niemowląt i małych dzieci, która spowodowana jest brakiem naturalnej bariery ochronnej.
Pieluszkowe zapalenie skóry to stan zapalny o charakterze wyprysku. Dermatoza ta występuje jedynie na skórze pod pieluszką. Stan zapalny o charakterze i morfologii wyprysku może również występować u osób dorosłych z nietrzymaniem moczu, osób niepełnosprawnych, które nie kontrolują zwieraczy, a także osób, które ze względu na podeszły wiek korzystają z pieluchomajtek. Objawy pieluszkowego zapalenia skóry u osób w podeszłym wieku pojawiają się rzadko i najczęściej związane są z poważnymi zaniedbaniami higienicznymi lub znacznym osłabieniem odporności.
Jeżeli przyczyną stanu zapalnego skóry pod pieluszką są substancje drażniące z kosmetyków lub pieluszek, to diagnozowane jest zapalenie skóry o charakterze wyprysku alergicznego. Przy typowym pieluszkowym zapaleniu skóry stan zapalny wywołuje przede wszystkim stykający się ze skórą dziecka kał i mocz.
Co sprzyja występowaniu pieluszkowego zapalenia skóry u niemowląt i małych dzieci?
Zarówno jednorazowe pieluszki, jak i ekologiczne pieluszki wielorazowego użytku blokują przepływ powietrza. Stanom zapalnym skóry dziecka w okolicy pośladków, pachwin i zewnętrznych narządów płciowych sprzyjają:
- uszkodzenia naskórka, które mogą być związane z otarciami i ciągłym kontaktem z materiałem pieluszki;
- kontakt z moczem i kałem – szczególne zagrożenie dla delikatnej skóry dziecka stanowią stolce o kwaśnym pH, które pojawiają się w przebiegu biegunki, a także zasadowe pH moczu;
- kontakt z alergenami (alergia kontaktowa), które znajdują się w preparatach stosowanych do mycia i pielęgnacji skóry, prania pieluszek wielorazowych oraz w materiałach, z których powstają pieluszki jednorazowego i wielorazowego użytku (alergiczny wyprysk pieluszkowy);
- długotrwała antybiotykoterapia.
Inne czynniki, które wpływają na kondycję skóry, zwiększając jej podatność m.in. na infekcje bakteryjne to np.:
- związana z wilgocią maceracja naskórka, która sprzyja utracie bariery ochronnej i przyczynia się do przenikania substancji wywołujących podrażnienia, alergenów i mikroorganizmów do głębszych warstw skóry;
- nieleczone lub nieprawidłowo leczone odparzenia pieluszkowe;
- błędy popełniane podczas pielęgnacji skóry dziecka (np. zakładanie pieluszki na mokrą skórę, sprzyjające powstawaniu otarć i odparzeń jednoczesne stosowanie kosmetyków nawilżających lub natłuszczających oraz zasypki, stosowanie kosmetyków nieprzeznaczonych do pielęgnacji skóry niemowląt i małych dzieci);
- obecność drożdżaków (Candida albicans) w kale;
- zapominanie o konieczności wietrzenia okolicy pieluszkowej skóry dziecka.
Najczęstsze przyczyny pieluszkowego zapalenia skóry
Pieluszkowe zapalenie skóry to dermatoza, która ma złożoną etiologię. Istotny wpływ na zwiększenie ryzyka wystąpienia objawów pieluszkowego zapalenia skóry mają skłonności osobnicze.
Pieluszkowe zapalenie skóry wywołują m.in.:
- czynniki mechaniczne np. otarcia naskórka, które najczęściej powstają w obrębie wewnętrznej powierzchni ud, pośladków i pachwin;
- czynniki infekcyjne,
- alergia kontaktowa.
Zwykle nie można wyodrębnić jednej przyczyny warunkującej rozwój objawów pieluszkowego zapalenia skóry. Niekiedy ta dermatoza pojawia się u dzieci, których skóra jest regularnie i dokładnie oczyszczana z moczu i kału – w takim przypadku należy szukać przyczyny powstawania zmian skórnych w składzie stosowanych kosmetyków. Środki do mycia i pielęgnacji delikatnej skóry dziecka, a także nawilżane chusteczki powinny być pozbawione alergizujących i drażniących składników np. substancji zapachowych, barwników, SLS-ów, parabenów, a także silikonów.
Przyczyną powstawania zmian typowych dla pieluszkowego zapalenia skóry u niemowląt i dzieci, których skóra nie jest narażana na długotrwały kontakt z kałem i moczem oraz drażniące działanie kosmetyków, mogą być stosowane pieluszki. Pieluszkowe zapalenie skóry może w tym przypadku powodować kontakt z materiałami, z których powstają pieluszki jednorazowe oraz środkami do prania wkładów pieluszek wielorazowego użytku.
Objawy pieluszkowego zapalenia skóry
Pierwszym objawem pieluszkowego zapalenia skóry jest zaczerwienienie skóry i złuszczanie się naskórka. Rozwój stanu zapalnego, a także nadkażenie bakteryjne lub grzybicze powoduje, że w obrębie zaczerwienionych miejsc pojawiają się krostki, pęcherzyki wypełnione płynem surowiczym oraz grudki. Zmianom skórnym towarzyszy silny świąd, który wpływa na zachowanie dziecka, powodując niepokój, płaczliwość, rozdrażnienie i zaburzenia snu.
W ciężkich przypadkach występują nasilone objawy zapalenia skóry, obrzęk oraz pojawiają się nadżerki, owrzodzenia oraz strupy.
Na ciężki przebieg pieluszkowego zapalenia skóry narażone są dzieci z obniżoną odpornością (np. dzieci przewlekle chore i dzieci, u których była stosowana długotrwała antybiotykoterapia), a także dzieci, których skóra, pomimo widocznych objawów stanu zapalnego, nie jest prawidłowo pielęgnowana i leczona.
Jak uniknąć pieluszkowego zapalenia skóry?
Pieluszkowego zapalenia skóry niemowląt i małych dzieci pomaga uniknąć częsta zmiana zabrudzonych pieluch. Skórę dziecka po każdej zmianie pieluszki należy dokładnie oczyścić i osuszyć, co pomaga zapobiegać maceracji naskórka. Jeżeli jest to możliwe, to warto po każdej zmianie pieluszki przewietrzyć skórę dziecka. Umożliwienie skórze swobodnego oddychania jest bardzo ważnym elementem zapobiegania rozwojowi pieluszkowego zapalenia skóry, bo przyśpiesza jej regenerację.
Do mycia i pielęgnacji skóry dziecka należy używać jedynie kosmetyków, które nie powodują reakcji niepożądanych. Warto zwrócić uwagę, od jakiego wieku może być stosowany dany kosmetyk oraz czy jest to produkt hipoalergiczny.
Przy pierwszych objawach odparzeń pieluszkowych należy rozpocząć leczenie. Delikatne zaczerwienienie oraz złuszczanie się naskórka można skutecznie wyleczyć domowymi sposobami, np. dodając do kąpieli nadmanganian potasu bądź krochmal z mąki ziemniaczanej, a także stosując odpowiednie kosmetyki np. preparaty łagodzące podrażnienia, które redukują stan zapalny i tworzą na skórze barierę ochronną. Zaczerwienienie skóry okolicy pieluszkowej powinno skłonić do przeanalizowania codziennych nawyków higienicznych. Jeżeli objawy stanu zapalnego pojawiły się po zmianie marki pieluszek lub kosmetyków, to należy zrezygnować z ich stosowania. Domowe metody leczenia pieluszkowego zapalenia skóry mogą być stosowane jedynie przy delikatnym zaczerwienieniu i złuszczaniu się naskórka. Jeżeli po 2-3 dniach domowego leczenia stan skóry dziecka nie ulega poprawie, to koniecznie trzeba skonsultować się z lekarzem.
Leczenie pieluszkowego zapalenia skóry
Leczenie pieluszkowego zapalenia skóry uwzględnia przede wszystkim preparaty i leki działające miejscowo. W celu opanowania stanu zapalnego stosowane są preparaty o działaniu przeciwzapalnym i miejscowe preparaty przeciwbakteryjne. Objawy wskazujące na zakażenie bakteryjne lub grzybicze, czyli krostki, pęcherzyki, nadżerki i strupki oraz nasilone złuszczanie się naskórka, zawsze wymagają konsultacji z lekarzem, który wykona badania, pozwalające określić przyczynę zakażenia.
W ciężkich przypadkach pieluszkowego zapalenia skóry może być konieczne leczenie ogólne oraz zastosowanie miejscowo działających preparatów sterydowych np. glikokortykosteroidów. Trzeba wiedzieć, że tego typu leki muszą być stosowane ściśle wedle wskazań lekarza, bo mogą powodować liczne działania niepożądane np. zaniki skóry. Podczas leczenia dziecko powinno jak najczęściej pozostawać bez pieluszki, co pozwala wspomóc proces leczenia i regeneracji skóry.
Ważne! Pojawienie się na skórze okolicy pieluszkowej zmian wskazujących na zakażenie bakteryjne lub grzybicze (np. obrzęk, krostki, grudki, nadżerki) powinno skłonić do natychmiastowej konsultacji z pediatrą, który zaleci odpowiednie postępowanie. Domowe leczenie bakteryjnych lub grzybiczych zakażeń skóry okolicy pieluszkowej jest obarczone dużym ryzykiem i często prowadzi do nasilenia się objawów.
Czytaj też:
Wysypka alergiczna – co to jest, zdjęcia, przyczyny i leczenieCzytaj też:
Potówki u dziecka. Jak wyglądają i czy trzeba je leczyć?
Źródła:
- A. Wilmont, Anna Doboszyńska, Pieluszkowe zapalenie skóry u dzieci, Pediatr Med Rodz, 2012, 8 (3), s. 272-274
- M. Czarnecka-Operacz, H. Gollnick, Trudności diagnostyczne w leczeniu zmian skórnych u dzieci, Lekarz POZ 3/2018, s. 215
- S. Jabłońska, S. Majewski, Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2008