Ludzie na całym świecie zastanawiają się nad realną skutecznością szczepionki na COVID-19. Opierając się na dostępnych danych wiemy, że szczepionka Pfizer ma 95% skuteczności, szczepionka AstraZeneca ma 70% skuteczności, natomiast szczepionka Moderna podobno ma 94,1% skuteczności. Ale co to tak naprawdę mówi o ich skuteczności? I jak wypada to na tle szczepionek przeciwko grypie, polio i odrze?
Różnica w skuteczności
Skuteczność odnosi się do tego, jak szczepionka działa w idealnych warunkach laboratoryjnych, na przykład podczas badań klinicznych. Innymi słowy, w badaniu klinicznym 90% skuteczność oznacza, że w grupie otrzymującej szczepionkę jest o 90% mniej przypadków zachorowań w porównaniu z grupą placebo. Jednak uczestnicy wybrani do badania klinicznego są zwykle zdrowsi i młodsi niż osoby w populacji ogólnej i na ogół nie mają żadnych schorzeń. Ponadto naukowcy zwykle nie włączają do tych badań pewnych grup, takich jak dzieci czy kobiety w ciąży.
Dlatego, chociaż szczepionka może zapobiegać chorobom w badaniu, możemy zaobserwować spadek tej skuteczności, gdy zostanie podana szerszej populacji.
Skuteczność szczepionki przeciw grypie
Szczepionki nie muszą mieć wysokiej skuteczności, aby uratować tysiące istnień ludzkich i zapobiec milionom przypadków chorób. Na przykład popularna szczepionka przeciw grypie ma skuteczność 40–60%, według Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Jednak w latach 2018–2019 pozwoliła zapobiec około 4,4 mln przypadków grypy, 2,3 mln wizyt lekarskich związanych z grypą, 58 000 hospitalizacji związanych z grypą i 3500 zgonów związanych z grypą.
Warto również zauważyć, że skuteczność szczepionki przeciw grypie jest różna w zależności od sezonu, ze względu na charakter wirusów grypy krążących w danym roku. Określenie dokładnego wskaźnika skuteczności może być trudne.
Na koniec warto wspomnieć, że liczba dawek może również poprawić skuteczność niektórych szczepionek. W przypadku szczepionki przeciw grypie dwie dawki szczepionki zamiast jednej mogą zapewnić wzmocnienie ochrony, ale korzyść ta jest ograniczona tylko do kilku określonych grup, takich jak dzieci lub biorcy przeszczepów narządów.
Wydaje się, że dawka przypominająca nie przynosi korzyści osobom w wieku powyżej 65 lat lub osobom z osłabionym układem odpornościowym. Z drugiej strony, w przypadku szczepionek, takich jak szczepionka przeciwko polio i odrze, do osiągnięcia maksymalnej skuteczności wymagana jest większa liczba dawek.
Skuteczność szczepionki przeciwko polio
Szczepionka przeciwko polio może być skuteczna nawet w 100%. Według CDC, dwie dawki inaktywowanej szczepionki przeciwko polio (IPV) są skuteczne w 90% lub więcej; trzy dawki są skuteczne od 99% do 100%.
Jednak eksperci zalecają IPV w czterech dawkach. CDC zaleca, aby dzieci przyjęły jedną dawkę szczepionki w wieku 2 miesięcy, kolejną dawkę w wieku 4 miesięcy, trzecią dawkę w wieku 6–18 miesięcy, a ostatnią czwartą dawkę w wieku 4–6 lat. Te cztery dawki łącznie dają 99–100% skuteczności.
Szczepionka IPV chroni przed poliomyelitis, chorobą wywoływaną przez wirusa polio, który może wywołać infekcję mózgu i rdzenia kręgowego, powodując paraliż.
Skuteczność szczepionki przeciw odrze
Szczepionka przeciw odrze, śwince i różyczce, może być do 97% skuteczna w zapobieganiu odrze po podaniu w dwóch dawkach. Według CDC jedna dawka jest skuteczna w około 93%. CDC zaleca podanie pierwszej dawki w wieku 12 do 15 miesiąca, a drugiej dawki w wieku 4 do 6 lat.
Jak porównuje się skutki uboczne?
Jeśli chodzi o nowe szczepionki, kwestia bezpieczeństwa jest istotna dla wszystkich. Pytanie „jak bezpieczna jest ta szczepionka?” można przetłumaczyć jako „jakie jest ryzyko wystąpienia skutków ubocznych tej szczepionki?”. Odpowiadając na to pytanie, należy zauważyć, że nie ma leku – nawet najbardziej powszechnego środka przeciwbólowego – który byłby całkowicie wolny od skutków ubocznych.
Naukowcy podzielili skutki uboczne, których spodziewają się po szczepionce Pfizer na „bardzo częste”, „częste” i „rzadkie”.
Bardzo częste działania niepożądane, które mogą wystąpić u więcej niż 1 na 10 osób, obejmują:
- ból w miejscu wstrzyknięcia
- zmęczenie
- bół głowy
- ból w mięśniach
- dreszcze
- ból stawu
- gorączka.
Częste działania niepożądane, które mogą wystąpić u nie więcej niż 1 na 10 osób, to:
- obrzęk w miejscu wstrzyknięcia
- zaczerwienienie w miejscu wstrzyknięcia
- nudności.
Niezbyt częste działania niepożądane, które mogą wystąpić u nie więcej niż 1 na 100 osób, obejmują powiększenie węzłów chłonnych lub złe samopoczucie.
Dla porównania, CDC podaje następujące skutki uboczne szczepionki przeciw grypie jako częste:
- bolesność i zaczerwienienie, obrzęk lub jedno i drugie
- bół głowy
- gorączka
- nudności
- bóle mięśni.
Czasami specjaliści dodają, że szczepionka przeciw grypie może spowodować omdlenie, jak każde inne szczepionki. CDC zaleca przyjęcie szczepionki przeciw grypie każdemu, z wyjątkiem dzieci w wieku poniżej 6 miesięcy lub osób z poważną alergią na szczepionkę przeciw grypie lub jakikolwiek składnik szczepionki.
Niektóre badania wykazały niewielkie ryzyko zespołu Guillain-Barré po szczepieniu przeciw grypie, podczas gdy inne badania nie wykazały żadnego związku. Dla tych, którzy znaleźli takie prawdopodobieństwo, ryzyko to wynosiło 1–2 na 1 000 000 osób.
Szczepionka na COVID-19 a reakcje alergiczne
Od czasu wprowadzenia szczepionki Pfizer w Wielkiej Brytanii u dwóch biorców - którzy mieli historię poważnej alergii - wystąpiły reakcje alergiczne. To skłoniło organy regulacyjne do zalecania osobom, które w przeszłości miały poważne reakcje alergiczne, by nie przyjmowały szczepionki na COVID-19.
Chociaż zachowywanie ostrożności jest lepsze na wczesnych etapach wprowadzania szczepionki, warto zauważyć, że wszystkie szczepionki - w tym szczepionki na polio, grypę i odrę - mogą wywołać poważne reakcje alergiczne. Ryzyko to wynosi około 1 na 900 000 osób.
Czytaj też:
Dr Michał Sutkowski: Mistrzostwo ściemy i kamuflażuCzytaj też:
Nowa szczepionka na rynku. Kiedy trafi do Polski? Michał Dworczyk odpowiadaCzytaj też:
Kolejna szczepionka przeciw koronawirusowi na rynku. Moderna dostała zielone światło