Przeciążenie sensoryczne (nazywane przebodźcowaniem) to stan, w którym mózg otrzymuje zbyt wiele różnych bodźców jednocześnie, na przykład wzrokowych, dźwiękowych, smakowych, węchowych czy dotykowych i nie jest w stanie ich przetworzyć. Ta przypadłość może towarzyszyć chorobom somatycznym lub występować samoistnie w odpowiedzi na określone wydarzenia lub sytuacje.
Jak dochodzi do przeciążenia sensorycznego?
Za powstawanie przeciążenia sensorycznego, odpowiadają zdaniem naukowców, nieprawidłowości w funkcjonowaniu tak zwanej bramki sensorycznej. Tym mianem określa się mechanizm „filtrujący” informacje docierające do układu nerwowego. Gdy „system” zaczyna odmawiać posłuszeństwa, mózg przetwarza dane z zewnątrz, które w „normalnych” warunkach zostałyby zignorowane.
Warto zwrócić uwagę na fakt, że przebodźcowanie częściej dotyka mieszkańców obszarów zurbanizowanych niż osoby żyjące w niewielkich miejscowościach czy na terenach wiejskich. W dużych miastach mamy bowiem do czynienia z większym natężeniem ruchu ulicznego i zanieczyszczeniem hałasem. Czynniki te, jak pokazują badania prowadzone od początku lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku sprzyjają przeciążeniu sensorycznemu.
Objawy przebodźcowania
Naukowcy zwracają uwagę na oznaki, takie jak: rozdrażnienie, niepokój, silna potrzeba wyciszenia lub wyeliminowania niektórych bodźców, na przykład poprzez zasłanianie oczu czy zatykanie uszu, nadmierne pobudzenie czy zaburzenia w funkcjonowaniu poznawczym i koncentracji.
Przeciążeniu sensorycznemu bardzo często towarzyszą również objawy fizyczne. Osoba przebodźcowana często cierpi z powodu migreny. Może również odczuwać wiele innych dolegliwości. Należy do nich między innymi: przyspieszone bicie serca, nadmierne pocenie się, ucisk w klatce piersiowej, nudności, drżenie i bóle mięśni, a także bardzo duże zmęczenie (niekiedy wręcz wyczerpanie).
Przeciążenie sensoryczne a inne choroby i zaburzenia
Przeciążenie sensoryczne często występuje w przebiegu różnych chorób i zaburzeń. Często pojawia się w obrazie klinicznym problemów zdrowotnych, takich jak:
- Spektrum autyzmu – osoby nim dotknięte są szczególnie podatne na przebodźcowanie. Mają bowiem kłopoty z adaptacyjnym reagowaniem na sygnały docierające z otoczenia. Cechuje je też bardzo wysoka wrażliwość sensoryczna. Mogą im przeszkadzać nie tylko głośne dźwięki czy ostre światła, ale również niektóre smaki, konsystencje pokarmów czy tkaniny.
- Nadpobudliwość ruchowa z deficytem uwagi (ADHD) – osobom z tym zaburzeniem trudno przychodzi przetwarzanie bodźców zewnętrznych, regulowanie emocji, a także przystosowywanie się do zmian zachodzących w najbliższym otoczeniu. Te wszystkie czynniki sprzyjają występowaniu przeciążenia sensorycznego.
- Zaburzenia lękowe – stałe poczucie zagrożenia i związany z nim stres sprawia, że jednostka staje się bardziej wrażliwa na różne doznania zmysłowe. Przebodźcowanie może wystąpić razem z innymi objawami lub niezależnie.
- Zespół stresu pourazowego – rozwija się pod wpływem traumatycznych przeżyć. Wywołuje skrajny niepokój i stres. Doświadczający ich człowiek znajduje się w stanie ciągłej czujności, co oznacza, że jest nadmiernie wyczulony na wszystkie bodźce napływające z zewnątrz. Może to prowadzić do przeciążenia sensorycznego, zwłaszcza gdy wokół dużo się dzieje.
- Fibromialgia – przeciążenie sensoryczne jest silnie związane z tą chorobą. Jej przyczyny nie zostały jeszcze dobrze poznane, ale naukowcy uważają, że u podłoża schorzenia może leżeć nadwrażliwość na bodźce zewnętrzne. Pacjenci odczuwają ból silniej niż zdrowe osoby. Podobnie dzieje się zazwyczaj także w przypadku pozostałych doznań (wzrokowych, dotykowych itp.).
Jak radzić sobie z przeciążeniem sensorycznym?
Przede wszystkim unikaj środowisk z dużą ilością bodźców. Zrezygnuj z przebywania w zatłoczonych pomieszczeniach. Szukaj rzadziej uczęszczanych miejsc. Zrezygnuj z aktywności, gdy czujesz zmęczenie lub rozdrażnienie i daj sobie czas na odpoczynek. Nie bój się mówić o swoich emocjach. Jeśli to możliwe spędzaj sporo czasu na łonie natury. Bliskość przyrody uspokaja i pomaga odnaleźć wewnętrzną równowagę. Jeśli często zmagasz się z przeciążeniem sensorycznym, skorzystaj ze wsparcia profesjonalisty. Zgłoś się do psychologa lub psychoterapeuty.
Czytaj też:
Uderzenia gorąca nie muszą świadczyć o menopauzie. Mogą być objawem poważnej chorobyCzytaj też:
Drętwienie lewej ręki – najczęstsze przyczyny i objawy towarzyszące
Źródła: verywellhealth.com, news-medical.net, health.qld.gov.au, healyournervoussystem.com