Badanie moczu to jedno z podstawowych badań laboratoryjnych, które wykonywane są w celach diagnostycznych. Badanie moczu to także jedno z badań przesiewowych, dzięki którym można monitorować stan zdrowia narządów układu moczowego oraz innych narządów m.in. wątroby. Systematycznie wykonywane badanie moczu u dzieci i osób dorosłych to jeden z ważnych elementów profilaktyki zdrowia. Badanie ogólne moczu powinno być wykonywane w celach profilaktycznych nie rzadziej niż raz w roku.
Przyczyny obecności azotynów w moczu
Azotyny powstają w wyniku redukcji azotanów przez enzym reduktazę, który produkują bakterie Gram-ujemne. Reduktazę wytwarzają chorobotwórcze bakterie, które są częstą przyczyną infekcji układu moczowego, czyli:
- bakteria Escherichia coli (pałeczka okrężnicy)
- bakteria Proteus mirabilis,
- bakteria Klebsiella spp (pałeczka zapalenia płuc).
Enzym reduktaza nie jest wytwarzany przez bakterie Gram-dodatnie, które także mogą wywołać infekcję dróg moczowych.
Test na azotyny pozwala wykryć bakteriomocz, nawet jeżeli nie występują objawy zakażenia układu moczowego.
Azotyny w moczu najczęściej wskazują na infekcje dróg moczowych wywołane przez pałeczkę okrężnicy. Obecność azotynów w moczu może także świadczyć o zakażeniu innymi szczepami bakterii, dlatego na etapie diagnostyki infekcji układu moczowego powinien zostać wykonany posiew moczu. Posiew moczu pozwala dobrać antybiotyk skutecznie redukujący dany szczep bakterii.
Czynniki ryzyka rozwoju infekcji bakteryjnych układu moczowego
Bakteryjnemu zakażeniu układu moczowego sprzyjają m.in.:
- zaburzenia hormonalne w okresie ciąży i menopauzy,
- nieprzestrzeganie zasad higieny intymnej,
- stosowanie nieodpowiednio dobranych kosmetyków do higieny intymnej,
- przygodne stosunki seksualne bez zabezpieczenia,
- nieleczone i nieprawidłowo leczone infekcje intymne,
- przetrzymywanie moczu.
Bakteryjne infekcje dróg moczowych mogą być również spowodowane częstym zastojem moczu w nerkach i pęcherzu moczowym. Zastój moczu w nerkach może mieć związek np. z kamicą nerkową, która utrudnia prawidłowy odpływ moczu, a także przerostem gruczołu krokowego i schorzeniami kobiecych narządów rodnych. Nawracające infekcje układu moczowego często występują m.in. u osób chorujących na cukrzycę i osób, u których został założony cewnik.
Najczęstszą przyczyną pojawienia się objawów infekcji układu moczowego u kobiet jest zakażenie bakterią E. coli, która przenoszona jest z odbytu w okolicę cewki moczowej i wejścia do pochwy. Ze względu na budowę układu moczowo-płciowego u mężczyzn infekcje bakteryjne rzadziej spowodowane są wnikaniem chorobotwórczych drobnoustrojów do układu moczowego przez cewkę moczową. Ryzyko zakażenia układu moczowego bakteriami E. coli u mężczyzn znacząco zwiększa seks analny bez prezerwatywy.
Objawy infekcji układu moczowego
Bakteriomocz, na który wskazują obecne w moczu azotany, wywołuje nieprzyjemne objawy. Zaliczamy do nich m.in.:
- ból i pieczenie podczas oddawania moczu,
- częste oddawanie moczu,
- parcie na pęcherz i konieczność oddawania moczu w nocy,
- ból w podbrzuszu,
- ból w dole pleców.
U niemowląt i małych dzieci infekcje dróg moczowych często objawiają się podwyższoną temperaturą ciała. Niekiedy zdarza się, że u osób, u których znajdują się w moczu azotany, infekcja bakteryjna ma bezobjawowy lub skąpoobjawowy przebieg.
Wczesne wykrycie zakażenia bakteryjnego jest bardzo ważne m.in. w przypadku kobiet ciężarnych, u których nieleczone infekcje układu moczowego mogą doprowadzić do infekcji wewnątrzmacicznej i przedwczesnego porodu.
Bagatelizowanie objawów, które wskazują na infekcje dróg moczowych, zwiększa ryzyko wystąpienia różnych powikłań. W grupie szczególnego ryzyka wystąpienia powikłań, oprócz kobiet ciężarnych, znajdują się również niemowlęta i małe dzieci, osoby przewlekle chore, osoby z upośledzoną odpornością i seniorzy.
Powikłania nieleczonych infekcji układu moczowego to m.in. ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek, przewlekłe odmiedniczkowe zapalenie nerek, niewydolność nerek, a także urosepsa.
Azotyny w moczu – leczenie
Jeżeli zostaną wykryte azotyny w moczu, to rozpoczyna się dalsza diagnostyka, której celem jest określenie, jaka bakteria zaatakowała układ moczowy, a także wykrycie przyczyny zakażenia. Azotyny w moczu pojawiają się zarówno w przebiegu infekcji związanych z przenikaniem bakterii Gram-ujemnych do organizmu z zewnątrz, jak i infekcji, które powodują zaburzenia w funkcjonowaniu układu moczowego oraz układu rozrodczego u kobiet i mężczyzn. W celu zwalczenia infekcji układu moczowego o podłożu bakteryjnym stosowane są antybiotyki.
Fizyczne, biologiczne i morfologiczne cechy moczu
Badanie moczu to ważne badanie profilaktyczne, a także badanie diagnostyczne i badanie, które służy w celu monitorowania efektów leczenia m.in. zakażeń układu moczowego. Podczas badania ogólnego moczu oceniane są cechy fizyczne, cechy biochemiczne i cechy morfologiczne moczu.
Cechy fizyczne moczu to:
- pH,
- barwa,
- zapach,
- gęstość względna,
- zmętnienie.
Cechy biologiczne moczu to:
- białko,
- barwniki żółciowe,
- glukoza,
- hemoglobina,
- lipidy,
- ciała ketonowe,
- esteraza leukocytowa i azotyny.
Cechy morfologiczne moczu to:
- krwinkomocz i krwiomocz,
- wałeczkomocz,
- leukocyturia,
- krystaluria.
Aby wyniki badania moczu były wiarygodne, próbka moczu musi zostać pobrana w prawidłowy sposób.
Jak prawidłowo pobrać próbkę moczu do badania?
Zanim przystąpimy do pobierania próbki moczu, trzeba umyć ręce oraz okolicę cewki moczowej ciepłą wodą i delikatnym mydłem lub płynem do higieny intymnej, co ma na celu usunięcie bakterii, które mogą zanieczyścić próbkę. Umycie okolicy intymnej niezbędne jest także przed pobraniem próbki moczu dziecka. Po umyciu należy osuszyć okolicę cewki moczowej ręcznikiem papierowym.
W celu wykonania ogólnego badania moczu najczęściej pobierana jest próbka pierwszego porannego moczu. Co ważne – mocz do badania należy pobrać ze środkowego strumienia do jałowego pojemnika, który możemy kupić w każdej aptece. Pobranie moczu od niemowlęcia ułatwia specjalny jałowy woreczek, który należy przykleić do krocza dziecka.
Pobrana próbka moczu powinna być przechowywana w temperaturze pokojowej. Należy jak najszybciej dostarczyć ją do laboratorium – badanie powinno zostać wykonane nie później niż 2 godziny po pobraniu.
Azotyny to jedna z biologicznych cech moczu. Nie znajdują się one w próbce moczu osób, których układ moczowy jest zdrowy. Azotyny w moczu wskazują na obecność określonych szczepów bakterii Gram-ujemnych. Ich wykrycie jest możliwe dzięki zastosowaniu testów paskowych.
Czytaj też:
Jak prawidłowo robić siku? Wiele osób popełnia jeden podstawowy błądCzytaj też:
Zapalenie pęcherza to częsta przypadłość. Jak sobie z nim radzić?
Źródła:
- Andrzej K. Wardyn, Katarzyna Życińska, Zakażenia układu moczowego, Wydawnictwo Czelej, 2006
- Szczeklik A., Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych, Medycyna Praktyczna, Kraków, 2013
- Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, Tom II, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków, 2006
- Davidson, Choroby wewnętrzne. Tom 2, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, 2020