Wiele osób zmaga się z bólem łokcia. Dolegliwości bólowe w obrębie stawu łokciowego mogą mieć różne nasilenie i charakter. Ból łokcia może utrzymywać się przez dłuższy czas lub występować okresowo np. po intensywnej aktywności fizycznej, która prowadzi do nadmiernego obciążenia stawu łokciowego. Najczęstsze przyczyny bólu łokcia to m.in. neuropatie uciskowe, choroba zwyrodnieniowa stawów, entezopatie, a także zmiany o podłożu zapalnym i zmiany pourazowe, które zwiększają ryzyko zwyrodnienia stawów. Bolący łokieć powinien zbadać lekarz, bo bagatelizowanie urazu może doprowadzić do jego pogłębienia.
Staw łokciowy – budowa i funkcje
Staw łokciowy to staw, który łączy ramię z przedramieniem. W budowie stawu łokciowego można wyróżnić trzy połączone ze sobą stawy (staw ramienno-łokciowy, staw ramienno-promieniowy, staw promieniowo-łokciowy bliższy), które mają wspólną torebkę stawową. W budowie stawu łokciowego wyróżniamy także więzadła (więzadło poboczne boczne, więzadło, poboczne przyśrodkowe, więzadło pierścieniowate) i cztery grupy mięśni, które nie tylko uczestniczą w zginaniu i prostowaniu łokcia, ale także odpowiadają za zginanie oraz prostowanie nadgarstka i palców (mięśnie zginające staw łokciowy, mięśnie prostujące staw łokciowy, mięśnie prostujące nadgarstek i palce, mięśnie zginające nadgarstek i palce).
Dzięki stawowi łokciowemu możliwe jest wykonywanie ruchów zginania i prostowania ręki, a także nawracania i odwracania przedramienia podczas poruszania ręką. Co ważne – mięśnie uczestniczące w pracy stawu łokciowego w nieznaczny sposób uczestniczą w jego stabilizacji. Za stabilizację stawu łokciowego odpowiadają przede wszystkim torebka stawowa i więzadła.
Kontuzje, mikrourazy i przeciążenia w obrębie stawu łokciowego mogą spowodować zwichnięcie stawu łokciowego, złamania stawu łokciowego, a także uszkodzenia w obrębie tkanek miękkich i torebki stawowej.
U osób, które przez długi czas nadmiernie przeciążają staw łokciowy, może pojawić się przewlekły ból łokcia, który wskazuje na zmiany zwyrodnieniowe w obrębie stawu łokciowego. Ból w łokciu może być także związany ze zmianami przeciążeniowo–zwyrodnieniowymi przyczepu ścięgnistego, które związane są m.in. z uprawianiem niektórych sportów.
Częste przyczyny bólu łokcia
Co może spowodować ból łokcia? Staw łokciowy narażony jest na różne obciążenia, które związane są zarówno z codziennie wykonywanymi czynnościami np. podczas pracy, jak i uprawianiem sportu. Do pojawienia się bólu łokcia przyczyniają się m.in. wykonywanie powtarzalnych czynności, a także nadmierne obciążanie stawu łokciowego.
Warto wiedzieć, że ból łokcia może być związany z przebytymi urazami stawu łokciowego. Zmiany pourazowe stają się szczególnie uciążliwe m.in. dla seniorów, którzy odczuwają ból łokcia i inne bóle stawowo-mięśniowe np. na skutek zmian pogody.
Najczęstszą przyczyną bólu łokcia są m.in.:
- entezopatie stawu łokciowego (łokieć tenisisty, łokieć golfisty),
- neuropatie uciskowe (np. zespół rowka nerwu łokciowego),
- zmiany zapalne (np. zapalenie kości łokcia, zapalenie stawów, zapalenie ścięgien, zapalenie kaletki łokciowej),
- zmiany zwyrodnieniowe,
- zmiany związane z przebytymi urazami.
Ból łokcia – entezopatie stawu łokciowego
Entezopatie stawu łokciowego to często diagnozowane zmiany przeciążeniowo-zwyrodnieniowe przyczepu ścięgnistego. Przyczep ścięgnisty to miejsce mocowania ścięgien, więzadeł lub torebek stawowych do kości.
Mikrourazy w obrębie stawu łokciowego powodują, że włókna ścięgien odrywają się od chrząstki stawowej i zaczynają się przemieszczać, co wywołuje ból i inne dolegliwości. Entezopatia może rozwinąć się nie tylko w obrębie łokcia, ale także innych stawów układu ruchu np. stawu kolanowego. Entezopatie stawu łokciowego to zapalenie nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej (łokieć golfisty) i zapalenie nadkłykcia bocznego kości ramiennej (łokieć tenisisty).
Najczęściej rozpoznawanym schorzeniem stawu łokciowego, które wywołuje uciążliwy ból łokcia, jest łokieć tenisisty. Łokieć tenisisty to zapalenie nadkłykcia bocznego kości ramiennej, które związane jest z nadmiernym przeciążeniem m.in. prostowników nadgarstka oraz palców. Objawem łokcia tenisisty jest m.in. ból w okolicy bocznej łokcia (ból po zewnętrznej stronie łokcia), który pojawia się podczas zaciskania pięści. W przypadku łokcia tenisisty przyczyną dolegliwości bólu łokcia są patologiczne zmiany w tkankach m.in. ich zwłóknienie, które ma związek z powtarzającymi się mikrourazami oraz przeciążeniami. Bólowi łokcia towarzyszy tkliwość tkanek (ból podczas dotyku).
Do zapalenia nadkłykcia bocznego kości ramieniowej prowadzą często powtarzane ruchy przedramienia i nadgarstka np. nieprawidłowa technika gry w tenisa, praca przy komputerze, a także praca śrubokrętem.
Łokieć golfisty, czyli zapalenie nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej, to także często rozpoznawany zespół bólowy tkanek miękkich, które znajdują się w przyśrodkowej okolicy stawu łokciowego. W przypadku łokcia golfisty ból łokcia również związany jest z mikrouszkodzeniami, które powstają na skutek powtarzających się przeciążeń i urazów. Mikrouszkodzenia prowadzą do wystąpienia patologii w obrębie ścięgien mięśni zginaczy przyczepiających się do przyśrodkowego nadkłykcia kości ramiennej, m.in. mięśnia nawrotnego obłego i mięśnia zginacza promieniowego nadgarstka.
Łokieć golfisty to choroba zawodowa, która rozwija się u osób, które podczas wykonywanej pracy wykonują monotonne, powtarzalne ruchy (np. mechanicy i stolarze), a także sportowców i amatorów dyscyplin sportowych, których uprawianie przeciąża kończyny górne (np. golf, squash, badminton, baseball).
Łokieć golfisty objawia się dolegliwościami bólowymi, które zlokalizowane są po wewnętrznej stronie stawu łokciowego (w jego przyśrodkowej części). Ból łokcia staje się szczególnie dokuczliwy podczas zginania nadgarstka oraz nawracania przedramienia.
Na łokieć golfisty wskazują:
- ból przedramienia, który promieniuje do serdecznego palca i małego palca;
- ból łokcia odczuwany podczas dotyku;
- zmniejszenie siły mięśniowej,
- zmniejszenie zakresów ruchomości stawu łokciowego.
Bólowi łokcia mogą towarzyszyć zaczerwienienie, obrzęk, nadmierne ocieplenie skóry w okolicy stawu łokciowego.
Ból w łokciu a neuropatie uciskowe
Uciążliwy ból łokcia często powodują również neuropatie uciskowe m.in. neuropatia nerwu łokciowego na poziomie rowka nerwu łokciowego (zespół rowka nerwu łokciowego). Ucisk nerwu łokciowego jest związany z oddziaływaniem na organizm różnych czynników np. wysiłku fizycznego. Neuropatia nerwu łokciowego najczęściej związana jest z m.in.:
- pracą fizyczną, która powoduje nadmierne obciążenie stawu łokciowego;
- zmianami reumatycznymi, które powoduje np. reumatologiczne zapalenie stawów;
- przebyte urazy w obrębie łokcia.
Objawy zespołu kanału nerwu łokciowego to m.in. pieczenie, mrowienie i drętwienie odczuwane w obrębie serdecznego i małego palca oraz ból stawu łokciowego, który nasila się w nocy.
Ból łokcia przy zapaleniu kaletek
Zapalenie kaletek także ma związek z nadmiernym przeciążeniem stawu łokciowego. Kaletka maziowa wyrostka łokciowego zmniejsza tarcie, nawilża staw, a także wpływa na pracę mięśni i ścięgien podczas wykonywanych ruchów.
Zapalenie kaletki maziowej wyrostka łokciowego może mieć związek m.in. z chorobami reumatycznymi (np. reumatoidalne zapalenie stawów) i chorobami metabolicznymi (np. cukrzyca), a także urazem, infekcją oraz przeciążeniem łokcia. Niekiedy skutkiem urazu jest nie tylko stan zapalny kaletki maziowej, ale także złamanie wyrostka łokciowego.
Stan zapalny w obrębie kaletki wyrostka łokciowego wywołuje ból z tyłu łokcia, a także obrzęk i zaczerwienienie łokcia.
Ból łokcia a choroba zwyrodnieniowa stawów
Choroba zwyrodnieniowa stawów nie dotyka jedynie seniorów. Zwyrodnienie stawu łokciowego związane jest ze zmianami degeneracyjnymi powierzchni stawowych oraz okolicznych tkanek. Na skutek patologicznych zmian stopniowo dochodzi do utraty sprawności stawu i nasilania się stanu zapalnego okolicznych tkanek. Przyczyny zmian zwyrodnieniowych w obrębie stawu łokciowego to m.in. starzenie się organizmu, przeciążenia i urazy, choroby ogólnoustrojowe i intensywna aktywność fizyczna, która powoduje nadmierne obciążenie stawów.
Objawy zwyrodnienia stawu łokciowego to m.in.: ból łokcia, który pojawia się rano i mija po rozruszaniu stawu łokciowego. Zmianom zwyrodnieniowym mogą towarzyszyć np. obrzęk, zaczerwienienie i ograniczenie ruchomości stawu. Na zmiany zwyrodnieniowe w obrębie stawu łokciowego wskazuje np. silny ból łokcia przy opieraniu.
Do innych przyczyn bólu łokcia zaliczamy m.in.:
- złamania kości łokcia,
- skręcenie łokcia,
- zwichniecie łokcia,
- choroby więzadeł kręgosłupa,
- łuszczycowe zapalenie stawów,
- dnę moczanową (nieleczona choroba może atakować również duże stawy),
- zespół cieśni nadgarstka.
Leczenie bólu łokcia
W zależności od przyczyny bólu, stopnia nasilenia objawów i zaawansowania choroby stosowane jest leczenie zachowawcze lub leczenie operacyjne. W leczeniu bólu łokcia stosowane są m.in. środki przeciwbólowe i niesteroidowe leki przeciwzapalne. Istotnym elementem leczenia bólu łokcia są odpowiednio dobrane ćwiczenia.
Rehabilitacja i fizjoterapia pozwalają usprawnić funkcjonowanie stawu łokciowego, redukując utrudniające normalne funkcjonowanie dolegliwości m.in. w przypadku urazów łokcia, schorzeń zawodowych, choroby zwyrodnieniowej stawów i chorób reumatycznych.
Czytaj też:
Drętwienie rąk. Objaw groźnych schorzeń, które często bagatelizujemyCzytaj też:
Łokieć tenisisty: na ból łokcia cierpią nie tylko sportowcy. Jak się go pozbyć?
Źródła:
- T. Gaździk, Ortopedia i traumatologia, Tom 1-2, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2009
- M. Corr, Ból w chorobach reumatycznych, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław, 2023
- D. Kusz, Kompendium ortopedii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2015