Stawy narażone są na liczne obciążenia. Często sami, nieświadomie, przyczyniamy się do występowania dolegliwości bólowych w obrębie stawów, np. zapominając o rozgrzewce przed ćwiczeniami, a także stosując nieodpowiednio skomponowaną dietę, która sprzyja powstawaniu nadwagi i otyłości. Bolące stawy uprzykrzają życie, wymuszając ograniczenie aktywności fizycznej do niezbędnego minimum. Nie należy zwlekać z wizytą u lekarza, jeżeli ból stawów występuje przewlekle lub uporczywie nawraca, bo dolegliwości bólowe mogą wskazywać na poważne schorzenia.
Czym jest ból stawów?
Ból stawu może być związany bezpośrednio z patologiami w obrębie bolącego stawu i otaczających go struktur oraz występować w przebiegu różnych chorób ogólnoustrojowych.
Ból stawów to dolegliwość, która ma różny charakter i stopień nasilenia. Ból stawów może być bólem mechanicznym, który pojawia się podczas pracy stawu (dolegliwości bólowe ustępują w spoczynku) i jest związany np. z uszkodzeniami chrząstki stawowej lub mieć charakter zapalny – ból zapalny związany jest z toczącym się w obrębie stawu lub otaczających go struktur stanem zapalnym.
Na przeciążeniowe bóle stawów skarżą się m.in. osoby pracujące fizycznie, a także osoby, które amatorsko lub zawodowo uprawiają sport. Przeciążeniowe bóle stawów często występują również u osób prowadzących siedzący tryb życia i u osób z nadwagą oraz otyłością.
Dolegliwości bólowe mogą występować symetrycznie lub jednostronnie. Najczęściej ból pojawia się w obrębie stawów kolanowych, stawów biodrowych i stawów rąk, czyli stawów, które są najbardziej narażone na przeciążenia i urazy, związane np. z wykonywaną pracą.
Dolegliwościom bólowym mogą towarzyszyć obrzęk stawu, zaczerwienienie lub zasinienie skóry, ocieplenie stawu, tkliwość palpacyjna, a także inne objawy np. ogólne złe samopoczucie i gorączka. Jeżeli bólowi stawów towarzyszą inne objawy, to niezbędna jest wizyta u lekarza.
Ważne! Ból stawów, który utrzymuje się dłużej niż kilka dni, okresowo nawraca, „wędruje”, zmieniając swoją lokalizację lub występuje przewlekle, powinien skłonić do konsultacji ze specjalistą, bo może wskazywać np. na boreliozę, która jest groźną chorobą bakteryjną, przenoszoną przez kleszcze.
Bolące stawy – problem tylko u seniorów?
Ból stawów nie jest dolegliwością typową jedynie dla podeszłego wieku. Z powodu siedzącego trybu życia oraz nadwagi i otyłości dolegliwości bólowe w obrębie stawów coraz częściej pojawiają się u młodych dorosłych, młodzieży i dzieci. W wielu przypadkach związane są z oddziaływaniem na organizm czynników modyfikowalnych, których redukcja pozwala zapobiegać występowaniu dolegliwości bólowych oraz innych uciążliwych objawów (np. zesztywnienie stawów).
Stawy narażone są na znaczne obciążenia. Ból stawów pojawia się zarówno w przypadku braku aktywności fizycznej, jak i w przypadku nadmiernej aktywności fizycznej. Bolące stawy kończyn dolnych (np. stawy biodrowe i stawy kolanowe) utrudniają chodzenie, a bolące stawy kończyn górnych (np. stawy łokciowe, stawy nadgarstkowe i drobne stawy palców rąk) wpływają na zakres wykonywanych ruchów, ograniczając zdolności manualne. Choroby stawów kręgosłupa są częstą przyczyną niepełnosprawności. Większość stawów, które stanowią elementy układu ruchu człowieka, narażonych jest na przeciążenia, urazy oraz choroby m.in. o podłożu zapalnym.
Czynniki ryzyka wystąpienia bólu stawów to m.in.:
- czynniki genetyczne,
- nadwaga i otyłość,
- ciężka praca fizyczna,
- uprawianie obciążającego stawy sportu,
- wady postawy,
- siedzący tryb życia,
- niektóre choroby przewlekłe.
Przyczyny bólu stawów
W wielu chorobach występuje ból stawów. Objaw ten jest charakterystyczny zarówno dla rozpoczynających się nagle i stosunkowo szybko ustępujących infekcji o podłożu wirusowym (np. grypa), jak i chorób przewlekłych, które rozwijają się u osób z różnych grup wiekowych i wymagają specjalistycznego leczenia. U dzieci i młodzieży ból stawów może powodować np. młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów. U osób po 40. roku życia mogą pojawić się bóle stawów, które wywołuje choroba zwyrodnieniowa stawów. Inne schorzenia, które mogą objawiać się bólem stawów to m.in.:
- reumatoidalne zapalenie stawów (RZS),
- łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS),
- infekcje bakteryjne (np. borelioza),
- choroby autoimmunologiczne (np. toczeń rumieniowaty układowy),
- nowotwory kości i chrząstki stawowej,
- zaburzenia metabolizmu kwasu moczowego (dna moczanowa).
Bóle stawów pojawiają się również na skutek przeciążenia otaczających staw ścięgien, więzadeł i mięśni oraz występują w przebiegu chorób o podłożu psychicznym (np. zaburzenia nerwicowe), a także chorób zapalnych jelit. Ból stawów może również pojawić się w wyniku przyjmowania niektórych leków.
Przyczyny bólu stawów możemy podzielić na dwie grupy, czyli:
- przyczyny zapalne, które związane są z rozwojem stanu zapalnego w tkankach stawu i tkankach okołostawowych (np. reumatoidalne zapalenie stawów);
- przyczyny niezapalne, które związane są z uszkodzeniami mechanicznymi tkanek stawów (np. zwichnięcie stawu, złamanie stawu, skręcenie stawu, mikrourazy).
Ból w okolicy stawu nie zawsze związany jest z jego chorobą. Niekiedy dolegliwości bólowe odczuwane w okolicy stawu to tzw. ból przeniesiony np. pochodzenia mięśniowego lub nerwowego. Co ważne – niektóre schorzenia mogą zwiększać ryzyko wystąpienia bólu stawów np. choroby tarczycy.
Możliwych przyczyn występowania bólu stawów jest wiele. Nie warto zwlekać z wizytą u lekarza, bo ból stawów utrudnia, a czasami wręcz uniemożliwia, normalne funkcjonowanie. Wczesne wykrycie choroby stawów chroni m.in. przed znacznym uszkodzeniem stawu, które może doprowadzić do niepełnosprawności.
Ból stawów – niepokojące objawy
Ból stawów sam w sobie jest niepokojącym objawem, jednak zdarza się, że bagatelizujemy dolegliwości bólowe i uczymy się z nimi żyć. Ból stawów, choć może być związany z naturalnymi procesami starzenia się organizmu, to nie zawsze wynika z fizjologicznych zmian w obrębie stawów.
Sygnały alarmowe, które powinny skłonić do natychmiastowej wizyty u lekarza to m.in.:
- silny ból stawów, który pojawia się nagle;
- ból stawów, który nie mija po rozruszaniu się;
- nocne bóle stawów, które wybudzają ze snu;
- objawy ogólne (np. podwyższona temperatura ciała, przewlekłe zmęczenie, osłabienie, ból mięśni, utrata masy ciała, męczliwość, pogorszenie zdolności wysiłkowych, ogólne złe samopoczucie);
- występowanie zaczerwienienia lub zasinienia w okolicy stawu;
- wyczuwalne guzki i zgrubienia oraz deformacja stawów.
Ból stawów to nie tylko uciążliwa dolegliwość, ale także cenna wskazówka diagnostyczna, która może pomóc wykryć poważne schorzenia na wczesnym etapie ich rozwoju. Warto wiedzieć, że np. ból stawów i ból kości, który pojawia się w nocy, może wskazywać na choroby hemolityczne.
Diagnostyka bólu stawów
Diagnostyka bólu stawów uwzględnia zarówno badanie podmiotowe, jak i badanie przedmiotowe. Lekarz przeprowadza wywiad z pacjentem, a następnie przystępuje do badania palpacyjnego. Kolejnym etapem diagnostyki są badania laboratoryjne i badania obrazowe, czyli m.in.:
- morfologia krwi,
- badanie ogólne moczu,
- badanie RTG bolącego stawu.
Na etapie diagnostyki bólu stawów mogą zostać również wykonane inne badania np.:
- badanie USG chorego stawu,
- tomografia komputerowa,
- rezonans magnetyczny,
- punkcja stawu,
- artroskopia zwiadowcza.
Domowe leczenie bólu stawów
Bóle stawów łagodzą chłodne okłady np. z lodu. Na bolesny, obrzęknięty, zaczerwieniony i ocieplony staw (objawy stanu zapalnego), a także ból mięśni, który ma podłoże zapalne, nie należy stosować ciepłych okładów. Znanym od dawna sposobem na ból stawów jest przyłożenie do bolącego miejsca schłodzonego, zgniecionego liścia białej kapusty, a następnie owinięcie okładu folią spożywczą i bandażem. Na ból stawów pomaga również stosowanie nalewki bursztynowej, którą wciera się w obolałe miejsca.
Doraźnie można stosować doustnie i miejscowo na skórę niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Jeżeli dolegliwości nie ustąpią po upływie kilku dni lub się nasilą, to trzeba skonsultować się z lekarzem.
Choroby przewlekłe (np. reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczycowe zapalenie stawów, młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy) wymagają specjalistycznego leczenia, a także fizjoterapii i rehabilitacji. W niektórych przypadkach konieczne jest np. leczenie uzdrowiskowe, które uwzględnia zabiegi zmniejszające ból. Leczenie bólu stawów dobierane jest indywidualnie do potrzeb pacjenta w zależności od przyczyny choroby, a także stopnia jej zaawansowania i przebiegu.
Czytaj też:
Ból kolan – najczęstsze przyczyny, objawy towarzyszące, diagnostyka i leczenieCzytaj też:
Rehabilitacja i fizjoterapia na NFZ – skierowania, warunki i rodzaje świadczeń
Źródła:
- Anderson, Małdyk P., Choroby układu ruchu w praktyce lekarza rodzinnego, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław, 2020
- Krzysztof Spodaryk, Patologia narządu ruchu, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2021
- Tadeusz Gaździk, Ortopedia i traumatologia, Tom 1-2, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2009
- Damian Kusz, Kompendium ortopedii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2015