W prawidłowym stolcu znajduje się mniej niż 6% tłuszczu. Stolec tłuszczowy to stolec o nieprawidłowym składzie, w którym znajduje się zbyt dużo tłuszczu (więcej niż 6% suchej masy kału). Stolec tłuszczowy jest wymagającym konsultacji z lekarzem objawem, który wskazuje, że trawienie tłuszczów lub wchłanianie tłuszczów w przewodzie pokarmowym nie przebiega w prawidłowy sposób. Zaburzenia związane z metabolizmem i wchłanianiem tłuszczów mogą powodować np. poważne infekcje jelitowe.
Niezależnie od tego, jaką konsystencję ma tłuszczowy stolec i jak często występuje, jest to objaw, którego nie należy bagatelizować, bo wskazuje on na choroby przewodu pokarmowego. Warto dowiedzieć się więcej na temat wyglądu tłuszczowego stolca, schorzeń, które powodują zaburzenia trawienia tłuszczów oraz ich wchłaniania, a także dolegliwości, które pojawiają się razem z tłuszczowymi stolcami.
Tłuszcz w stolcu – podstawowe informacje
Stolec tłuszczowy to stolec o nieprawidłowym składzie, konsystencji oraz zapachu. Zmiany parametrów kału związane są ze zbyt dużą zawartością tłuszczu, która powoduje, że stolec staje się połyskliwy, ma gnilny zapach oraz trudno jest go spłukać w toalecie. Czasami możliwe jest dostrzeżenie na powierzchni stolca lub w wodzie w toalecie kropli tłuszczu.
Stolec tłuszczowy może mieć stałą konsystencję, jednak często występuje także biegunka tłuszczowa. Biegunka tłuszczowa (łac. steatorrhoea) diagnozowana jest, gdy występują cechy stolca tłuszczowego, kał ma luźną konsystencję oraz zmienia się rytm wypróżnień – luźne stolce oddawane są co najmniej 3 razy na dobę. Biegunce tłuszczowej może towarzyszyć silne parcie na stolec, a także popuszczanie stolca.
Jak wygląda biegunka tłuszczowa? Podobnie jak stolec tłuszczowy rozwodniony kał może być połyskliwy oraz ma bardzo nieprzyjemny, gnilny zapach. Często biegunka tłuszczowa pozostawia trudne do spłukania ślady w toalecie oraz ma ciemny lub jasny kolor – może być brązowa, biała, żółta lub pomarańczowa. W zależności od czasu trwania biegunki może zostać zdiagnozowana:
- biegunka ostra, która trwa krócej niż 14 dni;
- biegunka przetrwała, która trwa od 14 do 29 dni;
- biegunka przewlekła, która trwa dłużej niż 30 dni.
Tłuszczowy stolec wskazuje na zaburzenia w pracy narządów, które odpowiadają za trawienie i wchłanianie tłuszczów w przewodzie pokarmowym oraz przyswajanie innych składników pokarmowych. Warto wiedzieć, że choroby przewodu pokarmowego często rozwijają się bezobjawowo lub wywołują niespecyficzne objawy. Sprawdzając wygląd stolca, można dostrzec zmiany, które wskazują na różne schorzenia, zanim ich objawy skłonią do wizyty u lekarza.
Warto podkreślić, że zarówno stolec tłuszczowy, jak i biegunka tłuszczowa wymagają odpowiedniej diagnostyki w celu wykrycia schorzenia, które powoduje, że w stolcu znajduje się zbyt dużo tłuszczu.
W początkowym stadium choroby tłuszczowy stolec może być zwarty. Jeżeli jest wodnisty, to występuje biegunka tłuszczowa, która znacznie częściej obserwowana jest w przebiegu schorzeń przewodu pokarmowego.
Przyczyny biegunki tłuszczowej
Można wyróżnić wiele częstych przyczyn biegunki tłuszczowej. Zaliczamy do nich m.in.:
- Choroby trzustki,np. przewlekłe zapalenie trzustki, nowotwory trzustki, torbiele trzustki, kamica trzustkowa, zewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki, mukowiscydoza. W przebiegu chorób trzustki, które mogą spowodować niewydolność trzustki, dochodzi do niedoboru enzymów trawiennych, które są niezbędne do rozkładu tłuszczów w przewodzie pokarmowym.
- Choroby wątroby i dróg żółciowych, np. cholestatyczne choroby wątroby, kamica żółciowa, zarośnięcie dróg żółciowych, nowotwory wątroby i nowotwory dróg żółciowych. W przebiegu chorób wątroby może dojść do zaburzeń odpływu żółci, która jest niezbędna do emulgowania i trawienia tłuszczów.
- Choroby jelit,np. celiakia, zespół krótkiego jelita, zespół złego wchłaniania, zapalenie jelit (np. choroba Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejące zapalenie jelita grubego), nadmierny wzrost bakteryjny w jelicie cienkim SIBO, poważne infekcje jelitowe (np. giardioza lub lamblioza) lub niedokrwienie krezki jelita. Przy zapaleniu jelit i innych chorobach jelit stolce tłuszczowe pojawiają się, gdy dojdzie do uszkodzenia śluzówki jelita cienkiego, która jest odpowiedzialna za wchłanianie składników odżywczych, w tym tłuszczów. Często zaburzenia wchłaniania pojawiają się na skutek nierozpoznanej nietolerancji pokarmowej, która prowadzi do przewlekłego zapalenia śluzówki jelita.
Przyczyną biegunki tłuszczowej oraz po prostu zwiększonej zawartości tłuszczu w kale mogą być również niektóre leki np. leki przeciwpadaczkowe, leki przeciwgrzybicze, leki przeciwnowotworowe i leki obniżające poziom cholesterolu.
Objawy biegunki tłuszczowej
Jak już zostało wspomniane, biegunka występuje, gdy oddajemy co najmniej 3 luźne stolce na dobę. W przypadku biegunki tłuszczowej występują częste stolce, które mają bardzo nieprzyjemny, gnilny zapach i oleistą konsystencję. Tłuszcz w kale powoduje, że staje się on połyskliwy. Krople tłuszczu mogą być również widoczne w wodzie w toalecie. Biegunka tłuszczowa może mieć ciemne lub jasne zabarwienie.
Inne objawy towarzyszące biegunce tłuszczowej
Tłuszcz w stolcu to niejedyny objaw schorzeń w obrębie narządów przewodu pokarmowego, które odpowiedzialne są za trawienie tłuszczów oraz ich wchłanianie. Inne objawy, które często towarzyszą biegunce tłuszczowej to m.in.:
- kurczowe bóle brzucha, których przyczyną są intensywne skurcze jelit,
- wzdęcia i nadmiar gazów jelitowych,
- utrata masy ciała,
- niedobory witamin i minerałów,
- świąd skóry,
- zmęczenie i osłabienie.
Jak rozpoznać biegunkę tłuszczową?
Diagnostyka biegunki tłuszczowej uwzględnia rozpoznanie objawów klinicznych i badania dodatkowe w kierunku konkretnych schorzeń narządów przewodu pokarmowego. Badania wykonywane na etapie diagnostyki przyczyn pojawienia się tłuszczu w kale to m.in.:
- badanie próbek kału pod mikroskopem,
- badanie stężenia elastazy kałowej,
- badanie stężenia bilirubiny i kwasów żółciowych w kale,
- badanie stężenia kwasów tłuszczowych w kale,
- badanie stężenia witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K) we krwi.
Inne badania, które trzeba wykonać na etapie poszukiwania przyczyn biegunki tłuszczowej to m.in.:
- morfologia krwi obwodowej,
- próby wątrobowe,
- próby trzustkowe,
- próby nerkowe.
W zależności od wyników powyższych badań mogą zostać również wykonane badania obrazowe np.:
- badanie USG jamy brzusznej (trzustki, wątroby, dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego),
- badanie ECPW (endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna) lub MRCP (magnetyczno-rezonansowa cholangiopankreatografia) – badania te wykonywane są w celu sprawdzenia drożności i wykrycia ewentualnych zwężeń przewodów żółciowych i przewodów trzustkowych,
- gastroskopia lub kolonoskopia w celu oceny stanu śluzówki żołądka i jelit,
- biopsja jelita cienkiego, która pozwala na pobranie wycinka do badania histopatologicznego.
Leczenie biegunki tłuszczowej
Leczenie biegunki tłuszczowej zależy od przyczyny występowania zaburzeń trawienia lub wchłaniania tłuszczów i uwzględnia:
- leczenie przyczynowe, czyli leczenie farmakologiczne, zabiegi endoskopowe lub operacyjne, leczenie dietetyczne oraz suplementację witamin i minerałów;
- leczenie objawowe, czyli stosowanie leków przeciwbiegunkowych, leków zmniejszających wydzielanie kwasu solnego, leków zmniejszających kurcze jelit, leków łagodzących świąd skóry oraz leków, które łagodzą inne objawy towarzyszące biegunce tłuszczowej;
- leczenie wspomagające, czyli stosowanie np. enzymów trawiennych, probiotyków i prebiotyków.
Powikłania biegunki tłuszczowej
Choroby, których objawem jest stolec tłuszczowy, przyczyniają się do występowania różnych zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu, do których zaliczamy np.: wyniszczenie organizmu, niedobory witamin i minerałów oraz zaburzenia hormonalne.
Czytaj też:
Ta dolegliwość może być objawem nowotworu jelita grubego. Często ją bagatelizujemyCzytaj też:
Nagły spadek masy ciała może być objawem raka trzustki. Nie lekceważcie tego
Źródła:
- Krzysztof Gutkowski, Marek Hartleb, Biegunka – algorytmy diagnostyczne i zasady leczenia, Medycyna po Dyplomie, 09/2012
- Andrzej Szczeklik, Choroby wewnętrzne, Tom I, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków, 2005
- Szczeklik A., Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków, 2013
- Samy A. Azer, Senthilkumar Sankararaman, Steatorrhea, The National Center for Biotechnology Information, stan na dzień 16.05.2023