Zespół SIBO – objawy zespołu rozrostu bakteryjnego

Zespół SIBO, czyli zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (inaczej zespół jelita nadwrażliwego) jest poważnym stanem wpływającym na funkcjonowanie tego organu. Choroba układu pokarmowego występuje, gdy bakterie, które normalnie występują w innych częściach jelita, zaczynają zagnieżdżać się w jelicie cienkim. To przyczynia się do powstawania bólu i wywołuje biegunki. Może również prowadzić do niedożywienia, ponieważ bakterie zaczynają pożytkować składniki odżywcze organizmu.

Czym jest zespół SIBO?

Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO) wiąże się z nadmierną ilością bakterii jelitowych w jelicie cienkim. taka dolegliwość jest rzadko spotykana u osób przed 65. rokiem życia. Szacuje się, że dotyka około 10 do 15 procent dorosłych w wieku powyżej tej granicy.

SIBO może wywołać szereg dokuczliwych objawów, od wzdęć brzucha aż po niedobory żywieniowe, dlatego ważne jest, aby rozpoznanie nastąpiło dostatecznie szybko. Wtedy można wprowadzić leczenie i uniknąć dyskomfortu. Istnieje kilka czynników, które zwiększają ryzyko SIBO. Zalicza się do nich cukrzyca oraz choroba Crohna. Wodorowy test oddechowy jest podstawą w przypadku tej choroby, jeżeli chodzi o postawienie właściwej diagnozy, jednak czasami potrzebna jest również biopsja.

Co ważne, wartość graniczną bakterii dla zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego określono na 105 mikroorganizmów/ml.

Istnieje wiele strategii radzenia sobie z SIBO, mogących faktycznie przynieść ulgę. Skuteczne leczenie innych chorób przewodu pokarmowego, jeżeli takie występują, również pomaga złagodzić efekty zespołu rozrostu bakteryjnego.

Zespół SIBO: przyczyny

Zespół rozrostu bakteryjnego może wystąpić w jelicie, gdy bakterie z jednej części przewodu pokarmowego przemieszczają się do jelita cienkiego lub gdy naturalnie występujące bakterie w jelicie cienkim mnożą się za bardzo. SIBO może pojawić się, kiedy aktywność mięśni jelita cienkiego jest zwolniona. To wówczas oznacza, że strawione jedzenie i bakterie nie są usuwane na bieżąco. Inne przyczyny to niski poziom kwasu żołądkowego wiążący się ze zmianami pH, nieprawidłowości anatomiczne w budowie narządu czy osłabiony układ odpornościowy.

Występowanie SIBO wiąże się z różnymi stanami organizmu, takimi jak:

• niedobór witaminy B12 (w wyniku niedoboru tej witaminy powstają krwinki o zbyt dużej objętości)
• wirusowe zapalenie żołądka i jelit
• nietolerancja glutenu
• choroba Crohna
• gastropareza
• uszkodzenie nerwów
• marskość
• nadciśnienie wrotne
• zespół jelita drażliwego
• operacje powodujące zwężenia lub zrosty.

Zespół SIBO: objawy

Objawy SIBO są podobne do innych zaburzeń trawienia, takich jak zespół jelita drażliwego (IBS) czy nietolerancja laktozy. Mogą one jednak różnić się pod względem nasilenia, od łagodnego dyskomfortu w żołądku po biegunkę, utratę wagi i zmniejszoną zdolność do wchłaniania składników odżywczych z pożywienia. W zaawansowanej postaci choroby może nawet występować przewlekła biegunka. SIBO przyczynia się do problemów trawiennych i z racji tego objawu często bywa lekceważone. Objawem SIBO jest także bardzo wzdęty pod koniec dnia brzuch. Tak duży, że w przypadku kobiet może mylnie sugerować, że są w ciąży.

Ważnym objawem występującym przy zespole SIBO są tzw. stolce tłuszczowe, charakteryzujące się gnilnym zapachem i tłustą konsystencją. Jak dochodzi do ich powstania? Żółć ułatwia trawienie tłuszczów w organizmie, jednak na skutek działania niektórych bakterii, mających zdolność metabolizowania kwasów żółciowych, dochodzi do jej rozkładu. To właśnie namnażanie się bakterii i powodowane przez nie procesy prowadzą do stolców tłuszczowych. Co więcej, istnieją również bakterie, które rozkładają węglowodany, co z kolei powoduje wzdęcia i gazy. W każdym z tych przypadków dochodzi do mikroskopowego uszkodzenia śluzówki jelit i do tego, że wchłanianie składników odżywczych zostaje upośledzone.

Wśród niewielkiej liczby pacjentów z SIBO występują raczej przewlekłe zaparcia, aniżeli biegunka. Osoby dotknięte tą dolegliwością czasami zgłaszają również objawy niezwiązane z przewodem pokarmowym, takie jak bóle ciała lub zmęczenie. Jednak przyczyna tych objawów pozostaje nieustalona. Objawy SIBO są zwykle przewlekłe. Jeżeli dana osoba cierpi w wyniku SIBO, może doświadczać objawów, które zmieniają się pod względem intensywności w ciągu wielu miesięcy czy lat lub nawet dekad przed postawieniem prawidłowej diagnozy.

Oprócz tego do objawów SIBO zalicza się uczucie pełności, ból brzucha, wzdęcie brzucha, nadmierne gromadzenie gazów. Czasem mogą pojawiać się nawet zmiany skórne.

Jak powstaje SIBO?

Kiedy bakterie trawią pokarm w jelitach, wytwarzają gaz. Może on gromadzić się w brzuchu, powodując wzdęcia lub uczucie pełności i obrzmienia. Wzdęcia z kolei często przyczyniają się do bólu brzucha. Zwiększone ilości gazu są przekazywane do przewodu pokarmowego. Bakterie prawdopodobnie przekształcają żywność, w tym cukier i węglowodany, w substancje, które są drażniące lub toksyczne dla komórek wewnętrznej wyściółki jelita cienkiego i okrężnicy. Te substancje wywołują efekt wydzielania wody do jelita i powodują biegunkę. Istnieją również dowody na to, że wytwarzanie jednego konkretnego rodzaju gazu przez bakterie, mianowicie metanu, powoduje zaparcia.

Bakterie w jelicie cienkim mogą niejako konkurować z organizmem człowieka o pożywienie dostarczane do organizmu, kiedy występują w dużych ilościach. Może to prowadzić do niedożywienia i niedoborów witamin i minerałów. W skrajnych przypadkach SIBO bakterie zużywają taką ilość pożywienia, że gospodarz – czyli człowiek – nie otrzymuje wystarczającej liczby kalorii. To prowadzi do utraty wagi.

SIBO a choroby

Przyczyną SIBO może być także marskość wątroby. Choroba ta najczęściej pojawia się u osób uzależnionych od spożycia alkoholu. Aby ją potwierdzić, należy wykonać szereg badań, m.in. próby wątrobowe, morfologię krwi czy USG jamy brzusznej, które oceni nie tylko stan wątroby, ale również jelita grubego i jelita cienkiego. Niekiedy zaleca się także rtg przewodu pokarmowego.

SIBO zespół rozrostu bakteryjnego może rozwinąć się również z powodu innych chorób ze strony układu pokarmowego. Przewlekłe zapalenie trzustki może skutkować rozwojem SIBO. Niewydolność trzustki zmienia skład flory bakteryjnej jelita cienkiego, może wywoływać bóle brzucha i powodować przerost flory bakteryjnej. Aby sprawdzić, czy w przewodzie pokarmowym toczy się jakaś choroba, konieczne jest wykonanie szeregu badań diagnostycznych, obrazowych i laboratoryjnych.

Zespół SIBO: diagnostyka

Zespół rozrostu bakteryjnego wymaga kompleksowej diagnostyki. Zdiagnozowanie zespołu SIBO nie jest łatwe, ponieważ jego objawy występują również przy innych chorobach układu pokarmowego, pojawiają się np. przy celiakii, nietolerancjach pokarmowych i zespole jelita drażliwego. Mimo to istnieją trzy główne sposoby diagnozowania zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego. Warto wiedzieć, że metoda bezpośredniego pobierania próbek endoskopowo jest uważana za najbardziej wiarygodną.

• Wodorowy test oddechowy – jest to szybka, nieinwazyjna i bezpieczna metoda diagnostyki. Aby przeprowadzić taki test, pacjent musi wypić specjalny roztwór, a kilka godzin później przeanalizować oddech. Stężenie wodoru lub metanu w wydychanym powietrzu wskazuje na złe wchłanianie w jelitach. Jednak takie badanie nie jest uważane za wysoce wiarygodne, ponieważ zespół SIBO jest tylko jedną z możliwych przyczyn zaburzeń wchłaniania. Ponadto zażywane leki i dieta nawet na wiele tygodni przed badaniem mogą zmienić wyniki. Aby potwierdzić, że mamy do czynienia z zespołem jelita drażliwego nie należy opierać się jedynie na obecności metanu w wydychanym powietrzu, ale wykonać również badania laboratoryjne krwi.
• Biopsja – jest to inwazyjny test, w którym pobiera się próbki płynu z jelita cienkiego. Aby przeprowadzić taki test, umieszcza się w gardle cienką rurkę wyposażoną w kamerę, czyli endoskop. W ten sposób można mieć podgląd górnych struktur przewodu pokarmowego. Wtedy można dokonać biopsji i pobrać próbkę. Test może dostarczyć wiele przydatnych informacji dotyczących bakterii obecnych w jelicie cienkim. Jednak mogą istnieć również inne przyczyny przerostu bakterii, w tym różnego rodzaju zakażenia.
• Badanie antybiotykowe – ta metoda diagnostyczna polega na rozpoczęciu leczenia SIBO antybiotykami i ocenie reakcji na podawane leki. Jest to zazwyczaj bezpieczne dla organizmu, ale należy natychmiast powiadomić lekarza, jeśli objawy nasilą się podczas przyjmowania antybiotyków.

W czasie diagnostyki zespołu SIBO należy uważać na dietę, unikać palenia tytoniu i nie objadać się w dniu poprzedzającym badanie.

Probiotyki a SIBO

Przy podejrzeniu SIBO warto sięgnąć po probiotyki. Wspomagają one mikroflorę jelitową i sprzyjają namnażaniu się w jelitach dobrych bakterii. Mogą zmniejszyć rozrost bakteryjny, co sprawi, że po spożyciu probiotyków objawy zespołu rozrostu bakteryjnego nie będą tak uciążliwe. Zmiana diety i regularne stosowanie probiotyków mogą pozbyć się uciążliwych dolegliwości i wyeliminować bóle w jamie brzusznej.

Gdy istnieje podejrzenie, że cierpimy na rozrost bakteryjny, warto skonsultować stosowanie probiotyków z lekarzem, który dobierze nam odpowiednie probiotyki.

Zespół SIBO: leczenie

Jeśli dotyka cię zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego, niewątpliwie wymagasz leczenia, które poprawi twój komfort życia. Możliwości w tym zakresie obejmują antybiotyki stosowane w leczeniu przerostu bakteryjnego, ale również leczenie uprzednio nabytych schorzeń powiązanych z wystąpieniem SIBO (takich jak zapalenie trzustki) oraz suplementację. Być może nie będziesz musiał stosować wszystkich tych metod, a twoje leczenie będzie dostosowane indywidualnie do objawów i skutków choroby. Metody znane powszechne dzisiaj to:

• Leczenie chirurgiczne w przypadku osób, u których zespół SIBO spowodowały np. przetoki lub uchyłki, czyli zmiany anatomiczne.
• Antybiotykoterapia – w celu zmniejszenia ilości bakterii w jelicie cienkim można w istocie stosować wiele antybiotyków. Rifaksymina jest jednym z najczęściej przepisywanych leków w tym schorzeniu. Jednak lekarz może postawić na inny antybiotyk na podstawie próbki z jelita czczego. Nie należy przyjmować antybiotyków bez wykonania badań, bo mogą okazać się one nieskuteczne.
• Leczenie choroby, która wystąpiła uprzednio – jeśli zmagasz się z problemem, który czyni cię podatnym na zachorowanie na zespół SIBO, odpowiednie leczenie może zmniejszyć przerost bakterii w jelicie cienkim.
• Suplementacja – jeśli cierpisz z powodu schorzenia przewodu pokarmowego, które powoduje niedobory żywieniowe, lekarz może skierować cię na badania poziomu witamin i zalecić suplementację w razie potrzeby. Ponieważ niedobory żywieniowe związane z SIBO wynikają z zaburzeń wchłaniania, konieczne może być suplementacja dożylna zamiast doustnej.
• Probiotyki - osoby chore na zespół SIBO powinny przyzwyczaić się do stosowania probiotyków. Wspierają one mikroflorę jelitową w obrębie jelit i poprawiają odporność mikrobioty jelitowej, pomóc wzmocnić odporność i pomóc w złagodzeniu objawów zespołu rozrostu bakteryjnego. Probiotyki należy przyjmować pod kontrolą lekarza.

Zespół SIBO a dieta

Nie ma dowodów na to, że określona dieta powoduje SIBO, jednak u wielu osób dotkniętych tym problemem ulgę przyniosło zastosowanie specjalnej diety. Przed wprowadzeniem jakichkolwiek zmian w diecie zasięgnij porady lekarza. Może on zalecić specyficzną dietę na pewien czas. W przypadku zespołu SIBO zaleca się stosowanie jednego z trzech rodzajów diet.

Dieta SCD

Jej założeniem jest to, że nie każda osoba dobrze trawi węglowodany złożone, a konkretnie poli- i disacharydów. To zaburzone trawienie może powodować namnażanie bakterii, więc dieta SCD polega na ograniczeniu przyjmowania węglowodanów złożonych i produktów przetworzonych. Zabronione są zboża glutenowe i bezglutenowe, przetworzone mięso, warzywa, owoce, a także jedzenie nabiału czy korzystanie ze słodzików. Wskazane jest za to spożywanie jajek, warzyw, owoców i mięsa, które nie zostały przetworzone, orzechów, miodu, nasion.

Dieta LFD

Ta dieta opiera się z kolei na ograniczeniu spożywania produktów zawierających duże ilości fermentujących mono-, di- oraz oligosacharydów, a także polifenoli w celu złagodzenia objawów gastrycznych. Pierwszy etap diety LFD, trwający od 6 do 8 tygodni wymaga całkowitej rezygnacji z wymienionych składników (czyli z roślin strączkowych, większości nabiału, zbóż: jęczmienia, pszenicy i żyta, a także ze słodzików), drugi polega na ich stopniowym przywracaniu do jadłospisu. Tempo rozszerzania diety zależy od reakcji konkretnego pacjenta.

Dieta GAPS

GAPS jest rozszerzoną, bardziej restrykcyjną wersją diety SCD. Co ciekawe, nie wykorzystuje się jej tylko w leczeniu schorzeń układu pokarmowego, ale także ADHD, dysleksji, schizofrenii i depresji. Dieta GAPS polega na wykluczeniu wszystkich zbóż i produktów zawierających cukier. Zabronione są również warzywa skrobiowe i soki, które nie są wyciskane. Odpadają także produkty przetworzone, zawierające konserwanty, barwniki zagęstniki. Ponadto, nie zaleca się spożywania nabiału, kawy, herbaty, produktów sojowych i prawie wszystkich roślin strączkowych. Chodzi o to, by na wstępnym etapie leczenia wspomóc ustąpienie objawów, a później stopniowo rozszerza się dietę. GAPS, podobnie jak SCD i LFD są więc ważnym, ale przejściowym etapem.

Warto też wprowadzać do diety produkty, które poprawiają perystaltykę jelit. Zaleca się owoce i warzywa, a także produkty bogate w błonnik, które wzmocnią procesy trawienne oraz uzupełnią niedobory witamin. Pamiętajmy, że do rozwoju zespołu rozrostu bakteryjnego mogą przyczynić się niedobory odporności. Zdrowa i zbilansowana dieta może pomóc w leczeniu SIBO.

Czytaj też:
Zespół jelita drażliwego – jak zmniejszyć dolegliwości?