Prognozy mówią, że w 2025 roku w Polsce będzie 26 procent otyłych kobiet i 30 procent otyłych mężczyzn. Już teraz co drugi dorosły Polak ma kilka kilogramów za dużo. Trzech na pięciu ma nadwagę, a jeden na czterech jest otyły. Tworzy się błędne koło, ponieważ otyłość zwiększa ryzyko zachorowań na cukrzycę. Według danych NFZ co roku w naszym kraju zapada na nią 400 tysięcy osób.
Czy to cukrzyca jest konsekwencją otyłości czy otyłość pokłosiem cukrzycy?
Klaudia Ruszkowska: Nie można jednoznacznie powiedzieć, czy zawsze zaczyna się od otyłości czy od cukrzycy. Choć z mojego doświadczenia wynika, że zwykle występuje ten pierwszy wariant. Pacjent gromadzi tkankę tłuszczową, zaczyna być otyły, w związku z tym rozwija się u niego insulinooporność. A jeśli komórki są odporne na działanie insuliny, wówczas poziom glukozy jest permanentnie podniesiony. Dochodzi do hiperglikemii, która przekształca się w cukrzycę.
Załóżmy, że pacjent ma kilka kilogramów za dużo. Jakie objawy mogą świadczyć o rozwijającej się cukrzycy?
Zmiany można zaobserwować po zjedzeniu posiłku – pacjent staje się senny, brakuje mu energii, nie może się skoncentrować, a jego nastrój jest zmienny. Takie sygnały powinny skłonić do wizyty u lekarza i wykonania podstawowych badań. Najlepiej zbadać poziom glukozy na czczo. Prawidłowy poziom glukozy we krwi dla osób dorosłych (na czczo!) wynosi 70–99 mg/dl, a u dzieci 70-105 mg/dl. Jednak jeżeli nasze wartości są bliżej górnej granicy, to powinniśmy zacząć działać. Być może jesteśmy blisko stanu przedcukrzycowego.
Jakie są inne symptomy stanu przedcukrzycowego?
Stan przedcukrzycowy zwykle nie niesie ze sobą znaczących objawów, które mogłyby zaniepokoić pacjenta. Poza tymi już przeze mnie wspomnianymi jak senność czy brak koncentracji po posiłku. Za to, gdy cukrzyca się rozwinie, powikłania mogą być poważne – miażdżyca, nadciśnienie choroby układu sercowo – naczyniowego. Oczywiście, są to konsekwencje widziane w dalszej perspektywie, ale jeśli nie zadbamy o siebie wcześniej, to później ciężko będzie z nimi walczyć.
Z danych wynika, że 80 procent osób z cukrzycą 2 jest otyłych. Można mieć cukrzycę i być szczupłym?
Zdecydowana większość osób z cukrzycą typu 2 jest otyłych lub ma znaczącą nadwagę. Ale mając cukrzycę lub insulinooporność można być szczupłym. Znam takie osoby. To nie jest tak, że masa ciała ma w stu procentach wpływ na to, jak będziemy mobilizować glukozę.
A jak sprawa wagi wygląda u osób z cukrzycą typu 1?
Cukrzyca typu 1 jest chorobą autoimmunologiczną. Chodzi o to, że w organizmie wytwarzają się przeciwciała, które niszczą komórki trzustki. W związku z czym trzustka nie produkuje odpowiedniej ilości insuliny, więc pacjent ma stale podwyższony poziom glukozy we krwi. Cukrzyca typu 1 nie do końca związana jest z masą ciała. Wśród pacjentów z otyłością, którzy trafiają do dietetyka, przeważają osoby z cukrzycą typu 2.
W ciągu 37 lat ma nastąpić drastyczny wzrost zachorowań na cukrzycę typu 1 – nawet o 700 procent. Takie prognozy, dotyczące głównie dzieci i młodzieży, opublikowano niedawno na łamach czasopisma „Diabetes Care”. Są one dla Pani zaskoczeniem?
Nie – dużo dzieci cierpi na nadwagę i otyłość. Jako główny czynnik wskazałabym niechęć dzieci do podejmowania aktywności fizycznej – chodzi zarówno o lekcje WF, jak i ruch poza szkołą. Inna przyczyna to sięgania po słone i słodkie przekąski. Potęguje to tzw. solidarność grupowa – skoro inni jedzą niezdrowe rzeczy, to i ja mogę. To bardzo niebezpieczne nawyki – gdy dzieci przekroczą prawidłową masę ciała, wtedy zwykle pojawia się cukrzyca. A wraz z nią często obniżenie samooceny. Tworzy się błędne koło – pacjenci zajadają stres. Kilogramy rosną, a dzieci czują się wykluczone społecznie.
W jaki sposób możemy zadziałać profilaktycznie – dla siebie i dzieci?
Pamiętajmy, że masa naszego ciała powinna być w prawidłowym zakresie. Niepokojącym sygnałem jest niekontrolowany przyrost masy ciała, np. po 2 kilogramy co miesiąc. Wówczas trzeba przeanalizować, dlaczego tyjemy. W przypadku kobiet powodem może być faza cyklu menstruacyjnego albo zatrzymanie się wody w organizmie. Jednak jeżeli waga wymyka nam się spod kontroli i nie znamy przyczyny, powinniśmy zwrócić uwagę na dietę i aktywność fizyczną. Najlepszą profilaktyką są zdrowe wybory na co dzień. One spowodują, że nie będziemy się przejadać.
Jakie powinny być te zdrowe wybory?
Kilka razy dziennie jedzmy warzywa, najlepiej surowe. Wykluczmy z diety cukry. Słodkie bułki, drożdżówki i inne wyroby cukiernicze zastąpmy pełnoziarnistym lub gryczanym pieczywem. Jedzmy ryż (dziki lub brązowy), makaron gryczany lub żytni, kasze – zarówno gryczaną, jak i jaglaną. Spożywając produkty z błonnikiem, uczucie sytości jest większe, a poziom glukozy stabilny. Nie mamy wtedy ciągłej ochoty na coś słodkiego. Dbajmy o to, aby w każdym posiłku znalazło się źródło tłuszczu – np. awokado, pestki dyni, oliwki, hummus, oliwa z oliwek, nasiona, orzechy. Może to być też olej lniany, ale jego nie podgrzewajmy. Z owocami postępujmy ostrożnie. Jeśli zamierzamy zjeść jabłko, połączmy je z orzechami, czyli ze źródłem tłuszczu. Zamiast bananów, kupujmy owoce cytrusowe lub leśne. Dwa razy w tygodniu jedzmy ryby – polecam śledzia, halibuta i łososia. Zapomnijmy o alkoholu.
Piątkowy drink odpada, jeśli mamy wysoki cukier?
Alkohol w każdej ilości jest trucizną – to wiemy. Dla osób z wysokim poziomem glukozy jest wyjątkowo niebezpieczny. Nawet jeśli jemy zdrowo, to alkohol spożywany podczas piątkowej i sobotniej imprezy wpłynie bardzo źle na nasze zdrowie. Jeśli koniecznie musimy się napisać, wybierzmy napój bezalkoholowy.
Czytaj też:
Wczesne objawy cukrzycy są mniej oczywiste. 10 symptomów, które pomogą rozpoznać chorobęCzytaj też:
Pij trzy filiżanki tego naparu każdego dnia. Uchroni cię przed chorobami
