Bieluń dziędzierzawa to roślina z rodziny psiankowatych, do której należą także m.in. pomidory, papryka i ziemniaki, jednak nie jest on rośliną jadalną. Wyjątkowe właściwości lecznicze bielunia odkryto już w czasach antycznych. Na przestrzeni wieków Datura stramonium przestała być stosowana w celach leczniczych i stała się rośliną uprawianą przede wszystkim ze względu na okazałe kwiaty.
Różne odmiany datury m.in. bieluń dziędzierzawa, często sadzone są w przydomowych ogródkach oraz na tarasach i balkonach, stając się ozdobą naszego otoczenia. Jedną z chętniej uprawianych odmian datury jest Datura candida, czyli datura o białych kwiatach, która lepiej znana jest pod nazwą „anielskie trąby”. Choć D.stramonium i D. candida należą do tej samej rodziny, to mamy w tym przypadku do czynienia z roślinami, które nie cechują się podobnymi właściwościami leczniczymi, jednak wszystkie datury to rośliny silnie trujące. W medycynie ajurwedyjskiej bieluń dziędzierzawa stosowany jest od wielu wieków na wszelkie dolegliwości. Powstające z niego preparaty lecznicze wymagają odpowiedniego przygotowania oraz powinny być stosowane po konsultacji ze specjalistą.
Bieluń dziędzierzawa – co warto o nim wiedzieć?
Jak już zostało wspomniane, bieluń dziędzierzawa jest rośliną ozdobną o właściwościach leczniczych. Osiąga dość dużą wysokość – w naszym klimacie dorasta do około 1,5-2 metrów. Roślina ta naturalnie występuje m.in. w Meksyku, Indiach i Azji Mniejszej, jednak obecnie uprawiana jest na całym świecie. Bieluń dziędzierzawa rośnie również w Polsce – jest epekofitem, który rozprzestrzenił się poza naturalnym terytorium swojego występowania. Możemy spotkać bieluń dziędzierzawa na terenach ruderalnych oraz na obrzeżach np. pól uprawnych i nieużytków.
Bieluń dziędzierzawa jest rośliną dziko rosnącą na terenach wiejskich i podmiejskich, co stwarza pewne zagrożenie – choć urzeka pięknym wyglądem, to cała roślina jest trująca dla człowieka oraz zwierząt. Szczególnie niebezpieczne np. dla kilkuletniego dziecka są nasiona bielunia dziędzierzawy, bo już kilka sztuk może doprowadzić do wystąpienia stanu zagrożenia życia, a nawet zgonu.
Bieluń dziędzierzawa przyciąga uwagę swoim wyglądem. Od wieków słynie nie tylko z właściwości leczniczych, ale także działania odurzającego, dlatego bywa stosowany np. przez dorastającą młodzież, która eksperymentuje z różnego rodzaju środkami o działaniu narkotycznym. Ze względu na liczne skutki uboczne eksperymentowanie z działaniem bielunia dziędzierzawy może doprowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych. Stosowane w przypadku bielunia dziędzierzawy inne nazwy to m.in.:
- czarcie ziele,
- cygańskie ziele,
- diabelskie ziele,
- czarowne ziele,
- durna rzepa,
- świńska wesz.
Bieluń dziędzierzawa – jak rozpoznać tę roślinę?
Bieluń dziędzierzawa nietrudno rozpoznać pośród innych roślin. Krzewy bielunia wydzielają bardzo nieprzyjemną woń, co jest jednym z ostrzeżeń dla chętnych do spróbowania tej rośliny. Bieluń dziędzierzawa jest rośliną jednoroczną o dobrze rozwiniętym systemie korzeniowym. Ziele to ma delikatnie omszoną i mocno rozgałęzioną łodygę oraz jajowate, ząbkowane i omszone na nerwach liście.
Charakterystyczne dla bielunia są duże, lejkowate kwiaty koloru białego, żółtego lub różowego, które są zakończone trójkątnymi ząbkami i osadzone na krótkich szypułkach. Kwiaty wzniesione są kielichami ku górze, co pozwala odróżnić bielunia od innych odmian datur. Wyrastają na szczycie lub widłach gałązek. Po przekwitnięciu bieluń zawiązuje owoce, które swoim wyglądem przypominają owoce kasztanowca. W ich wnętrzu znajdują się małe nasiona o nerkowatym kształcie.
Bieluń dziędzierzawa kwitnie od czerwca lub lipca do września, jednak przy sprzyjającej pogodzie, kwiaty mogą utrzymywać się nawet do połowy października. Owocowanie rozpoczyna zazwyczaj na przełomie sierpnia i września. W nasionach bielunia znajduje się najwięcej toksycznych substancji. Z tego względu uprawa datury jako rośliny ozdobnej w domu lub ogrodzie powinna zostać dobrze przemyślana. Jej okazałe kwiaty mogą przyciągać uwagę małych dzieci, co stwarza poważne zagrożenie dla ich zdrowia i życia.
Uprawa bielunia – sadzenie i pielęgnacja
Bieluń dziędzierzawa jest jedną z roślin kwitnących, która nadaje się do uprawy doniczkowej oraz bezpośrednio w gruncie. Ma dość duże wymagania glebowe, preferując glebę lekko kwaśną i przepuszczalną, która jest bogata w składniki odżywcze. Uprawiany w gruncie i w donicach wymaga intensywnego nawożenia oraz dbania utrzymanie odpowiedniej wilgotności podłoża.
Najlepiej rośnie na słonecznych, osłoniętych stanowiskach, bo zarówno silny wiatr, jak i intensywne opady prowadzą do opadania kwiatów i powodują uszkodzenia łodyg oraz liści. Podlewanie bielunia konieczne jest kilka razy na dobę w okresie wegetacji, jednak należy on do grupy roślin, które nie lubią zraszania liści i kwiatów. Nawożenie bielunia powinno odbywać się systematycznie w okresie wegetacji. Młode rośliny nawozi się dwa razy w tygodniu. Nawożenie rozpoczynamy wczesną wiosną i kontynuujemy do przełomu sierpnia i września. Jeżeli decydujemy się na przezimowanie bielunia, to w każdym kolejnym roku będzie on wymagał zwiększania dawki nawozu.
Bieluń dziędzierzawa – właściwości zdrowotne i objawy zatrucia
Bieluń dziędzierzawa oddziałuje m.in. na ośrodkowy układ nerwowy, układ pokarmowy i układ oddechowy. Stosowany jest np. w celu leczenia epilepsji, astmy i schorzeń dróg żółciowych. Ze względu na działanie uśmierzające ból bywa stosowany w medycynie ludowej jako lek na ból zębów, rwę kulszową oraz reumatyzm.
Stosowany w celach narkotycznych powoduje m.in. rozszerzenie źrenic, omamy wzrokowe, a także prowadzi do występowania stanów psychotycznych, za które odpowiadają obecne w tej roślinie alkaloidy tropanowe.
Objawy zatrucia daturą pojawiają się na kilka godzin po spożyciu lub paleniu tej rośliny. Oprócz objawów typowych dla działania substancji odurzających bieluń wywołuje również zaczerwienienie skóry, wysypkę, zaburzenia widzenia, tachykardię, zatrzymanie oddawania moczu, spowolnienie pracy jelit, drgawki.
Niezwykle ważna jest natychmiastowa pomoc osobie, która świadomie lub przypadkiem doznała zatrucia daturą. Antidotum na obecne w tej roślinie trucizny stanowi salicylan fizostygminy, który powinien zostać podany jak najwcześniej. Niezbędne jest także wykonanie płukania żołądka, jeżeli doszło do spożycia nasion, kwiatów, liści lub innych części bielunia.