Podstawową funkcją układu rozrodczego jest wytwarzanie komórek jajowych oraz plemników, które po połączeniu się, mogą dać początek nowemu życiu. Choć nadrzędną rolą rozmnażania, jest przedłużenie gatunku, to sam stosunek płciowy, w przypadku gatunku ludzkiego, pozwala także na czerpanie przyjemności ze zbliżenia.
Funkcje układu rozrodczego
Jedną z fizjologicznych funkcji organizmu człowieka jest wytwarzanie gamet, czyli komórek płciowych. Ich produkcja odbywa się od momentu osiągnięcia dojrzałości płciowej. Obecnie proces dojrzewania u dzieci rozpoczyna się znacznie wcześniej, co ma związek m.in. z oddziaływaniem na organizm czynników środowiskowych. Rozpoczęcie produkcji komórek niezbędnych w procesie zapłodnienia pozwala na przedłużenie gatunku ludzkiego.
W przypadku człowieka, mamy do czynienia z rozdzielnopłciowością, co sprawia, że żeński i męski układ rozrodczy cechują się nieco inną budową. Nadrzędną funkcją układu rozrodczego jest wytwarzanie zdolnych do zapłodnienia komórek jajowych oraz plemników. Na funkcjonowanie układu rozrodczego oddziałuje układ hormonalny, który odpowiedzialny jest za wytwarzanie hormonów płciowych.
Żeński układ rozrodczy
Układ rozrodczy kobiety tworzą:
- macica,
- jajniki,
- jajowody,
- pochwa,
- srom.
Macica, jajniki, jajowody i pochwa to wewnętrzne narządy układu rozrodczego kobiety. Srom to narząd zewnętrzny, który osłania i chroni wejście do pochwy. Każdy z tych narządów pełni bardzo ważne funkcje. Za produkcję komórek jajowych odpowiadają jajniki. Od momentu osiągnięcia dojrzałości płciowej jajniki uwalniają komórki jajowe, z których może powstać nowe życie. Dzięki jajnikom do krwi uwalniane są też ważne hormony, czyli estrogeny, progesteron, relaksyna i androgeny. Ich poziom w kolejnych fazach cyklu menstruacyjnego ulega wahaniom oraz zmienia się w okresie ciąży, laktacji i przekwitania.
Uwalniane w jajnikach komórki jajowe wędrują jajowodami do macicy. Jeżeli na swojej drodze „napotkają” plemniki, może dojść do zapłodnienia, a następnie zagnieżdżenia się zapłodnionej komórki jajowej w jamie macicy, czyli zajścia w ciążę. Kobieta jest płodna przez około 30 lat, jednak jest to kwestia indywidualna.
Równie ważne funkcje w kobiecym układzie rozrodczym pełni macica. W tym narządzie przez 9 miesięcy rozwija się płód. W dolnej części macicy znajduje się tzw. szyjka. Jeżeli dojdzie do zapłodnienia, to jest ona zamykana śluzowatym czopem, który chroni przed przenikaniem drobnoustrojów z pochwy to jamy macicy. Szyjka macicy schodzi do pochwy, czyli kanału, który prowadzi na zewnątrz ciała kobiety i jest zakończony sromem. Naturalną ochronę wejścia do pochwy zapewniają większe i mniejsze wargi sromowe.
Układ rozrodczy kobiety przez cały okres płodności umożliwia zajście w ciążę, jednak do zapłodnienia może dojść jedynie w czasie jajeczkowania.
Męski układ rozrodczy
Męski układ rozrodczy także tworzą narządy wewnętrzne i narządy zewnętrzne. Jego funkcją jest produkcja zapładniających komórkę jajową plemników. Męska płodność także uzależniona jest od działania układu hormonalnego oraz wpływu na organizm różnych czynników m.in. czynników środowiskowych.
Układ rozrodczy mężczyzny zbudowany jest z:
- jąder,
- najądrza,
- nasieniowodów,
- gruczołów pęcherzykowo-nasiennych,
- przewodu wytryskowego,
- prostaty (gruczoł krokowy),
- gruczołów opuszkowo-cewkowych,
- moszny,
- prącia.
Zewnętrzne narządy męskiego układu rozrodczego to moszna, w której znajdują się jądra i umożliwiające odbycie stosunku płciowego prącie.
Układ rozrodczy mężczyzn różni się od kobiecego układu rozrodczego nie tylko budową anatomiczną. Organizm mężczyzny produkuje plemniki od momentu pokwitania do momentu śmierci – nie mamy w tym przypadku do czynienia z całkowitą utratą płodności na skutek upływu lat, choć jakość nasienia może na skutek wieku ulegać pogorszeniu.
Plemniki produkowane są w jądrach; jądra odpowiadają także za produkcję ważnego hormonu płciowego, czyli testosteronu. W jądrach ma miejsce dojrzewanie plemników i następnie wędrują one do najądrza, skąd nasieniowodami transportowane są do przewodu wytryskowego. Za odpowiednią ruchliwość plemników odpowiedzialne są gruczoły pęcherzykowato-nasienne, które produkują ułatwiający poruszanie się męskich komórek płciowych śluz. Produkowane przez męski układ rozrodczy nasienie (sperma) uwalniane jest w momencie wytrysku, do którego dochodzi po osiągnięciu odpowiedniego poziomu podniecenia.
Podsumowując, funkcją żeńskiego i męskiego układu rozrodczego jest produkcja gamet oraz hormonów płciowych. Są one niezbędne w celu rozmnażania. Zarówno męski, jak i żeński układ rozrodczy mogą nie funkcjonować w prawidłowy sposób, co ma związek m.in. z zaburzeniami hormonalnymi oraz wpływem czynników wewnętrznych i zewnętrznych, które oddziałują na ludzki organizm. Natura wyposażyła człowieka także w pewne mechanizmy obronne, które utrudniają rozmnażanie w sytuacji, gdy organizm kobiety nie jest w dobrej kondycji lub męskie nasienie ma wady. W takim przypadku pojawiają się problemy z zapłodnieniem, a jeżeli do niego dojdzie, to często ciąża kończy się na wczesnym etapie poronieniem samoistnym.
Czytaj też:
Nadmiar tego pierwiastka może prowadzić do uszkodzenia organów