Każda kobieta powinna dbać o zdrowie swojego układu rozrodczego. Niezbędna w tym przypadku jest systematyczna profilaktyka, która uwzględnia okresowe badania ginekologiczne. Do ginekologa należy chodzić przynajmniej raz w roku w celu wykonania badań diagnostycznych. Jeżeli występują dolegliwości ze strony układu rozrodczego, np. pojawiają się zaburzenia cyklu menstruacyjnego, nieprawidłowe krwawienia, bolesne miesiączki oraz plamienia pomiędzy miesiączkami, to należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza.
Co jest przyczyną?
Jedną z częstszych przyczyn występowania różnych objawów ze strony kobiecego układu rozrodczego są mięśniaki macicy. Zmiany te zaliczamy do grupy nowotworów niezłośliwych, jednak nie oznacza to, że można je ignorować. W przypadku mięśniaków macicy niezbędne jest odpowiednie leczenie np. leczenie farmakologiczne, które pozwala uniknąć związanych z tą chorobą powikłań. Dobór metod leczenia uzależniony jest m.in. od wieku pacjentki, liczby patologicznych zmian oraz ich wielkości. U kobiet w wieku okołomenopauzalnym i po menopauzie dość często przeprowadza się zabieg usunięcia macicy; kobiety w wieku rozrodczym leczone są w inny sposób, jeżeli planują macierzyństwo.
Szacuje się, że mięśniaki macicy występują u około 60% kobiet. Najczęściej diagnozowane są u kobiet w okresie okołomenopauzalnym. Rzadko rozwijają się u kobiet, które nie ukończyły 20. roku życia, jednak rośnie odsetek młodych kobiet w wieku rozrodczym, które z powodu mięśniaków macicy nie mogą zajść w ciążę lub mają problemy z jej donoszeniem. W niektórych przypadkach niezdiagnozowane, duże mięśniaki macicy mogą powodować zaburzenia w rozwoju płodu, przyczyniając się m.in. do przedwczesnego porodu.
Mięśniaki macicy – co to jest?
Jak już zostało wspomniane, mięśniaki macicy, inaczej włókniaki macicy, są łagodnymi zmianami nowotworowymi, które wywodzą się z komórek gładkich mięśnia macicy (komórki miometrium). Charakteryzują się kulistym kształtem i zbitą konsystencją. Mięśniaki macicy mogą osiągać różne rozmiary – częściej mamy do czynienia z niewielkimi mięśniakami macicy, których średnica nie przekracza kilku centymetrów, jednak bagatelizowanie objawów choroby może prowadzić do nadmiernego wzrostu włókniaków macicy. Niekiedy mięśniaki macicy mają nawet kilkanaście centymetrów, co sprawia, że znacząco zaburzają funkcjonowanie żeńskich narządów rozrodczych. Włókniaki macicy najczęściej są zmianami mnogimi, co oznacza, że w obrębie jamy macicy powstaje nie jedna a kilka zmian, które nie są zebrane w skupiska, ale tworzą się w różnych częściach macicy.
Wielkość mięśniaków może się zmieniać np. pod wpływem działania hormonów. Na różnych etapach życia kobiety mięśniaki mogą sprawiać odmienne problemy, jednak stosunkowo często utrudniają zajście w ciążę oraz jej donoszenie. W przypadku występowania mięśniaków macicy konieczny jest dobór odpowiedniej metody leczenia – nie jest to łatwe, bo zmiany te mają tendencję do nawracania.
Najczęściej mięśniaki macicy diagnozowane są u kobiet w wieku okołomenopauzalnym; mogą również utworzyć się znacznie wcześniej, a także później np. po przejściu menopauzy.
Rodzaje mięśniaków macicy
Mięśniaki macicy mogą tworzyć się w różnej lokalizacji. Wyróżniamy trzy rodzaje mięśniaków, które powstają:
- pod błoną surowiczą na zewnątrz jamy macicy – mięśniaki podsurowicówkowe,
- wewnątrz macicy (pod endometrium) – mięśniaki podśluzówkowe,
- w ścianie macicy – mięśniaki śródścienne.
Mięśniaki macicy dzielimy nie tylko pod względem lokalizacji, w której występują, ale także m.in. budowy morfologicznej, która decyduje o tym, czy zmiany te będą wywoływały uciążliwe objawy. Warto wiedzieć, że nie wszystkie mięśniaki wywołują dolegliwości, które skłaniają do wizyty u ginekologa. Niektóre z mięśniaków macicy mogą przez wiele lat rozwijać się w bezobjawowy sposób. Wyróżniamy kilkanaście różnych typów mięśniaków macicy, które różnią się pod względem budowy anatomicznej. Jednym z nich są mięśniaki uszypułowane podśluzówkowe, które stanowią poważny problem w przypadku kobiet starających się o dziecko i kobiet ciężarnych, bo mogą doprowadzić do poronienia.
Choć mięśniaki macicy zaliczane są do zmian o charakterze nowotworowym, to nie zagrażają zdrowiu i życiu kobiety. Jedynie niewielki odsetek mięśniaków macicy może przeobrażać się w zmiany nowotworowe o charakterze złośliwym. Nie zdarza się to jednak często – ryzyko transformacji z nowotworu łagodnego w nowotwór złośliwy wynosi mniej niż 1%. Proces nowotworowy o charakterze złośliwym w obrębie mięśniaków macicy rozpoczyna się pod wpływem działania różnych czynników. Jednym z kluczowych jest tryb życia oraz ogólny stan zdrowia. Złośliwe zmiany nowotworowe w macicy, które tworzą się w obrębie mięśniaków, są diagnozowane bardzo rzadko. Mięśniaki macicy powodują jednak uporczywe dolegliwości, dlatego nie można ich bagatelizować.
Różne zmiany w obrębie macicy mogą zostać wykryte podczas profilaktycznych badań w gabinecie ginekologicznym, na które każda kobieta powinna chodzić raz w roku od momentu rozpoczęcia współżycia do momentu wkroczenia w okres okołomenopauzalny. Kobiety, w których rodzinie diagnozowane były nowotwory kobiece oraz inne schorzenia w obrębie układu rozrodczego, powinny odwiedzać ginekologa częściej. Szczególnie ważne są systematyczne, częstsze kontrole ginekologiczne po ukończeniu 50. roku życia, bo zaburzenia hormonalne związane z menopauzą dość często są przyczyną rozwoju różnych patologicznych zmian w obrębie kobiecego układu rozrodczego. W okresie menopauzy zwiększa się także ryzyko zachorowania na raka piersi.
Przyczyny powstawania mięśniaków macicy
Wyróżniamy kilka czynników, które zwiększają ryzyko rozwoju mięśniaków macicy. Najczęstsze z nich możemy podzielić na dwie grupy, czyli czynniki, na których wystąpienie nie mamy żadnego wpływu (czynniki niemodyfikowalne), a także czynniki, które możemy wyeliminować, zmniejszając ryzyko rozwoju patologicznych zmian.
Do często występujących czynników niemodyfikowalnych, które odgrywają największą rolę w rozwoju mięśniaków, zaliczamy przede wszystkim czynniki genetyczne – kobiety, w których bliskiej rodzinie były diagnozowane mięśniaki macicy, są znacznie bardziej narażone na rozwój tego rodzaju zmian w obrębie komórek gładkich mięśnia macicy. Do innych czynników, na których wystąpienie nie mamy wpływu, zaliczamy m.in. bardzo wczesne pojawienie się pierwszego krwawienia menstruacyjnego i późne wystąpienie ostatniej miesiączki, a także wiek powyżej 50. roku życia. Mięśniaki macicy częściej diagnozowane są u kobiet, których matki i babcie także borykały się z tą dolegliwością.
Na szczególną uwagę w przypadku mięśniaków macicy zasługują jednak czynniki modyfikowalne, które możemy wyeliminować, skutecznie redukując ryzyko rozwoju guzów w macicy oraz występowania towarzyszących im dolegliwości.
Do czynników modyfikowalnych zaliczamy przede wszystkim zaburzenia metaboliczne, które prowadzą do nadwagi i otyłości, nałogowe palenie papierosów i częste picie alkoholu, a także nieleczone nadciśnienie tętnicze, które często rozwija się na skutek stosowania niezdrowej diety, korzystania z używek, a także nadwagi i otyłości. Badania dowiodły, że przed rozwojem mięśniaków macicy chroni stosowanie antykoncepcji hormonalnej, a także zostanie mamą przed ukończeniem 25. roku życia. Znacząco ryzyko rozwoju mięśniaków zmniejsza urodzenie więcej niż jednego dziecka – u wieloródek mięśniaki macicy diagnozowane są rzadko.
Niezależnie od występowania czynników ryzyka, trzeba obserwować swoje ciało i szybko reagować na pojawienie się niepokojących objawów. W przypadku schorzeń kobiecych narządów rozrodczych objawy niegroźnych chorób oraz poważnych nieprawidłowości często są do siebie podobne.
Mięśniaki macicy – objawy
Objawy mięśniaków macicy nie zawsze występują, co ma związek m.in. z lokalizacją zmian; na stopień nasilenia objawów może również wpływać wielkość mięśniaka. Większość mięśniaków macicy wywołuje niespecyficzne objawy, co sprawia, że nie kojarzymy ich z chorobami układu rozrodczego.
Do najczęstszych objawów mięśniaków macicy zaliczamy przede wszystkim zaburzenia miesiączkowania, obfite miesiączki, przedłużające się krwawienia menstruacyjne, a także plamienia i krwawienia pomiędzy miesiączkami. Te objawy występują u 2/3 wszystkich kobiet, u których diagnozowane są mięśniaki macicy.
Co więcej, mięśniaki macicy mogą powodować ból pleców, uczucie dyskomfortu np. ucisku w podbrzuszu, dolegliwości bólowe jamy brzusznej, nasilać dolegliwości odczuwane podczas menstruacji, wpływać na pojawienie się bólu promieniującego do ud i spojenia łonowego oraz odbytu, a także zaburzać funkcjonowanie pęcherza moczowego, powodując częstsze oddawanie moczu. Zdarza się, że mięśniaki macicy są przyczyną pierwotnej lub wtórnej bezpłodności, poronień, a także przedwczesnego porodu. Kobiety, u których występują mięśniaki macicy, mogą również odczuwać nieprzyjemne parcie na stolec i mieć problemy z defekacją, które są związane z obecnością dużych mięśniaków w jamie macicy. Powyższe objawy powinny sprawić, że kobieta umówi się na badanie ginekologiczne, które pozwoli wykryć przyczynę uciążliwych dolegliwości.
Warto pamiętać, że wszelkie zaburzenia cyklu menstruacyjnego, obfite i bolesne miesiączki, a także plamienia pomiędzy miesiączkami mogą wskazywać także na inne choroby kobiece, dlatego nigdy nie powinno się ich bagatelizować. W przypadku wielu chorób np. nowotworów złośliwych decydujący okazuje się czas postawienia diagnozy, dlatego z każdym niepokojącym objawem należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza. Wiele kobiet w okresie menopauzy rezygnuje z badania ginekologicznego, myśląc, że zmiany w cyklu menstruacyjnym to jeden z typowych objawów przekwitania, jednak mogą one świadczyć o różnych schorzeniach, które wymagają zastosowania specjalistycznego leczenia.
Diagnostyka mięśniaków macicy
W diagnostyce mięśniaków macicy stosuje się m.in. badanie ultrasonograficzne. USG przezpochwowe wykonywane jest rutynowo podczas każdej wizyty profilaktycznej w gabinecie ginekologicznym, pozwalając wykryć różne zmiany w obrębie narządów rozrodczych na wczesnym stadium ich rozwoju, zanim jeszcze pojawią się niepokojące objawy choroby. W celu potwierdzenia niepewnej diagnozy może zostać wykonana np. histeroskopia, która jest jednym z rodzajów badań endoskopowych oraz rezonans magnetyczny.
Leczenie mięśniaków macicy
Mięśniaki macicy leczone są różnymi metodami. Stosowane jest m.in. leczenie farmakologiczne, jednak nie zawsze przynosi ono oczekiwane efekty. Inne sposoby pozbycia się mięśniaków oraz towarzyszących im dolegliwości to m.in. operacja usunięcia mięśniaków metodą laparoskopową, czyli tzw. wyłuszczenie mięśniaków. U kobiet, które nie są w wieku rozrodczym, często stosowaną metodą leczenia mięśniaków jest usunięcie macicy, co zapobiega nawrotom choroby.
Czytaj też:
Mięśnie Kegla – czym są? Położenie, funkcje, ćwiczenia