Oczy podobno są zwierciadłem naszej duszy. Co więcej, widoczne są w nich różne choroby, zanim jeszcze zaczną one wywoływać objawy, które skłaniają nas do wizyty u lekarza. Kolor oczu to jeden z naszych znaków szczególnych. Choć większość ludzi ma oczy brązowe, oczy piwne lub oczy o kolorze mieszanym, to zdarza się, że kolor oczu znacząco różni się od standardowej palety barw tęczówek. Oczy koloru szarego są bardzo rzadko spotykane, co sprawia, że osoby mające szary kolor oczu (tęczówki) bywają w niektórych kulturach postrzegane jako wyjątkowe. Szara barwa oczu nadaje spojrzeniu niesamowitej głębi i tajemniczości oraz sprawia, że możemy czuć się wyróżnieni, bo oczy szare ma jedynie niewielki odsetek całej populacji ludzkiej.
Warto dowiedzieć się więcej na temat dziedziczenia koloru oczu, a także budowy tęczówki oka oraz roli, jaką odgrywa w kształtowaniu się jej barwy melanina. Melanina to barwnik czarny, który występuje w ludzkim organizmie także w skórze i włosach, decydując m.in. o naszej karnacji. Melanina wytwarzana jest w skórze pod wpływem promieniowania UV, co sprawia, że możemy zyskać piękną, jednak nie zawsze zdrową, opaleniznę.
Jak zbudowana jest tęczówka oka?
Tęczówka oka jest jedną ze struktur przedniego odcinka błony naczyniowej oka. Cechuje się wielowarstwową budową. Centralnym punktem tęczówki jest źrenica oka. Barwa tęczówki jest zależna od ilości znajdującego się w niej barwnika. Nie tylko Ilość znajdującego się w tęczówce barwnika decyduje o kolorze oczu, bo kolor tęczówek jest uwarunkowany genetycznie i ma związek z pochodzeniem etnicznym. Kolor oczu zazwyczaj stabilizuje się około 6. miesiąca życia, kiedy w tęczówce zaczynają wyzwalać się ciemniejsze pigmenty. Wszystkie noworodki przychodzą na świat i mają... niebieskie oczy. Rzeczywisty kolor oczu pozostaje z nami do końca życia. Nagła zmiana koloru jednej lub obu tęczówek może wskazywać na poważne schorzenia.
Tęczówka dzieli gałkę oczną na dwie części, czyli część przednią i tylną. Może mieć różną barwę. Wyróżniamy wiele wariacji koloru oczu, które najczęściej są takie same w obrębie obu oczu. Zdarza się jednak, że na skutek heterochromii osoba może mieć różnobarwne tęczówki np. jedno oko piwne, a drugie zielone. W przypadku heterochromii wyróżniamy również zmiany koloru w obrębie jednej tęczówki, która może mieć dwa kolory. Heterochromia (różnobarwność tęczówek oka) nie jest schorzeniem; wada ta nie wpływa na jakość widzenia i funkcjonowanie narządu wzroku.
Czytaj też:
Przełomowy wynalazek dla chorych jaskrę? Soczewka kontaktowa, która mierzy ciśnienie i aplikuje leki
Dziedziczenie koloru oczu
Kolor oczu jest cechą, którą dziedziczymy zarówno po rodzicach, jak i dalszych przodkach. Warto wiedzieć, że możemy odziedziczyć kolor oczu po np. dziadkach lub pradziadkach, co sprawi, że będzie się on różnił od koloru oczu naszych rodziców. Kolor oczu przekazywany jest za pośrednictwem genów dominujących i genów recesywnych. Zasadniczo kolor tęczówek oczu jest zależny od ilości znajdującej się w nich melaniny, czyli barwnika czarnego oraz stosunku eumelaniny (barwnik ciemnobrązowy) do feomelaniny (barwnik czerwonawy). Kolor oczu zależny jest także od równomiernego rozmieszczenia barwników w tęczówkach, bo ich proporcje określają barwę oka. Postrzeganie koloru oczu może się zmieniać w zależności od np. kąta padania światła. Na postrzeganie koloru oczu wpływa również odcień otoczenia, w którym przebywamy.
Ponad połowa ludzkiej populacji ma brązowe oczy. Ma na to wpływ m.in. pochodzenie etniczne, np. afrykańskie korzenie determinują brązowy kolor oczu; brązowe tęczówki są także typowe dla ludzi zamieszkujących inne kontynenty, które znajdują się na południu m.in. Włochy. Istnieje związek pomiędzy kolorem oczu oraz kolorem skóry i włosów – ciemniejszy kolor skóry najczęściej idzie w parze z ciemnym kolorem oczu i ciemnym kolorem włosów i na odwrót – osoby o jaśniejszych odcieniach skóry mają oczy jasne i jasne włosy np. mieszkańcy Estonii mają niemal wyłącznie oczy niebieskie, które są dość rzadko spotykane u przedstawicieli innych narodowości. Europejczycy częściej mają oczy zielone, jednak kolor ten jest rzadko spotykany u osób pochodzących z innych rejonów globu. Oczy koloru piwnego występują u niewiele ponad 5% ludzkiej populacji.
Szare tęczówki ma około 2% ludzkiej populacji. Szary pigment tęczówki powstaje, gdy dojdzie do „zmieszania” genów kodujących niebieski i zielony kolor oczu.
Co decyduje o kolorze oczu?
U człowieka wyróżnia się trzy fenotypy koloru oczu, czyli brązowe oczy, zielone oczy i niebieskie oczy, jednak istnieje wiele kombinacji kolorów oczu. Jeżeli wszystkie geny określają ten sam kolor oczu, to wówczas jest on czysty. W innym przypadku tęczówki mają kolor mieszany.
Brązowy kolor oczu jest dominującym kolorem tęczówki. W przypadku brązowych oczu często mówimy o piwnej tęczówce. Ciemne oczy mogą mieć różne odcienie np. bardzo ciemne, niemal czarne, ciemnobrązowe i jasnobrązowe. Jeżeli dojdzie do wymieszania się pigmentów, to tęczówki mają kolor przejściowy lub mieszany. Mieszanka pigmentów przybiera zazwyczaj postać równomiernego rozmieszczenia barwników w tęczówce. Barwnik brązowy rozmieszczony jest głównie w postaci plamek albo jasnej tęczówki otoczonej grubą brązową obwódką. Przy jaśniejszych barwach mamy do czynienia z niewielką domieszką brązowego barwnika w postaci niewielkich plamek lub wąskiej obwódki wokół źrenicy. Jeżeli tęczówki nie zawierają wcale barwnika brązowego, to mamy do czynienia z albinizmem oczu. Osoby dotknięte tą chorobą mają oczy czerwone. Niskie ilości brązowego pigmentu powodują, że kolor tęczówki jest przejściowy (mieszany) z przewagą jaśniejszego pigmentu. Wówczas możemy mieć oczy zielone lub jasnozielone, a także oczy jasnoniebieskie i szare.
Czy można zmienić kolor oczu?
Oczy nie ciemnieją pod wpływem działania promieniowania UV, jak ma to miejsce w przypadku skóry, o której kolorze także decyduje melanina. Warto wiedzieć, że zmieniający się kolor oczu w dorosłym życiu wskazuje na nieprawidłowości w funkcjonowaniu organizmu. Dotyczą one przede wszystkim narządu wzroku, wskazując na troczące się w obrębie gałki ocznej zmiany chorobowe.
Czytaj też:
Oczopląs – przyczyny, objawy, leczenie