Wady serca to nieprawidłowości w budowie anatomicznej mięśnia sercowego lub zaburzenia czynnościowe, które mogą mieć różne podłoże. W większości przypadków są one wykrywane tuż po narodzinach dziecka lub jeszcze w okresie życia płodowego, co możliwe jest dzięki nowoczesnej aparaturze diagnostycznej. Odrębną grupę stanowią wady serca mające związek m.in. z przebytymi infekcjami.
Co to jest wada serca?
Wady serca to grupa schorzeń, które uwzględniają nieprawidłowości związane z budową mięśnia sercowego oraz zaburzenia wpływające na funkcjonowanie układu krążenia. Choroby te najczęściej mają charakter wrodzony – rozwijają się jeszcze na etapie życia płodowego i mogą zostać wykryte podczas badania USG czynności serca płodu, które wykonywane jest pomiędzy 18. i 22. tygodniem ciąży.
Ze względu na rosnącą dostępność badań prenatalnych z wykorzystaniem zaawansowanych pod względem technologicznym ultrasonografów, możliwe jest wykonanie m.in. echa serca płodu, które pozwala ocenić anatomię i funkcjonowanie serca nienarodzonego dziecka. Jeżeli zostaną wykryte nieprawidłowości, możliwe jest rozpoczęcie leczenia np. za pomocą podawanych kobiecie ciężarnej leków oraz ustalenie szczegółów dotyczących postępowania w czasie ciąży, miejsca porodu i leczenia dziecka po jego narodzinach.
Ważne: w przypadku wady serca u matki, ojca lub w członków rodziny rodziców dziecka, rutynowo wykonywane są badania mające na celu wykrycie ewentualnych nieprawidłowości na etapie ciąży. Wrodzone wady serca należą do schorzeń, które mogą być dziedziczone, a także stanowią jedno z wielu schorzeń występujących w przypadku aberracji chromosomowych.
Wrodzone wady serca stanowią większość w tej grupie chorób, jednak wady serca mogą mieć także charakter nabyty. Nabyte wady serca mogą rozwinąć się na skutek np. chorób o podłożu reumatycznym oraz infekcji prowadzących do zapalenia mięśnia sercowego.
Rodzaje wad serca
Wady serca najczęściej dzielone są na wrodzone lub nabyte, jednak możemy się także spotkać z podziałem wad serca na wady proste oraz złożone, a także wady sinicze i niesinicze. W przypadku wrodzonych i nabytych wad serca kryterium różnicującym jest czas powstania nieprawidłowości. Wady wrodzone rozwijają się na etapie ciąży, a wady nabyte po zakończeniu okresu prenatalnego – mogą dotyczyć dzieci i osób dorosłych.
Z prostą wadą serca mamy do czynienia, gdy diagnozowany jest jeden defekt anatomiczny; złożone wady serca uwzględniają więcej nieprawidłowości w budowie anatomicznej serca. W przypadku podziału na sinicze i niesinicze wady serca mamy do czynienia z różnicowaniem na podstawie występujących objawów. Nieprawidłowości związane z siniczymi wadami serca manifestują się m.in. występowaniem sinicy obwodowej i centralnej. Sinica obwodowa widoczna jest na dłoniach oraz stopach; sinica centralna powoduje, że m.in. język i wargi przybierają sinoniebieski kolor.
Wady serca wrodzone
1. Wady z przeciekiem lewo-prawym
- ubytek w przegrodzie międzykomorowej (VSD),
- przetrwały przewód tętniczy (PDA),
- ubytek w przegrodzie międzyprzedsionkowej (ASD).
Wady serca z przeciekiem prawo-lewym stanowią większość spośród wszystkich diagnozowanych wrodzonych wad serca. Wiodącym objawem w tym przypadku jest duszność. W tej grupie wad wrodzonych serca najczęściej diagnozowany jest mały okołobłoniasty lub mięśniowy ubytek w przegrodzie międzykomorowej (do 3 mm), który może nie wiązać się z występowaniem niepokojących objawów. W tym przypadku mamy także do czynienia z samoistnym zamknięciem się ubytku. Jedynie w 10-20% przypadków wad z przeciekiem lewo-prawym diagnozowany jest duży okołobłoniasty lub mięśniowy ubytek w przegrodzie międzykomorowej, który wywołuje m.in. objawy niewydolności serca i wymaga leczenia kardiochirurgicznego.
2. Wady z przeciekiem prawo-lewym
- przełożenie wielkich pni tętniczych,
- tetralogia Fallota.
Wady z przeciekiem prawo-lewym stanowią około 5% wszystkich wrodzonych wad serca. Ich dominującym objawem jest sinica.
3. Wady drogi odpływu krwi
- stenoza aortalna,
- koarktacja aorty (CoA),
- stenoza zastawki tętnicy płucnej.
Wady wrodzone związane z drogą odpływu krwi stanowią 5-7% wszystkich wad wrodzonych serca. Mogą w różny sposób wpływać na ogólny stan małego pacjenta. W łagodnych postaciach manifestują się występowaniem szmerów nad sercem – takie objawy wywołują stenozy. Koarktacja aorty może znacząco wpływać na ogólny stan zdrowia dziecka, prowadząc do wstrząsu kardiogennego.
4. Wady serca powodujące wspólne mieszanie się krwi
W tym przypadku wyróżniamy ubytek przegrody przedsionkowo-komorowej, który stanowi 2% spośród wrodzonych wad serca. Wiodące objawy, które obserwowane są u osób z tą wadą to duszność występująca wraz z sinicą.
Nabyte wady serca
Nabyte wady serca są powikłaniem po przebytych infekcjach oraz mają związek z chorobami przewlekłymi. Do powstania nabytej wady serca mogą doprowadzić m.in. zakażenie wirusem grypy, angina bakteryjna, choroby reumatologiczne, nadciśnienie tętnicze, a nawet próchnica zębów. Zdarza się, że powstanie nabytej wady serca ma związek z zabiegami chirurgicznymi oraz stomatologicznymi. Najczęściej w tej grupie diagnozowane jest związane z nadciśnieniem idiopatyczne wapnienie pierścienia zastawki dwudzielnej, dysfunkcja mięśni brodawkowatych lewej komory serca i zapalenie wsierdzia.