Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich, Stanisław Trociuk, wysłał pismo do ministra Pawła Wdówika, sekretarza stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, który jednocześnie zajmuje stanowisko Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych. Prosi w nim o przyjrzenie się procesowi wydawania orzeczeń o niepełnosprawności oraz wskazanie, jakie kroki zostały podjęte, by skrócić czas oczekiwania na dokument.
Termin wydawania orzeczeń o niepełnosprawności niepokoi
Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich wyraził w piśmie zaniepokojenie sytuacją osób z niepełnosprawnościami, które muszą czekać na wydanie orzeczenia o niepełnosprawności nawet osiem miesięcy. Gdy ważność dokumentu wygasa, tracą wszelkie prawa i ulgi przysługujące im z tytułu stanu zdrowia. To z kolei stawia ich w bardzo trudnym położeniu i pozbawia możliwości parkowania w specjalnie wyznaczonych miejscach (na tak zwanych kopertach) czy korzystania ze zniżek komunikacyjnych. Przestają otrzymywać zasiłek pielęgnacyjny lub świadczenie pielęgnacyjne. Nie mogą liczyć na ulgę rehabilitacyjną ani ubiegać się o świadczenie wspierające (które wejdzie w życie 1 stycznia 2024 roku).
Na wiele różnego rodzaju trudności napotykają również osoby z niepełnosprawnością aktywne zawodowo. Z chwilą, gdy orzeczenie o niepełnosprawności wygasa tracą pracownicze „przywileje”, na przykład prawo do dodatkowej przerwy w pracy czy skrócenia czasu pracy. Dodatkowo – jak wskazuje w piśmie Stanisław Trociuk, osobom, które mają przyznany znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności z chwilą wygaśnięcia orzeczenia nie przysługuje już „zwolnienie z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym lub w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających”.
Oczywiście to jedynie przykład tego, jak wiele tracą osoby, które muszą długo oczekiwać na wydanie orzeczenia o niepełnosprawności. Dlaczego dochodzi do takich sytuacji? Składa się na nie kilka czynników, na przykład duża ilość wniosków zgłaszanych do rozpatrzenia, braki kadrowe w komisjach orzeczniczych, a także brak środków na sfinansowanie dodatkowych etatów.
Kiedy orzeczenia o niepełnosprawności tracą ważność?
W czasie pandemii COVID-19 rząd wprowadził przepisy, które automatycznie przedłużały ważność orzeczeń o niepełnosprawności. Te regulacje zostały jednak uchylone 6 sierpnia 2023 roku w związku ze zniesieniem stanu zagrożenie epidemicznego w Polsce. Dokumenty wydane do 31 grudnia 2020 roku tracą ważność wraz z końcem 2023 roku. Z kolei orzeczenia, które przestałyby obowiązywać w okresie między 1 stycznia a 31 grudnia 2021, zachowują ważność do 31 marca 2024 roku. Natomiast osoby z orzeczeniami, których ważność kończy się w okresie od 1 stycznia do 5 sierpnia 2023 roku, powinny wystąpić o wydanie nowego dokumentu po 30 września 2024 roku.
Orzeczenia o niepełnosprawności wydane po 6 sierpnia 2023 roku nie podlegają automatycznemu przedłużeniu. Podobnie jak orzeczenia o niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji wydawane przez lekarzy orzeczników Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (dotyczy to również sytuacji, kiedy dokumenty zostały wystawione w okresie obowiązywania zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii).
Jak ubiegać się o nowe orzeczenie o niepełnosprawności?
Jeśli zamierzasz ubiegać się o orzeczenie o niepełnosprawności, najpierw wydrukuj i wypełnij stosowny wniosek. Pobierz go ze strony internetowej zespołu orzekającego działającego w twoim regionie. Pamiętaj, że te dokumenty mogą różnić się w zależności od miejsca zamieszkania. Nie ma jednego narzuconego odgórnie wzoru wniosku, który obowiązywałby na terenie całego kraju. Do wniosku musisz dołączyć zaświadczenie o stanie zdrowia. W tym celu umów się na wizytę do lekarza prowadzącego i poproś o wystawienie dokumentu. Zbierz również swoją historię leczenia (karty informacyjne leczenia szpitalnego, wyniki przeprowadzonych badań diagnostycznych, opinie psychologiczno-pedagogiczne) oraz inne materiały, które potwierdzają twoją niepełnosprawność i mogą mieć wpływ na decyzję komisji orzekającej (jeśli robisz kopie ksero tych dokumentów, przygotuj też oryginały do wglądu).
Wniosek razem z pozostałymi dokumentami złóż w powiatowym zespole do spraw orzekania o niepełnosprawności, właściwym dla twojego miejsca pobytu. Na ogół chodzi o miejsce zameldowania. Wyjątek stanowi sytuacja życiowa osób bezdomnych, pensjonariuszy domów opieki społecznej, więźniów odbywających karę pozbawienia wolności. Wniosek o orzeczenie o niepełnosprawności możesz również złożyć w tymczasowym miejscu pobytu, jeśli trwa on dłużej niż dwa miesiące (na przykład z racji leczenia szpitalnego).
Wniosek o orzeczenie o niepełnosprawności możesz złożyć w dowolnym momencie (jeżeli ubiegasz się o nie po raz pierwszy). Pamiętaj jednak, że zaświadczenie o stanie zdrowia wystawiane przez lekarza prowadzącego traci ważność po upływie 30 dni. Jeśli masz wydane orzeczenie i chcesz je przedłużyć, to złóż wniosek, gdy posiadany dokument jest jeszcze aktualny. Musisz zrobić to najwcześniej 30 dni przed upływem terminu ważności orzeczenia. Dzięki temu zachowasz jego ciągłość i nie utracisz przysługujących praw.
Dokumenty potrzebne do wydania orzeczenia o niepełnosprawności składasz samodzielnie pod warunkiem, że masz ukończone osiemnaście lat i nie jesteś osobą ubezwłasnowolnioną. Jeśli nie spełniasz któregoś z tych warunków, wniosek i inne materiały składa Twój rodzic, opiekun prawny lub kurator. W szczególnych przypadkach może to też zrobić kierownik ośrodka pomocy społecznej (jeżeli otrzyma wcześniej zgodę na takie działania).
Czytaj też:
ZUS wysyła ich na rentę i skreśla z rynku pracy. To problem chorych na rakaCzytaj też:
Renta szkoleniowa – czym jest i kto może skorzystać z tego świadczenia?