Ból brzucha – skąd się bierze i w jakich przypadkach należy zgłosić się do lekarza?

Silny, przeszywający, utrudniający normalne funkcjonowanie – ból brzucha sam w sobie jest niepokojącym sygnałem, który wysyła nasz organizm. Jeżeli towarzyszą mu takie objawy jak: wysoka gorączka, wymioty, biegunka, krwiomocz lub drętwienie kończyn, trzeba jak najszybciej udać się do lekarza.

Co to jest ból brzucha?

Ból brzucha to powszechna dolegliwość, która może mieć wiele przyczyn. Ból brzucha może pojawić się po posiłku z powodu nadmiernego przejedzenia albo dolegliwości trawiennych. Ale ból brzucha może występować również przy miesiączkowaniu, chorobach przewodu pokarmowego, a także w stanach zagrożenia życia. Ważne jest, by potrafić rozpoznać, który ból wymaga interwencji lekarza, a który można złagodzić stosując domowe sposoby.

Co może oznaczać ból brzucha?

Ból brzucha mogą wywołać:

• niestrawność
• niedrożność jelit
• zapalenie pęcherza moczowego
• kamica pęcherzyka żółciowego
  
• perforacja wrzodu żołądka
• ciąża pozamaciczna
• zatrucie pokarmowe
• zapalenie otrzewnej
• zapalenie wyrostka robaczkowego
• choroby metaboliczne

Silny ból brzucha może też być objawem ostrego zapalenia trzustki albo być związany z zapaleniem pęcherzyka żółciowego. Ostry ból brzucha może też być efektem chorób dróg żółciowych. W skrajnych przypadkach może oznaczać pęknięcie tętniaka aorty brzusznej.

Ból brzucha a miesiączka

U niektórych kobiet ból brzucha pojawia się także w trakcie owulacji i wtedy dotyczy jajników (może wystąpić w lewej lub prawej dolnej części brzucha).

Ból w dole brzucha często jest związany z miesiączką. W takiej sytuacji zwykle nie towarzyszą mu inne objawy, choć niekiedy mogą występować nudności lub brak apetytu. Ból pojawia się w pierwszym dniu miesiączki, a lokalizacja bólu jest jasna – dotyczy podbrzusza. Natężenie bólu zmniejsza się każdego kolejnego dnia miesiączki.

Panie z silnymi bólami brzucha, takimi, które uniemożliwiają im normalne funkcjonowanie, powinny zgłosić się do ginekologa. Być może konieczne okaże się wykonanie USG narządów rodnych, które pomogą ocenić, czy w endometrium nie występują zmiany świadczące o stanach zapalnych dróg rodnych. Często silne bóle brzucha związane z miesiączkowaniem są powiązane z endometriozą.

Ból brzucha po lewej, ból brzucha po prawej, ból całego brzucha

Ból brzucha może mieć różne przyczyny. Aby je odnaleźć, trzeba najpierw dobrze zlokalizować miejsce, w którym występują dolegliwości bólowe. Konieczne jest umiejętne wskazanie miejsca, które boli i określenie charakteru bólu.

Ból brzucha po lewej stronie może oznaczać chorobę wrzodową i choroby dwunastnicy. Aby pozbyć się dolegliwości, konieczna jest zmiana diety na lekkostrawną, a nierzadko przyjmowanie leków zobojętniających kwasy żołądkowe.

Ból brzucha po prawej stronie może oznaczać zapalenie wyrostka robaczkowego, kamicę żółciową, choroby wątroby czy zapalenia jajnika. Aby prawidłowo zlokalizować miejsce bólu, trzeba udać się do lekarza, wykonać badanie USG jamy brzusznej. W zależności od diagnozy wdrażane jest odpowiednie leczenie.

Ból brzucha a zaparcia i niestrawność

Ból całego brzucha może oznaczać problemy układu pokarmowego. Występuje przy niestrawności, przejedzeniu, wzdęciach, a także infekcjach wirusowych takich jak rotawirusy. W takiej sytuacji ból jest bardzo silny, nierzadko przypomina skurcze. Jeśli za bóle żołądka odpowiada przejedzenie i problemy trawienne, warto sięgnąć po napary ziołowe, które przyspieszą perystaltykę jelit. W przypadku rotawirusów trzeba poczekać aż choroba przeminie. Można próbować łagodzić jej objawy ziołami, lekami przeciwbiegunkowymi, ale nie zawsze są one skuteczne.

Ból brzucha może wywołać całkowite zaparcie. W takiej sytuacji trzeba wprowadzić do diety większą ilość błonnika, która usprawni procesy trawienne. Leki przeciwbólowe tutaj nie przyniosą efektu. Ból wywołany zaparciem wymaga nawadniania i zmiany diety.

Ból może być też wywołany niedrożnością jelit. To już poważniejsza sytuacja, która wymaga diagnostyki. Ból występuje wtedy w okolicy pępka i na środku brzucha, a objawy towarzyszące są nudności, wymioty, zatrzymanie stolca. Całkowite zaparcie wymaga reakcji i kontaktu z lekarzem. Przy niedrożności jelit konieczne jest wykonanie USG jamy brzusznej, niekiedy także RTG brzucha, tomografia komputerowa albo rezonans magnetyczny. Diagnostyka jest uzależniona od stanu pacjenta.

Ból brzucha – przyczyny

Ból brzucha to jedna z najczęstszych dolegliwości, z którymi staramy się walczyć domowymi sposobami lub z pomocą leków i ziół dostępnych bez recepty. Niestety, w niektórych przypadkach konieczna jest wizyta u lekarza, która pozwala uniknąć poważnych powikłań zdrowotnych. W większości przypadków ból brzucha związany jest z naszymi nawykami żywieniowymi oraz trybem życia. Na jego pojawienie się wpływają zarówno dieta, regularność spożywania posiłków, jak i codzienny stres.

Do częstych przyczyn bólu brzucha, zaliczamy m.in.:

• przejedzenie (związane ze spożyciem zbyt dużej porcji pokarmów oraz związane z obfitym posiłkiem po całym dniu poszczenia),
• niestrawność (związaną ze spożyciem pokarmów tłustych, smażonych lub wzdymających),
• emocje,
• silny stres,
• wzdęcia,
• zaparcie,
• kolkę jelitową,
• zespół jelita drażliwego (IBS),
• skurcze związane z menstruacją oraz owulacją.

W powyższych przypadkach ból nie utrudnia normalnego funkcjonowania (z wyjątkiem zespołu jelita drażliwego, który wpływa negatywnie zarówno na formę fizyczną, jak i psychiczną) i szybko mija np. po wypiciu herbaty miętowej, naparu z rumianku lub masażu brzucha.

Ważne: nawracające bóle brzucha, które są powodowane „błahymi” przyczynami, nie powinny być bagatelizowane, bo sugerują, że organizm nie radzi sobie z nawykami żywieniowymi lub trybem życia. Co więcej, nawet niezbyt silne bóle brzucha mogą być objawem poważnej choroby, która nie musi być związana z układem pokarmowym.

Skurcze żołądka i jelit – jak je odczuwamy?

Ból brzucha może pojawić się po zjedzeniu obfitego posiłku. Często występuje przy zaburzeniach trawienia takich jak wzdęcia czy zgaga. Niektóre rodzaje produktów spożywczych mogą działać wiatropędnie i wywoływać uczucie ciężkości czy pełnego żołądka. Tak działają m.in. rośliny strączkowe, które trzeba odpowiednio przygotowywać, by nie wywoływały takich dolegliwości.

Silne skurcze żołądka i jelit występują u osób, które np. nie tolerują laktozy. Po spożyciu mleka lub produktów mlecznych pojawia się silny ból brzucha, skurcze, nierzadko również biegunka. W takiej sytuacji warto zrezygnować ze spożywania produktów mlecznych i obserwować reakcje organizmu. Zazwyczaj po odstawieniu nabiału bóle brzucha ustają.

Takie bóle brzucha i żołądka mogą pojawić się także po spożywaniu produktów z pełnego ziarna i mącznych. Dotyczy to osób, które cierpią na nietolerancję glutenu. Dolegliwości bólowe w tym przypadku mogą być bardzo silne. Warto wykonać specjalistyczne badania i zmienić dietę na taką, w której nie będzie glutenu.

Ból brzucha a wrzody

Ból brzucha może pojawić się też w przypadku choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Piekący ból często jest dolegliwością pojawiającą się przy wrzodach. Choroby zapalne żołądka wymagają włączenia leków zobojętniających soki żołądkowe, niekiedy także antybiotykoterapii. W przypadku regularnych bólów brzucha dobrze jest także zmienić dietę na lekkostrawną, która pomoże złagodzić dolegliwości bólowe.

Ostry ból brzucha może oznaczać perforację wrzodu trawiennego. Intensywność bólu może być tak silna, że chory straci przytomność. W takiej sytuacji wymagane jest jak najszybsze zgłoszenie się do szpitala.

Czy ból brzucha zawsze jest przejawem chorób narządów jamy brzusznej?

Ból brzucha nie musi jednak oznaczać alergii, nietolerancji pokarmowych czy dolegliwości menstruacyjnych. W nierzadkich przypadkach ból brzucha może być związany z chorobami układu pokarmowego. Może go wywołać zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie narządów miednicy mniejszej, zapalenie dróg żółciowych, zapalenie pęcherzyka żółciowego, zapalenie trzustki i wielu innych narządów jamy brzusznej.

W przypadku pojawienia się objawów bólowych warto udać się do lekarza i wykonać USG jamy brzusznej. Badanie pomoże określić, czy w obrębie brzucha nie toczą się jakieś procesy zapalne.

Ból brzucha – objawy, które wymagają konsultacji lekarskiej

1. Gorączka lub przewlekły stan podgorączkowy

Ból brzucha i gorączka to objawy wielu chorób. Mogą one wskazywać na m.in.:

• zapalenie wyrostka robaczkowego,
• stan zapalny w obrębie układu moczowego,
• kolkę nerkową,
• stan zapalny w obrębie kręgosłupa lędźwiowego,
• schorzenia wątroby,
• schorzenia trzustki,
• schorzenia jelit,
• schorzenia woreczka żółciowego.

Gorączka lub stan podgorączkowy w połączeniu z bólem brzucha często występują na początku wielu infekcji np. schorzeń wieku dziecięcego oraz przeziębienia, grypy i wirusowego zapalenia jelit, które potocznie nazywane jest grypą żołądkową. Podwyższona temperatura ciała nie towarzyszy niestrawności, przejedzeniu i bólom brzucha, które powodowane są przez stres.

2. Wymioty

Mdłości i wymioty pojawiają się m.in. przy niestrawności i zatruciu pokarmowym, jednak gdy są uporczywe oraz towarzyszy im podwyższona temperatura ciała, wymagają konsultacji lekarskiej.

Pojawienie się silnych mdłości i wymiotów wraz z bólem brzucha i gorączką może sugerować wiele chorób m.in. zapalenie wyrostka robaczkowego, schorzenia woreczka żółciowego i skręt jelit.

3. Parcie na pęcherz

Parcie na pęcherz to jeden z pierwszych objawów schorzeń układu moczowego, które mogą powodować m.in. bakterie. W przypadku schorzeń obejmujących układ moczowy ból zwykle lokalizuje się w okolicy podbrzusza oraz lędźwiowego odcinka kręgosłupa; może też promieniować np. do pachwiny.

Konsultacji lekarskiej wymagają także problemy z oddawaniem moczu, krwiomocz i inne dolegliwości związane z opróżnianiem pęcherza i wyglądem oraz zapachem moczu. W przypadku schorzeń układu moczowego często występuje gorączka.

4. Drętwienie kończyn, ból promieniujący pod łopatkę, do ramienia lub żuchwy

Bólem w nadbrzuszu może objawiać się zawał serca. W tym przypadku ból zlokalizowany jest za mostkiem i często towarzyszą mu dodatkowe objawy m.in.:

• mrowienie i drętwienie kończyn,
• ból pod łopatkami,
• ból ramienia lub żuchwy,
• niepokój,
• osłabienie,
• pocenie się,
• duszności.

Ważne: do lekarza powinniśmy zgłosić się, gdy ból brzucha jest bardzo silny, pojawia się nagle oraz utrudnia nam normalne funkcjonowanie. Nigdy nie zależy bagatelizować bólu brzucha, który uporczywie nawraca, nawet gdy nie towarzyszą mu dodatkowe objawy.

Inne przyczyny bólu brzucha

Do innych przyczyn bólu brzucha zaliczają się między innymi zrosty pooperacyjne. Mogą one towarzyszyć endometriozie, ale także wystąpić po zabiegach chirurgicznych w obrębie jamy brzusznej takich jak operacja wyrostka robaczkowego czy choćby cesarskie cięcie. W przypadku zrostów konieczne jest także skonsultowanie ich z lekarzem.

Jak odróżnić ból związany z zapaleniem wyrostka od banalnego bólu brzucha?

Istnieją sytuacje, w których ból brzucha wymaga pilnej konsultacji ze specjalistą. Takim przypadkiem jest zapalenie wyrostka robaczkowego, które objawia się bardzo silnym bólem brzucha. Mogą pojawić się również mdłości albo wymioty, a niekiedy nawet i objawy otrzewnowe, które sugerują, że wyrostek już pękł i liczą się godziny, by uratować życie chorego.

Ból brzucha przy zapaleniu wyrostka jest bardzo silny. Jeśli pojawiają się objawy otrzewnowe, brzuch boli mocniej nie wtedy, gdy się na niego naciska, ale wtedy gdy zwalnia się ucisk. W takiej sytuacji konieczna jest jak najszybsza operacja.

Ból brzucha podczas ruszania się, biegania lub chodzenia

Ból brzucha może pojawić się także w czasie aktywności fizycznej. Po bieganiu czy wykonywaniu ćwiczeń fizycznych może wystąpić charakterystyczny, kłujący ból. Nie do końca wiadomo, jakie są jego przyczyny, ale przyjmuje się, że wywołuje go skurcz mięśni gładkich. W ten sposób powstajekolka.

Po pojawieniu się kolki należy zaprzestać wysiłku fizycznego i odpocząć. Ból powinien w miarę szybko minąć.

Ból brzucha podczas seksu

Ból brzucha może wystąpić także podczas seksu. W takiej sytuacji często pojawia się na skutek głębokiego nacisku i intensywnej penetracji. Niekiedy wystarcza tylko zmienić pozycję do współżycia, by dolegliwości ustąpiły.

Jeśli tak się nie stanie, warto udać się do ginekologa i wykonać badanie usg dróg rodnych. Być może okaże się, że ból spowodowany jest stanem zapalnym w obrębie dróg rodnych. Wtedy konieczne jest rozpoczęcie leczenia.

Co jeszcze wywołuje ból brzucha i skurcze żołądkowo-jelitowe?

Ból brzucha może pojawić się także w zaburzeniach trawienia, a także w... przypadku silnego stresu. Nerwica i lęk są w stanie wywołać mocny ból brzucha i dyskomfort. W takiej sytuacji warto nauczyć się panować nad stresem i stosować sposoby, które złagodzą ból. Jest ich całkiem sporo.

Domowe sposoby na ból brzucha

Ból brzucha można łagodzić domowymi sposobami. Sprawdzają się napary ziołowe (np. z kopru włoskiego, rumianku, mięty), które przyspieszają procesy trawienne i usprawniają perystaltykę jelit. Dobrze jest również masować brzuch, robić ciepłe okłady. Pomocne może być picie dużej ilości wody.

Dolegliwości towarzyszące bólowi brzucha

Ból brzucha mogą towarzyszyć różne dolegliwości, które są związane z przyczyną bólu. Najczęściej są to:

• zaparcia
• mdłości
  
• wymioty
• biegunka
• wzdęcie brzucha
• zawroty głowy
• ból przy oddawaniu moczu
• stan podgorączkowy
• gorączka
• uczucie pełnego żołądka
• niezamierzona utrata masy ciała

Może pojawić się także twardy i wzdęty brzuch.

Ból brzucha - diagnostyka

Jeśli ból brzucha zdarza się sporadycznie, warto przyjrzeć się swoim nawykom żywieniowym. Być może nieodpowiednio się odżywiamy i spożywamy zbyt dużo produktów, które wywołują u nas problemy trawienne. Zmiana nawyków żywieniowych, zwiększenie ilości błonnika w diecie i wody niegazowanej może pomóc poprawić samopoczucie i wyeliminować bóle brzucha.

Jeśli jednak ból brzucha ma charakter przewlekły, występuje bardzo często, dobrze jest wybrać się do lekarza pierwszego kontaktu, który pomoże zdiagnozować przyczynę bólu brzucha. W diagnostyce bólu brzucha ważne jest prawidłowe określenie źródła bólu. Jego lokalizacja ma ogromne znaczenie dla właściwej diagnozy. Konieczne będzie wykonanie badania USG jamy brzusznej, a niekiedy również i innych badań takich jak gastroskopia. Pomoże to ocenić, czy przyczyną bólu brzucha są wrzody żołądka lub inne schorzenia narządów jamy brzusznej.

W przypadku ostrego bólu brzucha konieczne jest jak najszybsze udanie się na izbę przyjęć do szpitala. Może to oznaczać poważne choroby i stany zapalne, które wymagają pilnej interwencji chirurgicznej.

Ból brzucha - leczenie

Leczenie bólu brzucha jest uzależnione od jego przyczyny. Czasem wystarcza zmiana diety na lekkostrawną, sięgnięcie po napary ziołowe czy siemię lniane, które tworzy warstwę powlekającą i chroni żołądek przed bólem.

W innych wypadkach konieczne jest wykonanie badań specjalistycznych, które pomogą zdiagnozować przyczynę bólu brzucha. Wrzody i stany zapalne dwunastnicy wymagają włączenia lekkostrawnej diety, która pomoże ukoić żołądek i zmniejszy dolegliwości. Pomocne może okazać się także włączenie leków przeciwbólowych oraz zobojętniających kwasy żołądkowe. W przypadku bólu brzucha wywołanego zapaleniem wyrostka robaczkowego, konieczna jest operacja.

Ból brzucha u dzieci

Ból brzucha u dziecka zawsze należy skonsultować z lekarzem. Może on wynikać z nietolerancji pokarmowej albo z zakażenia rotawirusem, ale może oznaczać również inne schorzenia. Małe dzieci nie są w stanie dokładnie wytłumaczyć, gdzie czują ból, dlatego nie należy diagnozować ich samodzielnie, ale udać się do pediatry, który sprawdzi, co się dzieje.

Jeśli lekarz będzie podejrzewał alergię pokarmową, zleci wykonanie odpowiednich badań z krwi, które pomogą sprawdzić, czy dziecko jest alergikiem. Może także zalecić wykonanie USG jamy brzusznej oraz morfologię.