Kleszcze przenoszą groźne choroby. Gdzie można je spotkać i co zrobić, gdy nas ugryzą?

Niepozorne z wyglądu kleszcze budzą wstręt oraz lęk. Ich ugryzienie jest bezbolesne, jednak może zakończyć się wielomiesięcznym leczeniem, a nawet utratą życia. Właśnie rozpoczął się sezon wyjątkowej aktywności kleszczy, dlatego powinniśmy odpowiednio zabezpieczyć siebie i swoich bliskich przed ugryzieniem tego pajęczaka.

Kleszcz – co to jest?

Kleszcz to niewielki pajęczak z podgromady roztoczy, którego głównym żywicielem są zwierzęta. Nie gardzi on jednak krwią człowieka. Ugryzienie kleszcza może okazać się początkiem poważnych problemów ze zdrowiem. Kleszcze bytują obecnie nie tylko na łąkach, w leśnych zaroślach lub na terenach podmiejskich. Spotkamy je także w betonowej przestrzeni miast np. w parkach i na skwerach. Ich populacja stale się zwiększa, co ma związek m.in. z coraz cieplejszymi zimami. Pajęczaki te występują na całym świecie. Z ponad 900 gatunków kleszczy 19 żyje w Polsce.

Anatomia kleszcza umożliwia mu niepostrzeżony atak na żywiciela – ugryzienie kleszcza nie boli i może być przez dłuższy czas niezauważone ze względu na niewielkie rozmiary pajęczaka. Żerujący kleszcz pobiera krew żywiciela, zwiększając rozmiary swojego odwłoka, a gdy nasyci głód, odpada od ciała i trawi spożyty posiłek.

Aby przyczepić się do ciała żywiciela, kleszcz przecina naskórek, a następnie umieszcza w otworze swój aparat gębowy. Ugryzienie jest bezbolesne, bo w ślinie kleszcza znajduje się substancja znieczulająca. W Polsce bytują przede wszystkim kleszcz pospolity i kleszcz łąkowy.

Jak wygląda kleszcz?

Kleszcze różnią się wyglądem w zależności od stadium swojego rozwoju. W stadium larwalnym są niewiele większe od główki szpilki, dlatego trudno dostrzec je na ciele – możemy pomylić je np. z niewielkim strupkiem lub pieprzykiem. Kleszcze mają owalny odwłok i 4 pary odnóży. Samce oraz kleszcze w stadium larw i nimf są koloru brązowego lub czarnego. Czerwony odwłok świadczy o tym, że mamy do czynienia z dorosłą samicą kleszcza pospolitego. Podczas żerowania odwłok kleszcza staje się jasnoszary.

Gdzie może wbić się kleszcz?

Kleszcze poszukują ciepłych, wilgotnych i dobrze ukrwionych miejsc na ciele, dlatego najchętniej wbijają się w skórę pod kolanami, w dołach pachwinowych i pachowych, w okolicy genitaliów, pod biustem oraz w fałdach skórnych. Dość często wbijają się także w owłosioną skórę głowy, za uszami i na szyi.

Choroby przenoszone przez kleszcze

Kleszcze przenoszą wirusy i bakterie, które zagrażają zdrowiu oraz życiu ludzi i zwierząt. Choroby odkleszczowe zagrażają każdemu z nas, bo nie wiemy, czy pajęczak, który wbił się w naszą skórę, jest nosicielem groźnych patogenów. W Europie do najczęściej przenoszonych przez kleszcze chorób zaliczamy boreliozę (choroba z Lyme) oraz kleszczowe zapalenie mózgu.

Borelioza jest chorobą bakteryjną, która przez długi czas może rozwijać się bezobjawowo. Kleszczowe zapalenie mózgu to choroba wywoływana przez wirusy, przed którą możemy się zabezpieczyć, stosując szczepionkę. W przypadku boreliozy ryzyko zakażenia zmniejsza szybkie oraz właściwe usunięcie kleszcza z ciała; kleszczowym zapaleniem mózgu możemy zarazić się niezależnie od tego, jak długo kleszcz pozostaje przyczepiony do naszego ciała.

Ważne: po usunięciu kleszcza z ciała, powinniśmy go zabezpieczyć oraz zanieść do laboratorium, które wykona badania w kierunku obecności szkodliwych patogenów. Pozwala to na wczesne rozpoczęcie leczenia.

Jakie są objawy boreliozy?

Objawy boreliozy są niespecyficzne, bo bakterie atakują różne narządy i układy. O zakażeniu świadczy tzw. rumień wędrujący, który pojawia się na skórze, zwiększając swoją wielkość. Przypomina on wyglądem tarczę strzelniczą z charakterystycznym zaczerwienionym środkiem oraz jasnymi obręczami z ciemniejszymi obwódkami. Rumień nie zawsze występuje, co utrudnia diagnostykę. O zakażeniu boreliozą mogą świadczyć m.in. nawracające bóle stawów, objawy neurologiczne, ogólne złe samopoczucie, osłabienie, stan podgorączkowy lub gorączka, objawy grypopodobne, zaburzenia w funkcjonowaniu serca, bóle głowy.

Kleszczowe zapalenie mózgu - co to za choroba?

Objawy kleszczowego zapalenia mózgu mogą początkowo przypominać objawy grypy lub przeziębienia. Z czasem pojawiają się poważne objawy neurologiczne, które są spowodowane namnażaniem się wirusa. O kleszczowym zapaleniu mózgu mogą świadczyć m.in. sztywność karku, ból głowy, zaburzenia świadomości, wysoka gorączka, zaburzenia równowagi, drgawki.