Cukrzyca i insulinoterapia, czyli…
Cukrzyca jest chorobą, która w znaczny sposób wpływa na życie chorego i jego rodziny. Wymaga regularnego badania cukru we krwi i podawania insuliny. Służy to utrzymaniu prawidłowego poziomu cukru we krwi w taki sposób, aby codzienna aktywność, spożywania posiłków czy uprawianie ulubionego sportu nie powodowały dużych wahań glikemii – do niskich wartości, czyli hipoglikemii lub nadmiernie wysokich - hiperglikemii.
Istotą cukrzycy jest niewystarczające wytwarzanie insuliny w organizmie chorego. W warunkach fizjologicznych insulina jest w bardzo małej ilości wydzielana przez komórki beta wysp trzustkowych w sposób ciągły, natomiast spożycie posiłku i związany z nim wzrost stężenia glukozy we krwi poprzez złożony mechanizm komórkowy powoduje szybkie uwolnienie dużej ilości insuliny. W utrzymaniu równowagi służącej utrzymaniu normy cukru we krwi uczestniczy też wiele innych hormonów i substancji, ale insulina odgrywa tu pierwszoplanową rolę.
Stosowane dotychczas metody insulinoterapii modyfikowano, dążąc do odwzorowania tego skomplikowanego i podlegającego wielu wpływom schematu wydzielania insuliny. Podawanie mieszanek insulinowych, czy metoda wielokrotnych wstrzyknięć insuliny penem - nie dawały takiej możliwości. Dopiero opracowanie podawania insuliny z zastosowaniem pompy insulinowej zbliżyło nas do fizjologii. Pompy insulinowe są dostępne na rynku od lat 70-tych XX wieku. Ich pojawienie się zrewolucjonizowało na naszych oczach standard leczenia chorych z cukrzycą.
Pompa insulinowa – czym właściwie jest?
Rolą pompy insulinowej jest podawanie insuliny w sposób ciągły. Chory stosuje jeden rodzaj insuliny krótko działającej, która znajduje się w zbiorniczku w pompie i jest podawana podskórnie przez specjalny zestaw infuzyjny. Chory razem z lekarzem diabetologiem decydują o szybkości podstawowego wlewu insuliny (liczba jednostek insuliny na godzinę), który bywa różny w różnych porach doby. Ta insulina podstawowa jest podawana przez urządzenie w sposób automatyczny. Co ważne, podstawowe zapotrzebowanie na insulinę zależy od wielu czynników – np. naszego trybu funkcjonowania w ciągu dnia (który przecież nie zawsze jest taki sam), stanu zdrowia czy aktywności fizycznej. Dlatego nowoczesne pompy insulinowe posiadają możliwość wprowadzenia kilku schematów podawania insuliny podstawowej, które pacjent samodzielnie i dogodnie może przestawić, aby utrzymać optymalne dawkowanie dostosowane do zmiennego trybu życia w otaczającej rzeczywistości.
Pompa insulinowa służy również do podawania bolusów insuliny przed planowanym posiłkiem. Planując posiłek, chory z cukrzycą ustawia na pompie właściwą dawkę insuliny (bolus), aby pokryć zapotrzebowanie na dawkę węglowodanów. Pompy insulinowe pomagają w obliczeniu potrzebnej dawki za pomocą kalkulatora bolusa. Ustawiony wraz z lekarzem indywidualny algorytm pacjenta podpowie, jaką dawkę insuliny i w jakim schemacie (rodzaju bolusa) podać do konkretnego posiłku. W tym celu wystarczy wprowadzić informację o ilości wymienników węglowodanowych w planowanym posiłku. Obliczając dawkę insuliny urządzenie dodatkowo uwzględnia ilość aktywnej insuliny obecnej w organizmie pacjenta przed rozpoczęciem posiłku. Pompa insulinowa podpowie zalecaną dawkę, ale ostateczną decyzję o podaniu dawki zawsze podejmuje pacjent, który może zaakceptować, zwiększyć lub zmniejszyć porcję wskazywaną przez urządzenie.
Model podawania insuliny stosowany w pompach insulinowych blisko odwzorowuje fizjologiczny mechanizm wytwarzania insuliny – jeden rodzaj insuliny podawany jest w ilości pokrywającej podstawowe zapotrzebowanie w sposób ciągły, a dodatkowo bolusy doposiłkowe odzwierciedlają fizjologiczny wyrzut insuliny związany z gwałtownym wzrostem cukru we krwi po posiłku.
Ulga i komfort w terapii za pomocą pompy insulinowej
Pompa insulinowa w znaczący sposób poprawia wygodę i komfort życia chorego z cukrzycą. Podanie insuliny nie jest związane z kolejnym ukłuciem, ale z kliknięciem zaplanowanej dawki na ekranie pompy. Nie ma konieczności jedzenia posiłku, bo została podana dawka insuliny, ale można zjeść ulubiony posiłek wtedy, kiedy chory ma chęć i apetyt. Nie trzeba rezygnować z aktywności fizycznej ze względu na sztywny schemat leczenia, a wystarczy skontrolować cukier i przestawić bazę – szczegółowe zasady kontroli glikemii i ustawienia bazy „na aktywność fizyczną” należy ustalić z lekarzem. To samo podczas leniwych, wspaniałych wakacji. To nie choroba kontroluje chorego, ale chory z cukrzycą ma znów kontrolę nad swoim życiem i cukrzycą. Nadal należy kontrolować regularnie stężenie cukru we krwi i pamiętać o zatwierdzeniu bolusa insuliny do posiłków.
Założone miękkie wkłucie wymienia się, co kilka dni. Duży wybór pomp insulinowych dostępnych na rynku pozwala wybrać tą najbardziej odpowiednią – małą lub z większym ekranem, podającą insulinę przez kaniulę umieszczoną bezpośrednio pod pompą lub z przewodem, kiedy pompę najwygodniej jest nosić przy pasku.
Co jeszcze warto wiedzieć?
Zmniejszają się też rozmiary urządzenia – są modele noszone przy pasku, ale są też takie, najnowsze (jak bezdrenowa mikropompa Accu-Chek Solo), które można umieścić w innej lokalizacji, bezpośrednio na skórze, aby były wygodne i widoczne lub nie - według upodobań pacjenta.
Co ważne, pompa insulinowa dzięki licznym dodatkowym opcjom poprawia bezpieczeństwo i komfort życia chorego. Nie trzeba samodzielnie wyliczać dawki insuliny, bo podpowie ją kalkulator bolusa. Powiązane aplikacje pomagają w kontroli cukrzycy. Biorąc kąpiel, można pompę odłączyć na krótki czas, ale założona kaniula pozostaje, więc ponowne podłączenie nie wiąże się z ukłuciem. Powiązanie pompy insulinowej z systemem ciągłego monitorowania glikemii – często wykorzystywane u dzieci – daje szereg możliwości powiadomienia lub zapobieżenia nadchodzącej hipoglikemii.
Pompa insulinowa jest nowoczesnym urządzeniem wspierającym chorego w leczeniu jego cukrzycy. Ale to nie pompa decyduje. Chory nadal utrzymuje kontrolę, a dobre wykorzystywanie możliwości urządzenia powoduje, że poprawia się kontrola glikemii, niejednokrotnie udaje się zmniejszyć ilość stosowanej insuliny, a jednocześnie poprawia się wyrównanie cukrzycy, zmniejsza ilość hipoglikemii – to wszystko w znaczący sposób wpływa na komfort życia chorego i jego najbliższych.
Dr n. med. ELŻBIETA LIPSKAPiśmiennictwo:
2019 Guidelines on the management of diabetic patients. A position of Diabetes Poland. Clinical Diabetology, 2019, vol.8 No.1 doi: 10.5603/DK.2019.0001
Landau Z, Raz I et al. The role of insulin pump therapy for type 2 diabetes mellitus. Diabetes Diabetes Metab Res Rev 2017; 33: e2822. Doi: 10.1002/dmrr.2822
Aronson R, Reznik Y et al. Sustained efficacy of insulin pump therapy compared with multiple daily injections in type 2 diabetes: 12-month data from the OpT2mise randomized trial. Diabetes, Obesity and Metabolism 2016; 18: 500-507. Doi: 10.1111/dom.12642