Jak dużym problemem dla lekarza POZ jest opieka nad osobą z cukrzycą? Jakie są największe wyzwania?
Problem jest wielowymiarowy. Po pierwsze dlatego, że pacjentów z cukrzycą jest bardzo wielu; większość z nich powinna się leczyć i leczy się w POZ, dlatego opieka na nimi stanowi istotną część naszej pracy. Z drugiej strony, chory zwykle przez dłuższy czas nie ma objawów, które pozwoliły nam wykryć cukrzycę. W praktyce wykrywamy ją przypadkowo, dzięki m.in. programom profilaktycznym, lub w zaawansowanej fazie, gdy pacjent zwraca się do nas, bo zaczyna się dziać coś niepokojącego lub nasiliły się objawy, które wcześniej bagatelizował, np. odczuwa nadmierne pragnienie, czuje się osłabiony lub senny, zwłaszcza po posiłkach.
I wówczas zaczyna się diagnostyka i leczenie, które jest leczeniem przewlekłym.
Leczenie wiąże się z poważnym wyzwaniem i – jak w przypadku wielu innych chorób – najważniejsza jest konsekwencja. Zwykle na początku leczenia pacjent stara się wprowadzić zbilansowaną dietę, aktywność fizyczną, zmienia styl życia. Niestety później odczuwa znużenie i wraca do starych nawyków. To spore wyzwanie dla nas jako lekarzy, bo choć przypominamy pacjentowi, że musi stosować się do zaleceń, motywujemy go, to najistotniejsza jest współpraca i dbałość pacjenta o jakość życia. Po kolejnych badaniach okazuje się, że stan chorego się pogarsza, bo przestał pilnować diety, nie przyjmuje leków według zaleceń, a ponieważ coraz rzadziej wykonuje pomiar glikemii, to nie ma świadomości tego, że cukrzyca przestaje być prawidłowo kontrolowana. To jest największe zagrożenie.
Z drugiej strony wiele się zmienia w leczeniu chorych na cukrzycę i opiece nad pacjentami z tej grupy.
To prawda. W ostatnich latach mamy do czynienia z wyraźnym przyspieszeniem w diagnostyce i leczeniu cukrzycy. Pojawiają się grupy „inteligentnych” leków, które mogą radykalnie zmienić los pacjentów. Wspomniane preparaty działają wielokierunkowo – nie tylko obniżają poziom glukozy, ale też poprawiają stan pacjenta w zakresie chorób serca i nerek. A warto wspomnieć, że w przebiegu cukrzycy typu 2 przewlekła choroba nerek, a także choroba sercowo-naczyniowa są częstymi powikłaniami i mogą współwystępować. A zatem, jeśli jednym lekiem jesteśmy w stanie leczyć więcej dolegliwości pacjenta, to jest to ogromna zmiana. Z drugiej strony, są też nowe leki, które zmniejszają u pacjenta poczucie głodu, co w przypadku konieczności stosowania diety ma kolosalne znaczenie. Co więcej, preparaty są wygodne do stosowania i nie wywołują wielu skutków ubocznych.
Czy leki nowej generacji są refundowane?
Na szczęście coraz więcej nowych leków jest refundowanych. Mam nadzieję, że w przyszłości kolejne grupy chorych będą mogły korzystać z refundacji, a poziom odpłatności leków nowej generacji będzie się stale obniżał. To z kolei przełoży się na oszczędności systemowe, bo każda złotówka zainwestowana w lepszą jakość leczenia, a więc w refundację, zwraca się w przyszłości. Chory nie ma powikłań cukrzycy, których leczenie jest znacznie droższe, nie trzeba mu też udzielać pomocy z powodu niedocukrzeń i rzadziej trafia do szpitala.
Oprócz farmakoterapii są nowe możliwości monitorowania cukrzycy.
To prawda, znacznie zmieniły się możliwości codziennej kontroli stężenia glukozy przez pacjenta. Kiedyś, aby sprawdzić,jak kontrolowana jest cukrzyca, musieliśmy wykonywać badania i kierować krew do laboratorium, co było czasochłonne i bardzo skomplikowane. Dziś pacjent otrzymuje glukometr do pomiaru w domu. To też jest jednak znaczący dyskomfort dla pacjenta, bo codziennie musi nakłuwać palec, by sprawdzić poziom glukozy. Od niedawna są też refundowane systemy do ciągłego pomiaru glikemii, bez konieczności kłucia, które pozwalają poznać zmienność stężenia glukozy w ciągu całej doby, w trybie ciągłym. Dzięki zgromadzonym pomiarom pacjent może obserwować, jaki ma poziom glukozy po posiłku czy aktywności fizycznej, a także, kiedy np. śpi.
Jak nowoczesne systemy do monitorowania glikemii wspierają opiekę nad osobą z cukrzycą z perspektywy lekarza POZ? Co daje zastosowanie takiego systemu jak FreeStyle Libre 2?
FreeStyle Libre 2 to system do ciągłego monitorowania stężenia glukozy metodą skanowania, który zapewnia łatwy wgląd w pełny obraz zmian glikemii pacjentów, umożliwiając podejmowanie lepszych decyzji terapeutycznych. System dokonuje pomiarów stężenia glukozy w płynie śródtkankowym co 1 minutę. Dzięki połączeniu bluetooth umożliwia pacjentowi otrzymywanie na smartfon z zainstalowaną dedykowaną aplikacją alarmów o zbyt niskim lub zbyt wysokim stężeniu glukozy (dźwiękowych lub poprzez wibrację). To narzędzie edukacyjne pozwalające choremu i jego bliskim lepiej rozumieć wpływ diety i aktywności fizycznej a przede wszystkim leków na poziomy glikemii i kontrolę choroby. Zmianą jest to, że pacjent widzi to wszystko na bieżąco, przez całą dobę, a dzięki temu może skutecznie dostosować swoje codzienne postępowanie do choroby.
Przekłada się to na lepszą wymianę informacji między lekarzem POZ a diabetologiem?
Wcześniej z reguły było tak, że pacjent szedł do diabetologa, a specjalista dowiedział się tego, o co zapytał pacjenta. Teraz, dzięki lepszemu monitorowaniu, mamy pełen obraz sytuacji. Reasumując, poprawie ulega nie tylko komunikacja lekarza POZ z pacjentem, ale też z lekarzem diabetologiem. Dzięki wglądowi w dane historyczne i możliwość analizy trendów, a w razie zaobserwowania niepokojących wyników można skierować chorego do specjalisty.
Od stycznia 2023 roku obowiązuje refundacja systemu monitorowania glukozy dla pacjentów na intensywnej insulinoterapii. Jak to wygląda w praktyce?
Lekarz POZ może wystawiać zlecenia, zarówno na rozpoczęcie jak i na kontynuację stosowania systemów, co jest szczególnie ważne w sytuacji, gdy trudno jest dostać się do diabetologa. Zmiana w refundacji spowodowała, że skrócą się kolejki w poradniach diabetologicznych, a więc ci, którzy najbardziej potrzebują pomocy diabetologa, będą mieli do niego łatwiejszy dostęp.
Planowane są dalsze rozszerzenia refundacji od stycznia 2024. Którą grupę pacjentów obejmą?
Kobiety z cukrzycą w ciąży, które nie stosują insulinoterapii. To bez wątpienia kolejny krok na drodze lepszej opieki nad chorymi zmagającymi się z cukrzycą. Lepsza opieka nad kobietami w ciąży to większa szansa na to, że urodzą zdrowe dziecko. Systemy ciągłego monitorowania glikemii pozwolą na lepsze leczenie wszystkich grup pacjentów z cukrzycą, dlatego mam nadzieję, że w przyszłości więcej chorych będzie mogło z niego skorzystać.
Jakie kroki sprzyjałyby coraz lepszej opiece nad chorymi z cukrzycą?
Jestem zwolennikiem dalszego wdrażanie opieki koordynowanej w podstawowej opiece zdrowotnej, co jest ogromną zmianą w organizacji opieki zdrowotnej, poprawia możliwości diagnostyczne w POZ, czyli bliżej domu pacjenta. Daje to też możliwość szybszej konsultacji specjalistycznej i docelowo odciąża poradnie specjalistyczne, które muszą mierzyć się z ogromnych „obłożeniem”. Pacjenci do tej pory, nie mogąc się do nich dostać, musieli często leczyć się prywatnie, z dala od domu. Ponadto, szersze wykorzystanie narzędzi telemedycznych, łączenie danych z systemów np. monitorowania glikemii z pozostałymi danymi dostępnymi w POZ nie tylko przyspieszy proces diagnozy, ale przede wszystkim ułatwi życie chorym na cukrzycę i pozwoli utrzymać jakość życia pacjenta na wysokim poziomie.
Dzięki poszerzaniu grup pacjentów, które mogłyby skorzystać z refundacji nowoczesnych narzędzi do monitorowania glikemii, moglibyśmy od dnia diagnozy dać narzędzie nie tylko monitorujące przebieg choroby, ale też pozwalające na wczesnym etapie, kiedy pacjent jeszcze niewiele wie o tym, co powinien robić, na edukację, jak dietą oraz zmianą stylu życia wpływać na prawidłowe wyrównanie cukrzycy.
Rozmawiała: Agnieszka Niesłuchowska