Nerki to bardzo ważny dla prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu parzysty narząd, który znajduje się po obu stronach kręgosłupa, w dole pleców. Ważną funkcją nerek jest oczyszczanie krwi ze szkodliwych produktów ubocznych przemiany materii i innych toksyn (np. metabolitów leków) oraz produkcja moczu, który spływa moczowodami do pęcherza moczowego, a następnie usuwany jest na zewnątrz organizmu przez cewkę moczową. Zaburzenia w pracy nerek powodują poważne problemy w funkcjonowaniu organizmu, prowadząc m.in. do wzrostu poziomu szkodliwych toksyn.
Choroby nerek mogą rozwijać się bezobjawowo lub skąpoobjawowo, co utrudnia diagnostykę. Warto pamiętać, że regularnie wykonywane ogólne badanie moczu pozwala monitorować stan zdrowia nerek oraz wykryć nieprawidłowości związane z ich funkcjonowaniem, zanim pojawią się typowe objawy chorób nerek np. ból pleców, ból podbrzusza, częste oddawanie moczu i inne problemy z oddawaniem moczu, a także wskazujące na poważne zaburzenia w funkcjonowaniu nerek zatrzymanie moczu.
Choroby nerek – podstawowe informacje
Choroby nerek prowadzą do poważnych zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu. Jeżeli narząd ten nie działa prawidłowo, to mogą wystąpić m.in.:
- zaburzenia równowagi wodno-elektrolitowej,
- zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej,
- zaburzenia hormonalne,
- nadciśnienie tętnicze,
- objawy zatrucia organizmu szkodliwymi produktami przemiany materii.
Często jednym z pierwszych objawów chorób nerek są dolegliwości ze strony układu moczowego oraz kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego. W zależności od podłoża choroby oraz stopnia jej zaawansowania objawy mają niewielkie, umiarkowane lub duże nasilenie.
Nieleczone choroby nerek mogą doprowadzić do niewydolności tego narządu. Jedna z podstawowych klasyfikacji dzieli choroby nerek na choroby o ostrym i przewlekłym przebiegu.
Najczęściej diagnozowane choroby nerek to m.in.:
- kamica nerkowa,
- zapalenie nerek (np. pierwotne kłębuszkowe zapalenie nerek i wtórne kłębuszkowe zapalenie nerek, śródmiąższowe zapalenie nerek, toczniowe zapalenie nerek, śródmiąższowe zapalenie nerek, odmiedniczkowe zapalenie nerek),
- pojedyncze i mnogie torbiele nerek,
- ostra niewydolność nerek (ostre uszkodzenie nerek),
- przewlekła niewydolność nerek (przewlekła choroba nerek – PChN),
- nowotwory nerek.
Kamica nerkowa – przyczyny, objawy, leczenie
Kamica nerkowa to choroba nerek, która częściej diagnozowana jest u mężczyzn. Kamica nerkowa powoduje, że w nerkach powstają różnej wielkości złogi (kamienie nerkowe), które zbudowane są m.in. z wapnia i kwasu moczowego. Choroba rozwija się bezobjawowo – jeżeli złogi w nerkach spowodują utrudnienie odpływu moczu lub zaczynają się przemieszczać, to pojawiają się charakterystyczne objawy kolki nerkowej. Schodzące kamienie mogą uszkodzić delikatne struktury układu moczowego, wywołując stan zapalny. W skrajnych przypadkach może dojść do poważnych zaburzeń w funkcjonowaniu układu moczowego, które związane są np. z zablokowaniem moczowodu przez złogi nerkowe.
W większości przypadków kolka nerkowa mija samoistnie, gdy złogi zostaną wydalone z organizmu przez cewkę moczową. Nawet niewielkie kamienie nerkowe, które przemieszczają się w układzie moczowym, wywołują dotkliwy ból kolkowy.
Przyczyny kamicy nerkowej to m.in.:
- dieta bogata w białko zwierzęce, szczawiany oraz sól,
- odwodnienie organizmu, które prowadzi do zagęszczenia moczu,
- niektóre choroby przewlekłe np. dna moczanowa, zakażenie układu moczowego, nadczynność przytarczyc, wady w budowie anatomicznej nerek, zaburzenia metaboliczne,
- przyjmowanie niektórych leków,
- czynniki genetyczne.
Objawy kamicy nerkowej to m.in.:
- ostry ból w podbrzuszu i w dole pleców, który może promieniować do pachwiny lub uda,
- pieczenie lub ból podczas oddawania moczu,
- zaburzenia oddawania moczu (np. częste oddawanie moczu, zatrzymanie moczu)
- nudności, wymioty,
- gorączka.
Leczenie kamicy nerkowej uwzględnia m.in.: leczenie zachowawcze (picie dużej ilości płynów, leki przeciwbólowe, leki przeciwzapalne, leki rozkurczowe, stosowanie odpowiednio skomponowanej diety, stosowanie ziół i innych preparatów o działaniu moczopędnym i oczyszczającym nerki ze złogów) oraz leczenie zabiegowe, które ma na celu usunięcie przeszkody utrudniającej odpływ moczu (np. rozbijanie kamieni nerkowych ultradźwiękami).
Zapalenie nerek – przyczyny, objawy, leczenie
Zapalenie nerek to grupa chorób nerek o podłożu zapalnym, do których zaliczamy m.in.: stan zapalny kłębuszków nerkowych (kłębuszkowe zapalenie nerek), stan zapalny cewek nerkowych (cewkowe zapalenie nerek) i stan zapalny kłębuszków nerkowych i cewek nerkowych (śródmiąższowe zapalenie nerek).
Przyczyny zapalenia nerek to m.in.: infekcje bakteryjne, wirusowe i grzybicze oraz choroby autoimmunologiczne (np. toczeń rumieniowaty układowy).
Zapalenie nerek może mieć ostry lub przewlekły przebieg. Choroby o ostrym przebiegu rozpoczynają się nagle, ich objawy mają duże nasilenie, ale najczęściej nie powodują powikłań. W niektórych przypadkach diagnozowana jest ostra niewydolność nerek. Niestety przewlekłe zapalenie nerek często przebiega bezobjawowo i może doprowadzić do całkowitej niewydolności nerek.
Objawy zapalenia nerek to m.in.:
- ból w okolicy lędźwiowo-krzyżowej kręgosłupa i ból podbrzusza o małym lub umiarkowanym nasileniu,
- gorączka lub nawracający stan podgorączkowy,
- krwiomocz,
- białkomocz,
- obrzęki,
- nadciśnienie tętnicze,
- zaburzenia w oddawaniu moczu.
Zapalenie nerek pozwala wykryć regularne wykonywanie badań profilaktycznych (badanie ogólne moczu, morfologia krwi z rozmazem, USG nerek).
Leczenie zapalenia nerek zależy od przyczyny i rodzaju stanu zapalnego oraz stopnia uszkodzenia nerek. Może obejmować leki przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe lub przeciwgrzybicze, leki przeciwzapalne, leki immunosupresyjne, leki obniżające ciśnienie krwi lub leczenie nerkozastępcze.
Ostra niewydolność nerek (ostre uszkodzenie nerek) – przyczyny, objawy, leczenie
Ostra niewydolność nerek, inaczej ostre uszkodzenie nerek, to nagłe upośledzenie czynności nerek, któremu towarzyszy zwiększenie stężenia kreatyniny we krwi oraz zmniejszenie objętości wydalanego moczu poniżej 500 ml na dobę.
Najczęstsze przyczyny ostrej niewydolności nerek to:
- zmniejszenie przepływu krwi przez nerki, które może być związane np. z krwotokiem, odwodnieniem, niewydolnością serca, wstrząsem;
- uszkodzenie miąższu nerek, które najczęściej spowodowane jest niedokrwieniem nerek oraz może być powikłaniem zapalenia nerek;
- utrudnienie odpływu moczu z nerek, które związane jest z niedrożnością spowodowaną przez kamień moczowy lub guz, a także uciskiem innych narządów, w których rozwijają się np. guzy nowotworowe.
Inne przyczyny ostrej niewydolności nerek to m.in. powikłania nieleczonych lub nieprawidłowo leczonych chorób zapalnych nerek, zespół hemolityczno-mocznicowy, zakrzepowa plamica małopłytkowa, stosowanie niektórych leków, toksyczne uszkodzenie nerek np. przez alkohol.
Objawy ostrej niewydolności nerek związane są z podłożem choroby. Zaliczamy do nich m.in.:
- objawy zapalenia nerek,
- objawy kolki nerkowej,
- objawy związane ze stanami chorobowymi, które spowodowały zmniejszenie przepływu krwi przez nerki np. związane z niewydolnością serca zaburzenia rytmu serca,
- skąpomocz,
- bezmocz,
- krwiomocz.
Leczenie ostrej niewydolności nerek to leczenie choroby podstawowej oraz leczenie objawowe, które ma na celu redukcję uciążliwych dolegliwości.
Przewlekła choroba nerek (PChN) – przyczyny, objawy, leczenie
Przewlekła choroba nerek stopniowo uszkadza tkankę miąższową nerek. Wraz z postępem choroby nasilają się zaburzenia związane z funkcjonowaniem nerek. Przewlekła choroba nerek prowadzi do nieodwracalnego uszkodzenia nerek. Jeżeli nerki przestają pełnić swoje funkcje, to pacjent kwalifikuje się do leczenia nerkozastępczego. Nadzieją na powrót do zdrowia jest przeszczepienie nerki. Transplantacja nerki możliwa jest zarówno od spokrewnionego, jak i niespokrewnionego dawcy.
Najczęstsze przyczyny PChN to m.in.:
- cukrzycowa choroba nerek (nefropatia cukrzycowa),
- kłębuszkowe zapalenie nerek,
- śródmiąższowe zapalenie nerek,
- powikłania kamicy nerkowej,
- nadciśnienie tętnicze (nefropatia nadciśnieniowa),
- miażdżyca,
- nowotwory nerek,
- wrodzone wady nerek.
Objawy PChN są związane z zaburzeniami gospodarki wodno-elektrolitowej i równowagi kwasowo-zasadowej, produkcji hormonów oraz wydalania toksyn. Objawy te mogą być niecharakterystyczne i pojawiać się stopniowo. Do najczęstszych objawów przewlekłej choroby nerek należą:
- białkomocz, krwiomocz oraz zaburzenia w oddawaniu moczu;
- obrzęki twarzy i kończyn dolnych, które związane są z zatrzymaniem płynów w organizmie;
- nadciśnienie tętnicze, które związane jest zaburzeniem regulacji ciśnienia przez nerki;
- osłabienie, zmęczenie, senność, które związane są gromadzeniem się toksyn we krwi;
- nudności, wymioty, biegunka, które związane są z zaburzeniami równowagi kwasowo-zasadowej;
- anemia, która związana jest z niedoborem erytropoetyny produkowanej przez nerki;
- bóle kostne i mięśniowe, które związane są z zaburzeniami gospodarki wapniowo-fosforanowej i niedoborem witaminy D;
- świąd skóry, który związany jest z gromadzeniem się w organizmie produktów przemiany materii.
Diagnostyka PChN polega na ocenie czynności wydalniczej nerek, która uwzględnia wykonanie różnych badań (np. ogólne badanie moczu, wskaźnik przesączania kłębuszkowego GFR).
Leczenie PChN to leczenie przyczynowe, leczenie zachowawcze i leczenie wspomagające, które pomaga spowolnić postęp choroby. Leczenie przyczynowe może obejmować leczenie farmakologiczne (np. leki przeciwcukrzycowe, leki regulujące ciśnienie krwi, leki immunosupresyjne), leczenie operacyjne (np. usuwanie kamieni nerkowych, korekcja wad układu moczowego) oraz leczenie nerkozastępcze (dializy lub przeszczep nerki).
Leczenie zapobiegawcze i wspomagające przewlekłej choroby nerek uwzględnia m.in.:
- stosowanie diety niskobiałkowej i ograniczenie spożycia soli,
- unikanie palenia tytoniu, picia alkoholu i stosowania niektórych leków (np. niesteroidowe leki przeciwzapalne)
- stosowanie leków poprawiających czynność nerek,
- stosowanie leków łagodzących objawy i powikłania PChN.
Na etapie leczenia niezbędna jest stała kontrola wysokiego ciśnienia krwi, poziomu glukozy oraz cholesterolu i trójglicerydów. Pacjenci powinni mieć regularnie wykonywane badanie ogólne moczu oraz badania obrazowe.
Czytaj też:
Choroby nerek zwiększają ryzyko chorób układu krążenia i niedokrwistości. Jest nowa opcja leczenia anemii nerkopochodnejCzytaj też:
Eksperci na debacie Wprost: w chorobach nerek ważna wczesna diagnostyka i szybkie włączenie leczenia
Źródła:
- Michał Myśliwiec, Wielka Interna Nefrologia – wydanie II, Wydawnictwo Medical Tribune Polska, 2017
- Michał Myśliwiec, Choroby nerek, Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa, 2008
- Andrzej Więcek, Teresa Nieszporek, Choroby nerek. Kompendium, Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa, 2019