Zwyrodnienie plamki żółtej (AMD) to jedna z najczęstszych przyczyn ślepoty. Poznaj przyczyny, objawy i leczenie

Zwyrodnienie plamki żółtej to przewlekła i nieuleczalna choroba okulistyczna, która prowadzi do nieodwracalnego uszkodzenia siatkówki i stopniowego pogarszania się jakości widzenia. Osoby z AMD mogą mieć trudności z rozpoznawaniem twarzy, a także wykonywaniem różnych czynności (np. czytanie, pisanie i prowadzenie pojazdów). Bardzo ważne jest wczesne wykrycie i leczenie choroby oraz przygotowanie pacjenta na zmiany dotyczące odbieranych wrażeń wzrokowych. U chorych stosowane jest nie tylko opóźniające postęp choroby leczenie zachowawcze, w którym uczestniczą okuliści i rehabilitanci wzroku, ale także leczenie psychologiczne. Warto dowiedzieć się więcej na temat przyczyn i objawów zwyrodnienia plamki żółtej, a także sposobów leczenia, które pozwalają spowolnić postęp tego schorzenia.

Co to jest zwyrodnienie plamki żółtej?

Za wyraźne widzenie odpowiadają dwa współgrające i uzupełniające się sposoby widzenia, czyli widzenie centralne i widzenie obwodowe. Widzenie centralne, inaczej widzenie plamkowe, odpowiada za wyraźne widzenie podczas skupiania wzroku na wykonywanych czynnościach (np. czytanie, pisanie), czyli tzw. patrzenie plamką lub patrzenie jednym punktem oka. Widzenie centralne można porównać do patrzenia przez np. zwinięty rulon papieru – pole widzenia jest zawężone i do oka nie docierają wszystkie bodźce wzrokowe. Działanie narządu wzroku uzupełnia widzenie obwodowe, inaczej widzenie peryferyjne, czyli tzw. widzenie kątem oka.

Zwyrodnienie plamki żółtej (age-related macular degeneration, AMD) to choroba związana z nieuchronnym upływem czasu. Pierwsze objawy zwyrodnienia plamki żółtej mogą pojawić się po 50. roku życia, jednak najczęściej typowe dla AMD objawy choroby występują u osób w podeszłym wieku. Zwyrodnienie plamki żółtej to jedna z głównych przyczyn znacznego pogorszenia się jakości widzenia u osób starszych.

Charakterystyczne dla zwyrodnienia plamki żółtej jest pogorszenie się widzenia centralnego. Choroba nie wpływa na widzenie obwodowe, dlatego nie powoduje całkowitej ślepoty, ale w stopniu znacznym zaburza działanie narządu wzroku, powodując poważne trudności w codziennym funkcjonowaniu i uniemożliwiając prawidłowe odbieranie wrażeń wzrokowych. Aby przekonać się, w jaki sposób widzi osoba, u której doszło do zmian zwyrodnieniowych w obrębie plamki żółtej, można zasłonić np. dłonią środek twarzy na linii nosa i patrzeć przed siebie. Osoby, u których doszło do zwyrodnienia plamki żółtej, widzą jedynie kątem oka.

Czytaj też:
Tak widzą ludzie ze schorzeniami oczu. „Najmłodszy pacjent miał 19 lat”

We wczesnym stadium choroby ubytek w polu widzenia centralnego jest niewielki, jednak brak odpowiedniego leczenia powoduje, że niewyraźny obszar widzenia centralnego stopniowo się powiększa, co powoduje pogorszenie się jakości widzenia, prowadząc m.in. do zniekształcenia obrazu i pojawienia się problemów podczas wykonywania codziennych czynności.

Postępujące zwyrodnienie plamki żółtej uszkadza komórki odpowiedzialne za wychwytywanie i przekazywanie bodźców wzrokowych do mózgu. Jeżeli chory nie zostanie zdiagnozowany i poddany odpowiedniemu leczeniu, to może dojść do całkowitej utraty widzenia centralnego.

Przyczyny zwyrodnienia plamki żółtej

Przyczyny zwyrodnienia plamki żółtej nie zostały w pełni poznane, jednak wyodrębniono pewne czynniki ryzyka rozwoju choroby, do których zaliczamy m.in.:

• zaawansowany wiek pacjenta,
• jasny kolor tęczówki oka,
• palenie tytoniu,
• nadciśnienie tętnicze,
• stosowanie diety bogatej w tłuszcze nasycone,
• stosowanie diety ubogiej w zdrowe kwasy tłuszczowe i naturalne antyoksydanty,
• przewlekły stres,
• uszkodzenia związane z oddziaływaniem na siatkówkę światła UV i światła niebieskiego,
• cukrzycę (w przebiegu cukrzycy dochodzi do cukrzycowego obrzęku plamki żółtej),
• czynniki genetyczne.

Zwyrodnienie plamki żółtej – rodzaje

Zwyrodnienie plamki żółtej diagnozowane jest w dwóch postaciach. Wyróżniamy:

• zwyrodnienie suche – choroba dotyczy ok. 90% osób, u których zostało zdiagnozowane zwyrodnienie plamki żółtej,
• zwyrodnienie mokre (wysiękowe) – występuje znacznie rzadziej, szybciej postępuje i częściej niż zwyrodnienie suche prowadzi do całkowitej utraty widzenia centralnego.

Postać sucha i postać wysiękowa AMD wywołują nieco inne objawy zwyrodnienia plamki żółtej.

Postać sucha zwyrodnienia plamki żółtej – przyczyny i objawy

Jak już zostało wspomniane, postać sucha AMD jest znacznie częstsza i stanowi około 90% przypadków choroby. Objawy suchej postaci zwyrodnienia plamki żółtej związane są ze stopniowym zanikiem i obumieraniem komórek odpowiedzialnych za widzenie kontrastowe i kolorowe w obrębie plamki żółtej. Sucha postać AMD powoduje powolną utratę widzenia centralnego. Na początki choroby mogą wskazywać m.in.:

• niewyraźne widzenie,
• trudności z czytaniem małych liter,
• zmniejszenie jasności barw i pogorszenie widzenia w słabym świetle.

Brak odpowiedniego leczenia powoduje, że pojawia się ciemna plama w polu widzenia, która nazywana jest mroczkiem centralnym.

Postać wysiękowa zwyrodnienia plamki żółtej – przyczyny i objawy

Do rozwoju wysiękowej postaci AMD dochodzi znacznie rzadziej niż do rozwoju postaci suchej tego schorzenia. W przypadku tej formy zwyrodnienia plamki żółtej mamy do czynienia z szybkim postępem choroby, co zwiększa ryzyko całkowitej utraty widzenia centralnego. Wysiękową postać AMD powoduje przerost nieprawidłowych naczyń krwionośnych pod siatkówką, które przeciekają, powodują obrzęk oraz krwawienia w obrębie plamki żółtej.

Objawy wysiękowej formy AMD to:

• nagłe pogorszenie ostrości wzroku,
• zniekształcenia obrazu (np. proste linie wydają się faliste),
• pojawienie się ciemnej plamy lub jasnej plamy w centrum pola widzenia,
• zmiana rozmiaru lub kształtu przedmiotów.

Profilaktyka zwyrodnienia plamki żółtej

Profilaktyka zwyrodnienia plamki żółtej pozwala w pewnym stopniu zmniejszyć ryzyko rozwoju choroby, jednak nie gwarantuje, że nie dojdzie do zmian w obrębie siatkówki. Istotnym elementem profilaktyki AMD jest redukcja negatywnie wpływających na zdrowie oczu czynników. Ryzyko choroby zmniejsza także zdrowy tryb życia oraz stosowanie diety bogatej w antyoksydanty, luteinę i kwasy tłuszczowe omega-3, która w korzystny sposób wpływa na zdrowie wzroku. Istotne znaczenie w zapobieganiu rozwojowi zwyrodnienia plamki żółtej ma także aktywność fizyczna.

Osoby w średnim i podeszłym wieku powinny regularnie wykonywać kontrolne badania wzroku m.in. badanie dna oka, które pozwala wykryć chorobę we wczesnym stadium rozwoju.

Jak rozpoznać zwyrodnienie plamki żółtej?

Podstawowe badanie, które pozwala na rozpoznanie zwyrodnienia plamki żółtej, to badanie dna oka. Badanie dna oka wykonuje się przy pomocy lampy szczelinowej lub specjalnego urządzenia obrazowego. W celu sprawdzenia ostrości widzenia pacjenta stosuje się test Amslera, który polega na patrzeniu na kartkę z narysowanymi liniami. W przypadku osoby z AMD narysowane linie proste widziane są jako faliste, przerywane lub w inny sposób zniekształcone.

W celu wykrycia obecności nieprawidłowych naczyń krwionośnych pod siatkówką stosuje się badania obrazowe siatkówki, takie jak angiografia fluoresceinowa lub tomografia optyczna koherentna (OCT).

Leczenie zwyrodnienia plamki żółtej

Leczenie zwyrodnienia plamki żółtej zależy od postaci choroby. W przypadku suchej formy AMD nie ma skutecznego leczenia farmakologicznego ani chirurgicznego, które mogłoby zatrzymać postęp choroby lub odwrócić jej skutki. Sposobem na opóźnienie rozwoju choroby jest eliminacja czynników ryzyka, takich jak palenie tytoniu, nadciśnienie tętnicze czy cukrzyca. Ponadto zaleca się stosowanie suplementów diety zawierających witaminy i minerały, które mogą wspomagać funkcjonowanie siatkówki. Osoby z suchą formą AMD powinny regularnie wykonywać test Amslera i zgłaszać się do lekarza w razie pogorszenia wzroku. W niektórych przypadkach stosowane jest laserowe leczenie suchej postaci AMD.

W przypadku wysiękowej formy AMD stosuje się leczenie farmakologiczne lub laserowe, które ma na celu zniszczenie bądź zahamowanie powstawania nieprawidłowości w obrębie naczyń krwionośnych pod siatkówką. Leczenie farmakologiczne polega na podawaniu do ciała szklistego oka leków hamujących czynnik wzrostu śródbłonka naczyniowego (anty-VEGF). Leczenie laserowe polega na naświetlaniu siatkówki wiązką lasera, która powoduje zamknięcie nieprawidłowych naczyń krwionośnych. Leczenie wysiękowej formy AMD wymaga częstych wizyt kontrolnych i powtarzania zabiegów w zależności od stanu pacjenta.

Czytaj też:
Wystarczy skan oka, by wykryć chorobę Parkinsona na kilka lat przed objawamiCzytaj też:
Poważne choroby oczu możemy wykryć we wczesnym etapie. Często wystarczy krótkie badanie

Źródła:

• Jablon E.P., Alfaro D.V., Kerrison J.B., Sharpe K.A., Rodriquez Fontal M, Zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław, 2017
• Benita Kostrzewa, Adam Rojek, Justyna Gabryś, Ewa Karuga-Kuźniewska, Arleta Staszuk, Zbigniew Rybak, Starcze zwyrodnienie plamki żółtej – choroba cywilizacyjna XXI wieku, Acta Bio-Optica i Informatica Medica Inżynieria Biomedyczna, 21, 2, 2015