Choroba refluksowa przełyku to często diagnozowane schorzenie – w Polsce GERD dotyczy nawet 20% dorosłych. Ze względu na częstość występowania oraz związek ze stosowaną dietą i trybem życia, choroba refluksowa przełyku zaliczana jest do grupy chorób cywilizacyjnych. Najczęściej diagnozowana jest w Ameryce Północnej; stosunkowo rzadko refluks żołądkowo-przełykowy diagnozowany jest w Azji.
Objawy choroby refluksowej przełyku przypominają objawy zawału, co sprawia, że bywa ona dość częstą przyczyną wizyt na SOR. Pierwszy atak refluksu potrafi napędzić strachu, bo związany z nim palący ból w klatce piersiowej oraz uczucie pieczenia lokalizują się w okolicy zamostkowej. Ból w klatce piersiowej i pieczenie w przełyku to jednak nie jedyne objawy choroby refluksowej przełyku. Jakie dolegliwości mogą wskazywać na refluks? Czy choroba refluksowa przełyku stanowi zagrożenie dla naszego zdrowia? Warto dowiedzieć się więcej na temat refluksu, który może rozwinąć się na każdym etapie życia.
Refluks żołądkowo-przełykowy – co warto wiedzieć?
Choroba refluksowa powoduje zarzucanie treści żołądkowej do przełyku, co skutkuje pojawieniem się nieprzyjemnych dolegliwości. Przedostający się do przełyku kwas żołądkowy, który zawiera enzymy trawienne, wywołuje nasilające się podrażnienia błony śluzowej, prowadząc do powstawania nadżerek i krwawiących zmian. U chorych często występuje uczucie cofania się treści żołądkowej do przełyku np. podczas przebywania w pozycji leżącej, a także podczas pochylania się. W niektórych przypadkach bolesne uczucie pieczenia pojawia się dopiero w zaawansowanym stadium choroby, co znacząco opóźnia rozpoczęcie leczenia. Do rozwoju choroby refluksowej mogą doprowadzić np. stosowanie niewłaściwie skomponowanej diety, przewlekły stres oraz częste sięganie po używki. Choroba refluksowa jest często efektem palenia tytoniu i picia alkoholu. Chorobę refluksową przełyku może także spowodować przepuklina roztworu przełykowego oraz zwiotczenie mięśnia zwieracza przełyku.
Choroba refluksowa przełyku – choroba o zróżnicowanym obrazie klinicznym
Choroba refluksowa dotyczy rosnącego odsetka globalnej populacji. Cechuje się zróżnicowanym obrazem klinicznym i często sprawia trudności diagnostyczne. Refluks żołądkowo przełykowy to przewlekła choroba przewodu pokarmowego, która rozwija się na skutek działania różnych czynników, powodując bardzo uciążliwe dolegliwości. Szacuje się, że nawet u połowy chorych choroba refluksowa przełyku może przez długi czas przebiegać bezobjawowo lub skąpoobjawowo, jednak zawsze wiąże się z postępującymi uszkodzeniami błony śluzowej przewodu pokarmowego. Objawy choroby refluksowej bywają niespecyficzne, dlatego chorzy nie zgłaszają się w odpowiednim momencie do gastrologa. Jednym z mniej specyficznych objawów refluksu są np. ból gardła, suchy kaszel i świszczący oddech – dolegliwości te są typowe dla wielu infekcji układu oddechowego. Często bywają nieskutecznie leczone na własną rękę za pomocą leków na przeziębienie i inne choroby dróg oddechowych.
Choroba refluksowa zwiększa ryzyko wystąpienia raka przełyku. Nieleczony refluks prowadzi także do innych powikłań, do których zaliczamy np. zapalenie przełyku, a także krwawienia pojawiające się na skutek postępujących uszkodzeń błony śluzowej przewodu pokarmowego. U części chorych choroba refluksowa przełyku wywołuje niespecyficzne objawy, do których zaliczamy m.in. przewlekły kaszel, uszkodzenia szkliwa zębowego, ból gardła, zapalenie zatok przynosowych, a także refluksowe zapalenie płuc i zapalenie krtani.
Choroba refluksowa może rozwinąć się w każdym wieku. Najczęściej kojarzonym z GERD objawem jest bolesne uczucie pieczenia przewodu pokarmowego, czyli zgaga, jednak refluks żołądkowo-przełykowy może także powodować wiele innych dolegliwości. Atak refluksu początkowo pomaga przerwać przyjmowanie dostępnych bez recepty leków zobojętniających kwas żołądkowy oraz stosowanie domowych sposobów na zgagę np. jedzenie migdałów, ale są to jedynie rozwiązania doraźne, bo nieleczony refluks powoduje postępujące uszkodzenia przełyku oraz inne powikłania m.in. przewlekłe zapalenie przełyku.
Palący ból w klatce piersiowej to charakterystyczny objaw, który wskazuje na atak refluksu, jednak dolegliwość ta może również świadczyć o poważnym zagrożeniu dla zdrowia i życia, jakim jest zawał mięśnia sercowego. Z tego względu nie należy zakładać, że odczuwane dolegliwości np. ból w klatce piersiowej, są związane z refluksem, nawet jeżeli zdiagnozowano u nas GERD. Nasilający się podczas aktywności ból w klatce piersiowej, pieczenie w okolicy mostka, duszności, a także narastający niepokój i osłabienie zawsze są wskazaniem do pilnej konsultacji lekarskiej!
Przyczyny refluksu żołądkowo-przełykowego
Choroba refluksowa rozwija się na skutek działania różnych czynników. Przyczyny refluksu możemy podzielić na kilka grup z uwzględnieniem m.in. możliwości ich redukcji. Częste przyczyny refluksu to np. przepuklina roztworu przełykowego, zwiotczenie mięśnia zwieracza przełyku, stosowanie niektórych leków np. leków z grupy blokerów kanału wapniowego i spożywanie bardzo obfitych posiłków. Na skutek zmian chorobowych w przewodzie pokarmowym dolny zwieracz przełyku nie działa w prawidłowy sposób, co powoduje cofanie się treści żołądkowej do przełyku, a nawet do gardła i jamy ustnej. Skutkiem cofania się treści pokarmowej do górnego odcinka przełyku może być np. ból gardła.
Refluks żołądkowo-przełykowy często rozwija się także pod wpływem przewlekłego stresu oraz może być związany ze zmianami, które zachodzą w organizmie kobiety ciężarnej, co sprawia, że uporczywa zgaga bywa pierwszym z objawów ciąży. W tym przypadku objawy zwykle ustępują po porodzie.
Inne przyczyny refluksu to np. nadwaga i otyłość typu brzusznego, dieta bogata w napoje gazowane oraz produkty wysoko przetworzone, wrodzone i nabyte zaburzenia motoryki przełyku, zaburzenia mechanizmów oczyszczania przełyku, nadmierne rozciągnięcie żołądka oraz polineuropatia alkoholowa.
Niektóre przyczyny refluksu jesteśmy w stanie wyeliminować, skutecznie zmniejszając ryzyko rozwoju choroby. Jest to szczególnie ważne, gdy refluks został zdiagnozowany u członków naszej najbliższej rodziny. Przyczyną rozwoju refluksu, która dodatkowo zwiększa ryzyko rozwoju innych chorób, jest siedzący tryb życia.
Objawy choroby refluksowej
Na chorobę refluksową przełyku mogą wskazywać różne objawy. Typowe objawy refluksu koncentrują się w obrębie klatki piersiowej, co ma związek z przedostawaniem się kwaśnej treści żołądkowej do przełyku. Zaliczamy do nich m.in.:
- uczucie pieczenia w przewodzie pokarmowym,
- ból w nadbrzuszu,
- uczucie cofania się kwaśnej treści żołądkowej do przełyku,
- kwaśne odbijanie,
- nieprzyjemny posmak i zapach z ust.
Typowe objawy refluksu nie występują u wszystkich chorych. Zdarza się, że wcale nie są odczuwane dolegliwości związane z cofaniem się treści żołądkowej do przełyku, a zapalenie przełyku i inne uszkodzenia przełyku są wykrywane na etapie diagnostyki innych schorzeń.
W niektórych przypadkach typowe objawy refluksu mogą być brane za dolegliwości związane z niestrawnością lub przejedzeniem, bo często pojawiają się na skutek spożywania obfitych posiłków.
Inne objawy choroby refluksowej to m.in.:
- suchy kaszel,
- przewlekła chrypka,
- pieczenie i ból gardła,
- świszczący oddech,
- zapalenie zatok,
- zapalenie ucha środkowego,
- nawracające infekcje górnych dróg oddechowych.
Co ważne, laryngologiczne objawy refluksu żołądkowo-przełykowego, czyli suchy kaszel, świszczący oddech, ból gardła, a nawet katar, powodowane przez kwaśną zawartość przełyku, pojawiają się bez wcześniejszych objawów, które są typowe dla sezonowych infekcji wirusowych np. uczucia rozbicie oraz stanu podgorączkowego i nie mijają po zastosowaniu leczenia objawowego. W niektórych przypadkach, na skutek stosowania leków podrażniających żołądek, dolegliwości mogą się nasilić.
Laryngologicznym objawom refluksu bardzo często towarzyszą nawracające problemy w jamie ustnej, które dotyczą zębów i dziąseł. O refluksie może świadczyć postępująca próchnica oraz nawracające zapalenie dziąseł i pieczenie języka. Osoby, u których występuje refluks żołądkowo-przełykowy bardzo często odczuwają kwaśny lub słono-kwaśny posmak w ustach. Na chorobę refluksową mogą również wskazywać inne objawy np. nieprzyjemny zapach z ust, uczucie tzw. kluski w gardle, słona flegma w gardle.
Objawy alarmowe, które wymagają natychmiastowej konsultacji lekarskiej
Nagłe nasilenie się objawów refluksu zawsze jest niepokojącym objawem. Jeżeli pojawiają się problemy z przełykaniem, ból w klatce piersiowej podczas przełykania, a także obecna jest krew w wymiotach lub w stolcu, to trzeba natychmiast zgłosić się do lekarza. Do objawów alarmowych zaliczamy także uporczywy suchy kaszel, duszności, ból w nadbrzuszu, brak apetytu, spadek masy ciała i nasilające się osłabienie.
Pojawienie się nawet niezbyt uciążliwych objawów choroby refluksowej przełyku jest wskazaniem do pilnej konsultacji lekarskiej! Objawów refluksu nie można bagatelizować oraz przez długi czas łagodzić nieprzyjemnych dolegliwości za pomocą dostępnych bez recepty leków zobojętniających kwas żołądkowy, bo prowadzona na własną rękę kuracja farmakologiczna może skutkować wystąpieniem efektów ubocznych!
Co więcej, przedostawanie się kwaśnej treści żołądkowej do przełyku znacząco zwiększa ryzyko rozwoju raka przełyku, a także wiąże się z innymi zagrożeniami, których możemy uniknąć, decydując się na badanie endoskopowe oraz rozpoczęcie leczenia. Warto pamiętać, że nawet krótkotrwała, ale nawracająca zgaga, która mija bez zastosowania dostępnych bez recepty leków zobojętniających kwas żołądkowy, jest wskazaniem do wykonania badań, bo przedostawanie się kwaśnej treści żołądkowej do przełyku może doprowadzić do poważnych powikłań.
Leczenie refluksu
Zanim zostanie rozpoczęte leczenie refluksu, konieczne jest przeprowadzenie badań diagnostycznych. Zaliczamy do nich m.in. badanie endoskopowe.
Badanie endoskopowe, czyli gastroskopia, jest również zalecane w przypadku występowania niespecyficznych objawów refluksu u pacjentów, u których wykluczono inne podłoże uciążliwych objawów.
Leczenie refluksu nie powinno opierać się na długotrwałym przyjmowaniu dostępnych bez recepty preparatów na zgagę, bo może to skutkować wystąpieniem poważnych powikłań. Po zdiagnozowaniu choroby refluksowej lekarz dobiera odpowiedni dla danego pacjenta sposób leczenia, np. przepisuje inhibitory pompy protonowej, które u wielu pacjentów okazują się skutecznym rozwiązaniem. Niestety, niekiedy konieczne jest również leczenie chirurgiczne.
Refluks żołądkowo-przełykowy jest chorobą przewlekłą, której leczenie uwzględnia także zmianę codziennej diety i trybu życia. Niezbędne jest m.in. zaprzestanie palenia tytoniu oraz spożywania alkoholu, a także zmniejszenie masy ciała, jeżeli refluks ma związek z nadwagą i otyłością.
Czytaj też:
Brak apetytu u dzieci, młodzieży i dorosłych – przyczyny, jak sobie z nim poradzić?