Żyjące w ciepłych wodach pełzaki mogą stanowić dla nas śmiertelne zagrożenie. Choć ryzyko zakażenia amebą w Polsce jest znikome, to zdarzały się przypadki, że ameby wykrywano w sztucznie ogrzewanych zbiornikach wodnych na terenie naszego kraju np. w Jeziorach Konińskich. Wykryto w nich najbardziej niebezpieczną spośród pierwotniaków amebę szczepu Naegleria fowleri, która prowadzi do zgonu 99% zakażonych nią osób. W jaki sposób ameba znalazła się w polskich wodach? Doszło w tym przypadku do tzw. skażenia termicznego wody, za które odpowiedzialne były pobliskie elektrownie.
Trzeba jednak wiedzieć, że amebą możemy zakazić się zarówno podczas kąpieli, jak i podczas picia zanieczyszczonej wody. Polskie strumienie, jeziora i rzeki są zbyt zimne i nie spotkamy w nich tego pierwotniaka, jednak może dojść do zakażenia podczas zagranicznych wycieczek np. do Stanów Zjednoczonych, Pakistanu oraz Nowej Zelandii.
Ameba – śmiertelnie groźny pierwotniak
Różne rodzaje pierwotniaków stanowią dla człowieka poważne zagrożenie. Niektórymi możemy zarazić się w naszej strefie klimatycznej np. podczas kontaktów seksualnych i drogą pokarmową. Wywołują one różnego rodzaju choroby m.in. rzęsistkowicę, toksoplazmozę i lambliozę. Ameba jest pierwotniakiem jednokomórkowym, który może doprowadzić do śmierci. Obszarem jej występowania jest przede wszystkim klimat tropikalny, dlatego warto wiedzieć o istnieniu tego pasożyta, zanim wybierzemy się na egzotyczne wakacje. Szczególnie niebezpieczna jest ameba szczepu Naegleria fowleri, która wywołuje amebowe zapalenie mózgu, zwane negleriozą.
Ameba jest mikroskopijnych rozmiarów, więc nie dostrzeżemy jej gołym okiem. Pierwotniak ten zmienia kształt swojego ciała i porusza się ruchem pełzakowatym. Wnika do ludzkiego organizmu najczęściej przez układ pokarmowy, rogówkę oraz uszkodzoną skórę i błony śluzowe. Znane są przypadki zakażenia amebą, do których doprowadziło zbyt długie noszenie soczewek kontaktowych. Opisywane było m.in. wywołane przez amebę pełzakowate zapalenie rogówki. Wykryto je u studentki, która przez kilka miesięcy nie zdejmowała soczewek kontaktowych. Niestety, na skutek zakażenia rogówki, straciła wzrok.
Zakażenia amebą w związku z nieprawidłowym korzystaniem z soczewek kontaktowych zdarzają się dość często. Przypadki pełzakowatego zapalenia rogówki diagnozowane są również w Polsce. Choroba ta w 90% przypadków powiązana jest z nieprzestrzeganiem zasad noszenia soczewek kontaktowych.
Ameba – gdzie występuje i jak uniknąć zakażenia?
Od kilku dekad systematycznie wzrasta zainteresowanie naukowców różnymi szczepami ameb, co ma związek z wykryciem przypadków zakażenia tymi pasożytami w różnych rejonach globu. Pierwsze przypadki zakażenia zostały zdiagnozowane w latach 70. ubiegłego wieku, jednak nadal występują poważne problemy w diagnostyce i leczeniu zakażenia amebą. Na podstawie prowadzonych badań udało się wykryć szczepy ameb w zanieczyszczonej wodzie słodkiej i słonej, wilgotnych glebach oraz powietrzu. Mogą one doprowadzić do zakażenia człowieka, jednak na uwagę zasługuje także inne odkrycie naukowców.
Okazało się, że nie tylko ameby są dla człowieka śmiertelnym zagrożeniem, ale również bytujące w ich jednokomórkowych organizmach bakterie, wirusy, grzyby i inne pierwotniaki. Zakażenie amebą może w pośredni i bezpośredni sposób zagrażać naszemu zdrowiu i życiu, dlatego powinniśmy zachować szczególną ostrożność, przebywając w rejonach globu, w których ameba występuje. Choć przypadki zakażeń zdarzają się dość rzadko, to mając na uwadze zagrożenie, z jakim wiąże się zakażenie amebą, możemy ograniczyć związane z nim ryzyko prawie do minimum, unikając kąpieli w ciepłych, zanieczyszczonych wodach.
Warto pamiętać, że kąpiel w różnych zbiornikach wodnych może wiązać się z zachłyśnięciem zanieczyszczoną wodą, co umożliwia wniknięcie ameby do organizmu człowieka np. przez rany i otarcia na skórze, błonę śluzową nosa i rogówkę oka. Ameba rzadko wykrywana jest w basenach kąpielowych, jeżeli są one utrzymywane w odpowiedniej czystości. Filtrowanie wody, a także jej chlorowanie lub ozonowanie pozwala skutecznie pozbyć się nie tylko ameby, ale także innych patogenów. W przypadku tego pasożyta niezwykle ważne jest również unikanie picia nieprzegotowanej wody z kranu oraz wody z rzek, strumieni, stawów i innych zbiorników wodnych.
Ameba – objawy zakażenia
Jak już zostało wspomniane, ameby mogą wniknąć do organizmu człowieka m.in. drogą pokarmową podczas spożywania zanieczyszczonej wody, w czasie kąpieli, a także podczas kontaktu z ziemią i powietrzem. Atakują przede wszystkim ośrodkowy układ nerwowy i gałkę oczną, jednak infekcja może objąć także inne narządy np. wątrobę, nerki i narządy układu oddechowego. Do rozległej, zagrażającej życiu infekcji pasożytniczej może doprowadzić nawet pojedyncza ameba, a także jej forma przetrwalnikowa, czyli tzw. cysta.
W zależności od tego, gdzie zagnieździ się pasożyt, występują określone objawy, które nie są jednak specyficzne i mogą wskazywać na wiele różnych chorób np. wirusowe zapalenie opon mózgowych. Po wniknięciu do organizmu żywiciela ameba żywi się jego tkanką, prowadząc do poważnych uszkodzeń. W przypadku amebowego zapalenia mózgu pojawiają się następujące objawy:
- sztywnienie karku,
- ból głowy,
- utrata równowagi,
- zawroty głowy,
- wysoka gorączka,
- nudności,
- wymioty,
- bóle brzucha,
- osłabienie.
Na skutek postępu choroby pojawiają się także drgawki, zaburzenia psychiczne, halucynacje, paraliż, apatia oraz śpiączka.
Zakażenie amebą może występować w postaci ostrej i postaci przewlekłej, stanowiąc poważny problem diagnostyczny.
Do zakażenia dochodzi najczęściej latem, w czasie upałów, kiedy korzystamy z możliwości ochłodzenia się w zbiornikach wodnych, jednak objawy wniknięcia ameby do organizmu mogą pojawić się dopiero po kilku tygodniach lub miesiącach od momentu inkubacji choroby.
Ameba może doprowadzić również do zakażenia innych narządów m.in. jamy nosowo-gardłowej, ucha środkowego, płuc, wątroby, nerek, a także skóry lub szpiku kostnego, wywołując objawy ze strony zaatakowanych narządów i układów. Zawsze stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia. Największe ryzyko zakażenia amebą dotyczy niemowląt i dzieci, osób starszych, osób przewlekle chorych, osób nadużywających alkoholu i narkotyków, a także osób cierpiących na wrodzone i nabyte zaburzenia odporności. Większość zachorowań dotyczyła osób zakażonych wirusem HIV, osób po transplantacji narządów oraz osłabionych terapiami przeciwnowotworowymi.
Zakażenie amebą – leczenie
Leczenie zakażenia amebą nie jest proste. Największym problemem jest nie tylko dobór skutecznych leków, ale także rozpoznanie choroby, której objawy mogą wskazywać na wiele różnych schorzeń. Większość pacjentów poddawana jest różnym badaniom diagnostycznym, zanim dojdzie do wykrycia przyczyny choroby. O skuteczności leczenia amebą decyduje czas. Najczęściej zakażenie zostaje zdiagnozowane po badaniu płynu mózgowo-rdzeniowego, w którym obecne są ameby lub ich cysty.
W leczeniu chorób spowodowanych przez ameby stosowane są przede wszystkim antybiotyki doustne, jednak w przypadku zakażenia mózgu, nie okazują się one skuteczne i niezbędne jest podanie antybiotyków bezpośrednio do tkanki mózgowia. W niektórych przypadkach leczenie uwzględnia także podawanie leków przeciwgrzybicznych. Niestety, nie opracowano dotąd skutecznej terapii, co wpływa na rokowania pacjentów, często prowadząc do znacznego uszczerbku na zdrowiu oraz śmierci.
Czytaj też:
Ta ameba żywi się... ludzkim mózgiem. Zmarł 7-latek zakażony podczas kąpieli w jeziorze