Rehabilitacja i fizjoterapia na NFZ – skierowania, warunki i rodzaje świadczeń

Rehabilitacja medyczna i fizjoterapia to dwie nazwy, które bywają stosowane zamiennie, co jest błędem. Rehabilitacja lecznicza nie jest tym samym, co fizjoterapia, choć zabiegi z zakresu fizjoterapii są stosowane podczas rehabilitacji medycznej.

Rehabilitacja obejmuje działania skupiające się na poprawie ogólnego stanu zdrowia chorego, uwzględniając nie tylko ciało, ale także kondycję psychiczną. Zabiegi rehabilitacyjne są więc ukierunkowane na poprawę zdrowia fizycznego i zdrowia psychicznego, kompleksowo wspierając chorego w powrocie do formy.

Fizjoterapia skupia się przede wszystkim na kondycji fizycznej – poprawia sprawność ruchową pacjenta i pomaga radzić sobie z dolegliwościami bólowymi, które często towarzyszą np. schorzeniom narządu ruchu. Właściwe rozumienie wpływu na zdrowie rehabilitacji medycznej i fizjoterapii jest bardzo ważne, bo pozwala wybrać odpowiedni rodzaj zabiegów.

Rehabilitacja i fizjoterapia na NFZ stanowią kontynuację leczenia ambulatoryjnego i leczenia szpitalnego. Zabiegi z zakresu rehabilitacji leczniczej i fizjoterapii są wykonywane w warunkach ambulatoryjnych, oddziału stacjonarnego lub ośrodka/oddziału dziennego, a także w warunkach domowych, jeżeli stan zdrowia pacjenta uniemożliwia dotarcie na zabiegi w ambulatorium i w ośrodku/na oddziale dziennym lub stan pacjenta nie kwalifikuje go do skorzystania z rehabilitacji medycznej w warunkach oddziałów szpitalnych, bo nie wymaga całodobowego nadzoru medycznego.

Miejsce udzielenia świadczenia z zakresu rehabilitacji i fizjoterapii zależne jest także od rodzaju schorzenia. Wyróżniamy kilka rodzajów rehabilitacji i nie każdy z nich może być wykonywany np. w warunkach domowych. Zabiegi z zakresu fizjoterapii także są wykonywane w różnych warunkach.

Warunki rehabilitacji medycznej

Rehabilitacja w warunkach ambulatoryjnych przeznaczona jest dla pacjentów wymagających rehabilitacji lub fizjoterapii, którzy nie mają problemów z poruszaniem się i są w stanie sami lub z pomocą bliskich dotrzeć na zabiegi,

Rehabilitacja w warunkach domowych przeznaczona jest dla pacjentów wymagających rehabilitacji lub fizjoterapii, którzy ze względu na stan zdrowia lub podeszły wiek nie poruszają się samodzielnie, co sprawia, że przetransportowanie chorego na rehabilitację wymaga skorzystania np. ze specjalistycznego transportu medycznego,

Rehabilitacja w warunkach oddziału dziennego rehabilitacji/ośrodka rehabilitacyjnego przeznaczona jest dla pacjentów, których stan zdrowia nie pozwala na rehabilitację w warunkach ambulatoryjnych i w warunkach domowych, bo wymagają całodobowego nadzoru medycznego,

Rehabilitacja w warunkach stacjonarnych przeznaczona jest dla pacjentów, którzy kontynuują leczenie i wymagają kompleksowych świadczeń rehabilitacyjnych oraz całodobowego nadzoru lekarskiego i pielęgniarskiego – z tej formy rehabilitacji stacjonarnej korzystają m.in. pacjenci, którzy zakończyli leczenie na oddziale kardiologicznym, pulmonologicznym lub chirurgii urazowej.

Wybór warunków, w których będą udzielane świadczenia, zależy przede wszystkim od stanu zdrowia pacjenta oraz rodzaju schorzenia.

Rodzaje fizjoterapii

Fizjoterapia ambulatoryjna dla osób dorosłych

Zakres świadczeń gwarantowanych z zakresu fizjoterapii określa Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 6 listopada 2013 roku w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej.

Skierowanie na zabiegi fizjoterapeutyczne realizowane w warunkach ambulatoryjnych i domowych może wystawić każdy lekarz ubezpieczenia zdrowotnego. Skierowanie od specjalisty niezbędne jest w sytuacji, gdy u pacjenta stwierdzono wady postawy kwalifikujące się do rehabilitacji leczniczej narządu ruchu lub występowanie dysfunkcji narządu ruchu, których przyczyną są wady postawy.

Lekarz ubezpieczenia zdrowotnego, który może wystawić w takim przypadku skierowanie, to:

• specjalista rehabilitacji ogólnej lub rehabilitacji medycznej,
• specjalista rehabilitacji w chorobach narządu ruchu,
• specjalista chirurgii ortopedycznej,
• specjalista chirurgii urazowo-ortopedycznej, ortopedii i traumatologii narządu ruchu,
• lekarz ze specjalizacją I stopnia w zakresie chirurgii ortopedycznej,
• lekarz ze specjalizacją I stopnia chirurgii urazowo-ortopedycznej, ortopedii i traumatologii,
• lekarz rehabilitacji narządu ruchu,
• lekarz rehabilitacji ogólnej,
• lekarz rehabilitacji medycznej,
• lekarz w trakcie specjalizacji z rehabilitacji medycznej, ortopedii i traumatologii narządu ruchu.

Trzeba wiedzieć, że skierowanie na zabiegi fizjoterapeutyczne ważne jest przez 30 dni od daty jego wystawienia – w tym czasie trzeba dostarczyć skierowanie do miejsca udzielania świadczenia, gdzie zostanie ono zarejestrowane. Zabiegi fizjoterapeutyczne w warunkach ambulatoryjnych odbywają się na podstawie zaleceń lekarza ubezpieczenia zdrowotnego w cyklu terapeutycznym do 10 dni zabiegowych. Pacjentowi przysługuje nie więcej niż 5 zabiegów dziennie.

Fizjoterapia w warunkach ambulatoryjnych dla dzieci

Z zabiegów fizjoterapeutycznych na NFZ mogą również korzystać dzieci. Fizjoterapia dla dzieci i młodzieży do ukończenia 18. roku życia z uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego wymaga uzyskania skierowania z poradni specjalistycznej – wystarczy uzyskać jedno skierowanie z poradni specjalistycznej w danym roku kalendarzowym. Cykl terapeutyczny trwa do 120 dni zabiegowych i obejmuje do 5 zabiegów dziennie.

Fizjoterapia w warunkach domowych

Skierowanie na zabiegi z zakresu fizjoterapii w warunkach domowych wystawia lekarz ubezpieczenia zdrowotnego np. lekarz POZ, a także lekarz specjalista. Zgodnie z przepisami, skierowanie na fizjoterapię w warunkach domowych może wystawić lekarz specjalista w dziedzinie m.in:

• rehabilitacji w chorobach narządu ruchu,
• rehabilitacji ogólnej i rehabilitacji medycznej,
• medycyny fizykalnej i balneoklimatologii,
• fizjoterapii i balneoklimatologii,
• balneoklimatologii i medycyny fizykalnej,
• ortopedii i traumatologii narządu ruchu.

Podobnie jak w przypadku fizjoterapii ambulatoryjnej, skierowanie ważne jest 30 dni od daty jego wystawienia – w tym czasie trzeba dostarczyć skierowanie do miejsca udzielania świadczenia, gdzie zostanie ono zarejestrowane.

Z fizjoterapii w domu mogą skorzystać pacjenci, którzy nie poruszają się samodzielnie oraz nie mają możliwości dotarcia do placówki, w której wykonywane są zabiegi z zakresu fizjoterapii w trybie ambulatoryjnym.

Czas trwania fizjoterapii w warunkach domowych wynosi do 80 dni zabiegowych w roku kalendarzowym. Pacjent korzysta z nie więcej niż 5 zabiegów dziennie. W sytuacjach podyktowanych koniecznością osiągnięcia celu leczniczego czas trwania rehabilitacji może zostać przedłużony decyzją lekarza zlecającego zabiegi, za pisemną zgodą dyrektora właściwego oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, zabiegi fizjoterapeutyczne w domu, w ramach NFZ, kierowane są do pacjentów z zaburzeniami funkcji motorycznych, które są spowodowane:

• chorobami zwyrodnieniowymi stawów biodrowych lub kolanowych oraz po zabiegach endoprotezoplastyki stawu,
• ciężkimi uszkodzeniami centralnego i obwodowego układu nerwowego odpowiadającymi 5. stopniowi skali oceny stopnia inwalidztwa – warunek ten nie musi być spełniony w przypadku dzieci do ukończenia 18. roku życia,
• uszkodzeniem rdzenia kręgowego,
• ogniskowymi uszkodzeniami mózgu np. ogniskowymi uszkodzeniami mózgu związanymi ze stanami po zatorach mózgowych, po udarach krwotocznych mózgu, po urazach,
• urazami kończyn dolnych,
• chorobami przewlekle postępującymi – np. przewlekłymi zespołami pozapiramidowymi, rdzeniowym zanikiem mięśni, reumatoidalnym zapaleniem stawów, miopatiami, chorobą Parkinsona, zapaleniem wielomięśniowym, guzami mózgu.

Fizjoterapia w warunkach domowych przysługuje także osobom w stanie wegetatywnym lub apalicznym.

Rodzaje rehabilitacji leczniczej

Zakres świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej określa Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 6 listopada 2013 roku w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej.

Rodzaje rehabilitacji:

• rehabilitacja ogólnoustrojowa,
• rehabilitacja kardiologiczna,
• rehabilitacja ortopedyczna,
• rehabilitacja pulmonologiczna,
• rehabilitacja neurologiczna,
• rehabilitacja psychologiczna.

W zależności od rodzaju i stopnia schorzenia pacjentowi przysługuje rehabilitacja:

• w warunkach ambulatoryjnych,
• w warunkach oddziału dziennego,
• w warunkach domowych,
• ogólnoustrojowa w warunkach oddziału stacjonarnego,
• neurologiczna w warunkach oddziału stacjonarnego,
• kardiologiczna w warunkach oddziału stacjonarnego oraz w warunkach ambulatoryjnych,
• pulmonologiczna w warunkach oddziału stacjonarnego,
• rehabilitacja specjalistyczna, która nie została sklasyfikowana odrębnie.

Rehabilitacja ogólnoustrojowa w ośrodku/oddziale dziennym

Rehabilitacja w ośrodku lub na oddziale dziennym przysługuje pacjentowi, którego stan jest przeciwwskazaniem do rozpoczęcia rehabilitacji ogólnej w warunkach ambulatoryjnych, jednak chory nie wymaga całodobowego nadzoru medycznego.

Świadczeniodawca ustalił, że w przypadku rehabilitacji ogólnoustrojowej skierowanie może wystawić lekarz podstawowej opieki zdrowotnej jedynie w przebiegu schorzeń przewlekłych. W innych przypadkach niezbędne jest skierowanie od lekarza specjalisty. Skierowanie mogą wystawić lekarze następujących oddziałów szpitalnych np. oddziału urazowo-ortopedycznego, oddziału chirurgicznego, oddziału neurochirurgicznego, oddziału reumatologicznego, oddziału chorób wewnętrznych, a także oddziału onkologicznego.

Czas trwania rehabilitacji ogólnoustrojowej to 15-30 dni zabiegowych; pacjent może korzystać średnio z 5 zabiegów fizjoterapeutycznych dziennie. W przypadku realizacji rehabilitacji ogólnej pacjentów z obrzękiem limfatycznym czas trwania zabiegów wynosi do 40 dni zabiegowych w roku kalendarzowym.

Rehabilitacja dla osób z dysfunkcją narządu wzroku

W przypadku pacjentów z dysfunkcją narządu wzroku skierowanie musi zostać uzyskane od lekarza specjalisty okulistyki np. z poradni okulistycznej. Skierowanie może również wystawić lekarz poradni rehabilitacyjnej i poradni neurologicznej.
Czas trwania rehabilitacji wzroku to maksymalnie 120 dni zabiegowych w roku kalendarzowym.

Rehabilitacja dla osób z dysfunkcją narządu słuchu i mowy

W przypadku pacjentów z dysfunkcją narządu słuchu i mowy skierowanie na rehabilitację w musi zostać wystawione przez lekarza oddziału lub poradni otolaryngologicznej, otolaryngologicznej dziecięcej, audiologii i foniatrii, audiologicznej, foniatrycznej, neurologicznej, rehabilitacyjnej.
Czas trwania rehabilitacji to nie więcej niż 120 dni zabiegowych w roku kalendarzowym.

Rehabilitacja kardiologiczna

O skierowanie na rehabilitację kardiologiczną mogą ubiegać się pacjenci m.in. po ostrych zespołach wieńcowych. Rozpoczęcie procesu rehabilitacji kardiologicznej zalecane jest już w tzw. zerowej dobie po zawale mięśnia sercowego.
Skierowanie na rehabilitację kardiologiczną może wystawić lekarz oddziału kardiologii, oddziału kardiochirurgii, oddziału chorób wewnętrznych, a także lekarz poradni kardiologicznej, poradni rehabilitacyjnej, oddziału lub poradni dziecięcej – w przypadku dzieci ze schorzeniami kardiologicznymi.
W przypadku pacjentów ze schorzeniami kardiologicznymi czas trwania rehabilitacji kardiologicznej jest ustalany indywidualnie przez lekarza ośrodka dziennego. Czas trwania rehabilitacji kardiologicznej nie wynosi więcej niż 24 dni zabiegowe w okresie 90 dni kalendarzowych.

Rehabilitacja dzieci z zaburzeniami wieku rozwojowego

Z tej formy rehabilitacji mogą skorzystać dzieci:

• do 7. roku życia z zaburzeniami wieku rozwojowego,
• od 8. do 18. roku życia z zaburzeniami wieku rozwojowego, a po przedstawieniu orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego lub orzeczenia o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych do ukończenia 25. roku życia.

Skierowanie na rehabilitację dzieci z zaburzeniami wieku rozwojowego może wystawić lekarz podstawowej opieki zdrowotnej; skierowanie na rehabilitację mogą także wystawić lekarze oddziałów szpitalnych i poradni specjalistycznych:

• poradni neonatologicznej,
• poradni rehabilitacyjnej,
• oddziału ortopedii i traumatologii narządu ruchu,
• poradni neurologicznej,
• poradni reumatologicznej,
• oddziału chirurgii dziecięcej,
• oddziału endokrynologii dziecięcej,
• oddziału diabetologii dziecięcej.

W przypadku dzieci z zaburzeniami wieku rozwojowego Narodowy Fundusz Zdrowia finansuje do 120 dni zabiegowych w roku kalendarzowym.

Rehabilitacja stacjonarna

Z rehabilitacji w warunkach stacjonarnych mogą skorzystać pacjenci kontynuujący leczenie, którzy wymagają stosowania kompleksowych świadczeń rehabilitacyjnych oraz całodobowego nadzoru lekarskiego i pielęgniarskiego.

Stacjonarna rehabilitacja ogólnoustrojowa

Zabiegi z zakresu rehabilitacji ogólnoustrojowej odbywają się przez 6 dni w tygodniu. Pacjent może skorzystać ze średnio 5 zabiegów dziennie.

Skierowanie na rehabilitację ogólnoustrojową w warunkach stacjonarnych wystawia lekarz oddziałów urazowo-ortopedycznych, chirurgicznych, onkologicznych, ginekologicznych, urologicznych, pediatrycznych, kardiologicznych, geriatrycznych, neurochirurgicznych, neurologicznych, reumatologicznych, chorób wewnętrznych. W przypadku zaostrzeń chorób przewlekłych skierowanie może zostać również wystawione przez lekarza poradni rehabilitacyjnej, neurologicznej, urazowo-ortopedycznej i reumatologicznej.

Czas trwania rehabilitacji ogólnoustrojowej to nie więcej niż 6 tygodni. Rehabilitacja ogólna w warunkach stacjonarnych uwzględnia średnio 5 rodzajów zabiegów dziennie.

Stacjonarna rehabilitacja pulmonologiczna

Zabiegi z zakresu rehabilitacji pulmonologicznej odbywają się przez 6 dni w tygodniu. Pacjent może skorzystać ze średnio 5 zabiegów dziennie.
Skierowanie na rehabilitację pulmonologiczną może wystawić lekarz oddziału pulmonologicznego, gruźlicy i chorób płuc, chirurgii klatki piersiowej, kardiologii, laryngologii, chorób wewnętrznych, alergologii, onkologii. W przypadku rehabilitacji pulmonologicznej dzieci w wieku rozwojowym skierowanie wystawia lekarz pediatrii lub lekarz poradni gruźlicy płuc i chorób płuc, rehabilitacji, alergologicznej, chirurgii klatki piersiowej.
Czas trwania stacjonarnej rehabilitacji pulmonologicznej nie więcej niż 3 tygodnie.

Stacjonarna rehabilitacja kardiologiczna

Skierowanie na rehabilitację kardiologiczną w warunkach stacjonarnych wystawiane jest przez lekarza oddziału kardiologicznego, kardiochirurgicznego, chorób wewnętrznych, lekarza poradni kardiologicznej, rehabilitacyjnej. W przypadku dzieci skierowanie wystawia lekarz oddziału szpitalnego lub poradni dziecięcej.

W przypadku stacjonarnej rehabilitacji kardiologicznej obowiązuje ustalony przez świadczeniodawcę podział na kategorie z uwzględnieniem stanu zdrowia pacjenta, a rehabilitacja prowadzona jest w ramach wyodrębnionych grup świadczeń:

• rehabilitacja kardiologiczna lub kardiologiczna telerehabilitacja hybrydowa – kategoria I,
• rehabilitacja kardiologiczna lub kardiologiczna telerehabilitacja hybrydowa – kategoria II,
• rehabilitacja kardiologiczna z chorobami współistniejącymi.

Czas trwania rehabilitacji kardiologicznej zależy od stanu zdrowia pacjenta i kategorii, do której został on zakwalifikowany.
W przypadku uzasadnionym względami medycznymi i koniecznością osiągnięcia celu leczniczego, rehabilitacja może zostać przedłużona decyzją lekarza prowadzącego, za pisemną zgodą dyrektora właściwego oddziału NFZ.

Stacjonarna rehabilitacja neurologiczna

Stacjonarna rehabilitacja neurologiczna również prowadzona jest w ramach wyodrębnionych grup świadczeń. W tym przypadku także obowiązuje podział na kategorie, a czynnikiem kwalifikującym jest stan zdrowia pacjenta. Aby pacjent został zakwalifikowany do danej grupy, niezbędne jest udokumentowanie oceny ciężkości stanu klinicznego w indywidualnej dokumentacji medycznej.

Skierowanie do rehabilitacji neurologicznej wszystkich grup i kategorii świadczeń osób dorosłych wystawia lekarz oddziału lub kliniki anestezjologii i intensywnej terapii, ortopedii i traumatologii, chorób zakaźnych, chorób wewnętrznych, neurologii, neurochirurgii, chirurgii ogólnej. Skierowanie może również wystawić lekarz poradni specjalistycznej rehabilitacyjnej, neurologicznej, neurochirurgicznej, chirurgii ogólnej, chirurgii dziecięcej, urazowo-ortopedycznej.

Jeżeli niezbędna jest rehabilitacja neurologiczna przewlekła, to skierowanie wystawiane jest choremu, który jest już po przebytej rehabilitacji oraz wymaga kontynuacji rehabilitacji w warunkach stacjonarnych.

W przypadku rehabilitacji neurologicznej dziecięcej możliwe jest przyjęcie małego pacjenta ze skierowaniem z oddziału anestezjologii i intensywnej terapii, chirurgii dziecięcej, chorób zakaźnych, pediatrii, neonatologii, neurologii i neurochirurgii, ortopedii i traumatologii. Skierowanie może również wystawić specjalista z poradni neurologicznej, neonatologicznej, pediatrii, urazowo-ortopedycznej, chirurgii dziecięcej, neurochirurgicznej, rehabilitacyjnej.

Rehabilitacja neurologiczna – kategorie:

• rehabilitacja neurologiczna zaburzeń funkcji mózgu – kategoria I,
• rehabilitacja neurologiczna zaburzeń funkcji mózgu – kategoria II,
• rehabilitacja neurologiczna zaburzeń funkcji rdzenia kręgowego i korzeni nerwowych – kategoria I,
• rehabilitacja neurologiczna zaburzeń funkcji rdzenia kręgowego i korzeni nerwowych – kategoria II,
• rehabilitacja neurologiczna zaburzeń obwodowego układu nerwowego i dystrofii mięśniowych – kategoria I,
• rehabilitacja neurologiczna zaburzeń funkcji obwodowego układu nerwowego i dystrofii mięśniowych – kategoria II,
• rehabilitacja neurologiczna dziecięca – kategoria I,
• rehabilitacja neurologiczna dziecięca – kategoria II,
• rehabilitacja neurologiczna dziecięca – kategoria III.

We wszystkich grupach świadczeń realizowanych w rehabilitacji neurologicznej, w przypadku uzasadnionym względami medycznymi i koniecznością osiągnięcia celu leczniczego, rehabilitacja może zostać przedłużona decyzją lekarza prowadzącego, za pisemną zgodą dyrektora właściwego oddziału NFZ.

Czytaj też:
Sanatorium odchudzające – czy warto jechać? Sprawdź, czy potrzebne jest skierowanie i jak wygląda pobytCzytaj też:
Sanatorium na kręgosłup – kto może jechać i na jakich zasadach?

Źródła:

• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej Dz.U. 2013 poz. 1522
• gov.pl/web/zdrowie/rehabilitacja-lecznicza
• nfz-warszawa.pl/dla-pacjenta/co-kazdy-pacjent-wiedziec-powinien/ehabilitacjalecznicza