Dane, na które powołuje się Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), chcąc zwrócić uwagę na to, jak dużym problemem jest sepsa, mówią, że w 2017 roku posocznica wystąpiła u 49 mln ludzi na świecie. Niestety aż 11 mln zmarło z jej powodu. Oznacza to, że jedna na 5 osób, u których rozwinął się ten ciężki stan, straciła życie. Niestety w Polsce nie prowadzi się ogólnopolskiego rejestru przypadków sepsy.
Czym jest sepsa i jakie są ogniska zakażenia?
Sepsa nie jest typową chorobą. Ten stan chorobowy przebiega z występowaniem objawów zakażenia ogólnoustrojowego. Najczęściej do rozwoju sepsy prowadzą zakażenia bakteryjne m.in. infekcje rozwijające się na skutek zakażenia:
- pneumokokami (Streptococcus pneumoniae, dwoinka zapalenia płuc),
- meningokokami (Neisseria meningitidis, dwoinka zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych),
- gronkowcem złocistym (Staphylococcus aureus), listerią (Listeria monocytogenes),
- pałeczkami jelitowymi Enterobacteriaceae.
Do rozwoju sepsy może również doprowadzić zakażenie wirusowe oraz zakażenie grzybicze.
Na rozwój choroby narażone są przede wszystkim noworodki, niemowlęta i małe dzieci, a także osoby w podeszłym wieku, przewlekle chore oraz po zabiegach chirurgicznych.
Dlaczego w organizmie rozwija się sepsa? Czynniki ryzyka to m.in.:
- powikłania ciąży i powikłania okołoporodowe,
- wady rozwojowe,
- upośledzenie mechanizmów odporności organizmu,
- schorzenia przewlekłe,
- stosowanie leków immunosupresyjnych,
- rozległe urazy,
- podeszły wiek,
- zabiegi chirurgiczne,
- długotrwała hospitalizacja na oddziale intensywnej terapii.
Co trzeba wiedzieć na temat sepsy?
Świadomość związanego z sepsą zagrożenia z roku na rok się zwiększa, jednak nadal stanowi ona poważny problem kliniczny. Umieralność z powodu sepsy i wstrząsu septycznego, który jest jedną z postaci ogólnoustrojowego zakażenia organizmu, jest wysoka. W niektórych rejonach świata widoczny jest systematyczny wzrost liczby zachorowań. W Polsce objawy sepsy występują u ponad 30% pacjentów leczonych w oddziałach intensywnej terapii (sepsa szpitalna).
Sepsa zwykle diagnozowana jest u pacjentów w średnim i podeszłym wieku oraz noworodków, niemowląt i małych dzieci. U 6% pacjentów diagnozowany jest wstrząs septyczny, a u około 15% pacjentów rozwija się ciężka sepsa. W Polsce umiera około 50% chorych, u których badania potwierdziły sepsę.
Jakie są najczęstsze przyczyny sepsy?
Sepsa jest ogólnoustrojową reakcją zapalną, do której prowadzi zaburzenie równowagi między działaniem czynników prozapalnych i przeciwzapalnych. Najczęstszą przyczyną sepsy jest zakażenie bakteryjne, które rozprzestrzenia się wewnątrz organizmu wraz z krwią oraz limfą. Sepsę mogą również wywołać infekcje wirusowe i zakażenia grzybicze.
Zakażenie bakteryjne rozprzestrzenia się w organizmie z miejscowych ognisk zapalnych, jest skutkiem nadmiernego namnażania się drobnoustrojów, które stanowią składnik naturalnej flory bakteryjnej, a także może być związane z wykonywanymi zabiegami medycznymi np. cewnikowaniem i zabiegiem chirurgicznym. Zakażenia wewnątrzszpitalne stanowią znaczny odsetek wszystkich przypadków sepsy.
Do sepsy rzadziej dochodzi na skutek uogólnionych infekcji wirusowych i grzybiczych. Sepsa może być również powikłaniem nieprawidłowo leczonych miejscowych zakażeń o różnym podłożu. Częściej zagraża chorym, których układ immunologiczny, z różnych przyczyn, nie funkcjonuje w prawidłowy sposób.
Do niewydolności wielonarządowej, która związana jest z przebiegiem sepsy, mogą doprowadzić różne zakażenia. Najczęściej posocznicę wywołują zakażenia dróg oddechowych np. zapalenie płuc, zakażenia dróg moczowych, zakażenia układu rozrodczego, infekcje w obrębie jamy brzusznej np. kałowe zapalenie otrzewnej, a także zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
Rzadziej do rozwoju sepsy prowadzą ropnie skóry i tkanek miękkich m.in. w jamie ustnej, które związane są z próchnicą zębów i chorobami przyzębia. Typowy dla sepsy zespół objawów może być związany również z zakażeniem wewnątrzmacicznym oraz powikłaniami okołoporodowymi.
Ważne! W przypadku noworodków, niemowląt, małych dzieci, osób w podeszłym wieku i z obniżoną odpornością sepsa może być powikłaniem niegroźnej infekcji. U dzieci najczęściej diagnozowana jest sepsa meningokokowa i pneumokokowa. Profilaktyka sepsy u najmłodszych oraz osób z innych grup wiekowych – szczególnie narażonych na rozwój sepsy – uwzględnia przede wszystkim szczepienia ochronne. Profilaktyczne szczepienia ochronne, które zalecane są od dłuższego czasu, pozwoliły widocznie zmniejszyć liczbę pacjentów, chroniąc przed zakażeniem szczególnie niebezpiecznymi drobnoustrojami.
W około 40% przypadków sepsy nie udaje się ustalić czynnika, który wywołał ogólnoustrojowe zakażenie.
Najczęstsze objawy sepsy. Jak odróżnić ciężką sepsę od jej pozostałych etapów?
Sepsa jest stanem chorobowym, którego przebieg uwzględnia kilka postaci, czyli etapów choroby. Na każdym z nich występują charakterystyczne objawy, które są skutkiem rozprzestrzeniającego się zakażenia i towarzyszącego mu stanu zapalnego.
Kolejne etapy sepsy to:
- zespół ogólnoustrojowej reakcji zapalnej (SIRS) – objawy SIRS to m.in. temperatura ciała powyżej 38 stopni Celsjusza lub poniżej 36 stopni Celsjusza, przyspieszenie akcji serca, przyspieszony oddech;
- sepsa (posocznica) – objawy sepsy to m.in. gorączka powyżej 38,3 stopnia Celsjusza bądź hipotermia (temperatura poniżej 36 stopni Celsjusza), zaburzenia częstości akcji serca, hiperglikemia, zaburzenia świadomości, przyspieszony oddech lub konieczność mechanicznej wentylacji płuc;
- ciężka sepsa – objawy ciężkiej sepsy to m.in. zaburzenia oddychania, obniżenie ciśnienia tętniczego, niewydolność nerek, niewydolność wątroby i zaburzenia metaboliczne;
- zespół niewydolności wielonarządowej (MODS) – MODS objawia się brakiem możliwości utrzymania homeostazy organizmu bez wspomagania terapiami leczniczymi oraz nasileniem się objawów niewydolności narządów i układów;
- wstrząs septyczny – wstrząs septyczny obejmuje objawy sepsy oraz obniżenie ciśnienia tętniczego i zaburzenia przepływu tkankowego;
- zespół septyczny – niewydolność wielonarządowa, która wymaga podtrzymywania funkcji życiowych za pomocą specjalistycznej aparatury medycznej.
Czytaj też:
Wstrząs septyczny – objawy, przyczyny i leczenie
Na skutek postępującego zakażenia pojawiają się również zmiany w morfologii krwi obwodowej.
Niepokojące objawy, które mogą wskazywać na początek sepsy, to przede wszystkim wysoka i oporna na działanie leków gorączka, nadmierna potliwość, dreszcze, pogarszające się samopoczucie, osłabienie, przyśpieszenie oddechu, obniżenie ciśnienia oraz pojawienie się na skórze wybroczyn, które nie bledną pod naciskiem.
Leczenie sepsy. Jakie leki podaje się w przebiegu sepsy?
Sepsa powoduje uszkodzenia tkanek, dlatego niezbędne jest jak najszybsze rozpoczęcie terapii leczniczej. Leczenie sepsy uwzględnia podawanie leków hamujących aktywność drobnoustrojów, które wywołały uogólnione zakażenie – najczęściej są to antybiotyki.
W leczeniu objawów sepsy stosowane są również leki przeciwzakrzepowe i płyny infuzyjne, które umożliwiają intensywne nawadnianie organizmu. W ciężkich przypadkach leczenie objawów sepsy polega na podawaniu preparatów takich jak rekombinowane aktywowane białko C, a także stosowana jest terapia z wykorzystaniem m.in. płytek krwi i mrożonego osocza. W niektórych przypadkach sepsy stosuje się również hemofiltrację, która pozwala na usunięcie z krwi szkodliwych drobnoustrojów.
Czytaj też:
Sepsa może rozwinąć się nawet w domu. Co drugi przypadek kończy się śmierciąCzytaj też:
Jakie choroby wywołują pneumokoki? Objawy zakażenia i leczenie