Codziennie stykamy się z różnymi bakteriami. Niektóre z nich są szczególnie niebezpieczne, bo mogą doprowadzić do poważnych powikłań, zagrażając zdrowiu i życiu. Jednym z bardzo niebezpiecznych patogenów są pneumokoki, które wywołują m.in. zapalenie płuc i zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Duży odsetek ludzkiej populacji jest nosicielem pneumokoków, które zasiedlają błonę śluzową jamy nosowo-gardłowej. Bezobjawowy nosiciel jest źródłem zakażenia dla innych, choć nie występują u niego objawy choroby. Do objawowego zakażenia pneumokokami oraz zakażenia bezobjawowego dochodzi najczęściej w okresie wczesnego dzieciństwa. Badania dowiodły obecności dwoinki zapalenia płuc w gardle około 20-40% dzieci, a także 5-10% osób dorosłych.
Największe ryzyko zakażenia i ciężkiego przebiegu choroby pneumokokowej dotyczy niemowląt i dzieci uczęszczających do żłobka oraz przedszkola. Zwiększone ryzyko zachorowania, a także jego powikłań, dotyczy dzieci, które nie ukończyły 2. roku życia.
Co to są pneumokoki?
Pneumokoki to nazwa bakterii Streptococcus pneumoniae, które powszechnie zmazywane są dwoinką zapalenia płuc. Pneumokoki mają kształt kulisty; nie poruszają się, bo nie mają umożliwiających przemieszczanie się rzęsek. Kolonie pneumokoków układają się w charakterystyczny łańcuch. Dwoinka zapalenia płuc to bakteria zaliczana do ziarniaków.
Pneumokoki występują powszechnie, wywołując poważne infekcje na całym świecie. Ze względu na wytwarzanie zewnętrznej otoczki, która zbudowana jest z polisacharydów, układ odpornościowy człowieka ma problemy z wykryciem i zwalczeniem pneumokoków. W niesprzyjających warunkach może dochodzić do zaniku polisacharydowej otoczki, jednak zmiana środowiska pozwala na jej ponowne wytworzenie. Pneumokoki to wyjątkowo niebezpieczne bakterie, które prowadzą rocznie do niemal 1,5 milionów infekcji. Dotyczą one przede wszystkim niemowląt i małych dzieci. Inwazyjna choroba pneumokokowa to najcięższa postać zakażenia pneumokokami, która często prowadzi do zgonu lub znacznego uszczerbku na zdrowiu.
Pneumokoki – zakażenie bezobjawowe
Bytujące w jamie nosowo-gardłowej bakterie nie wywołują objawów chorobowych, bo ich aktywność jest blokowana m.in. przez pożyteczną florę bakteryjną oraz prawidłowo funkcjonujący układ immunologiczny. Gdy dojdzie do zachwiania równowagi mikrobiologicznej oraz osłabienia odporności u bezobjawowego nosiciela, może rozwinąć się choroba pneumokokowa, która ma różny przebieg. Bezobjawowy nosiciel jest zagrożeniem przede wszystkim dla osób z obniżoną odpornością oraz osób z grupy ryzyka, do której zaliczamy niemowlęta, małe dzieci, osoby starsze, osoby przewlekle chore i osoby, które mają wszczepiony implant ślimakowy.
Przed zakażeniem pneumokokami można się skutecznie bronić, decydując się na szczepienia ochronne. Szczepionka przeciwko pneumokokom zalecana jest nie tylko dla dzieci, ale także osób dorosłych. Skuteczność szczepień ochronnych, wykorzystywanych w celach profilaktyki zdrowia jest bardzo wysoka, co pozwala znacząco zmniejszyć ryzyko zakażenia. Zapobieganie inwazyjnej chorobie pneumokokowej to jedno z wyzwań współczesnej medycyny, bo różne szczepy bakterii są coraz bardziej odporne na działanie antybiotyków.
Warto dowiedzieć się więcej na temat bakterii Streptococcus pneumoniae, co pozwoli we właściwy sposób chronić siebie i swoich bliskich przed zakażeniem, a także ułatwi rozpoznanie objawów choroby pneumokokowej.
Zakażenia pneumokokowe – co warto o nich wiedzieć?
Bakterie Streptococcus pneumoniae, określane mianem dwoinki zapalenia płuc, to jedna z częstszych przyczyn ostrych infekcji górnych dróg oddechowych. Bakterie te wywołują m.in. ostre zapalenie zatok, zapalenie gardła, nawracające zapalenie ucha środkowego, zapalenie płuc oraz zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Najcięższą postacią zakażenia pneumokokami jest inwazyjna choroba pneumokokowa, w której przebiegu występuje zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowych i sepsa pneumokokowa. Na skutek namnażania się bakterii Streptococcus pneumoniae może dojść do zgonu oraz poważnych powikłań zdrowotnych m.in. upośledzenia, utraty słuchu i uszkodzenia narządów wewnętrznych.
Wyodrębniono ponad 90 szczepów pneumokoków. Bakterie te stanowią jedną z głównych przyczyn śmiertelności niemowląt oraz małych dzieci. Dwoinka zapalenia płuc jest niebezpieczna nie tylko dla najmłodszych, ale także dorosłych. Wywoływane przez nią pneumokokowe zapalenie płuc, a także zapalenie opon mózgowych może doprowadzić do zgonu w każdej grupie wiekowej. Inne infekcje, które wywołuje dwoinka zapalenia płuc, mają ostry przebieg, jednak rzadziej zagrażają życiu. Walka z inwazyjną chorobą pneumokokową jest ogromnym wyzwaniem dla lekarzy, dlatego warto zdecydować się na szczepienie przeciw pneumokokom.
Inne choroby, które mogą rozwinąć się na skutek zakażenia pneumokokami to m.in. zapalenie szpiku kostnego, zapalenie stawów, zapalenie kości, zapalenie otrzewnej i zapalenie tkanki łącznej. Bakterie rozprzestrzeniają się z jamy nowomów-gardłowej m.in. do mózgu, gdzie oprócz zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych mogą spowodować także rozwój ropnia mózgu. Wraz z krwią docierają także do innych narządów, siejąc spustoszenie w organizmie.
Jak dochodzi do zakażenia pneumokokami?
Obecność bakterii Streptococcus pneumoniae w organizmie nie jest równoznaczny z rozwojem choroby. Bezobjawowi nosiciele są jednak zagrożeniem dla osób ze swojego otoczenia. Do zakażenia często dochodzi właśnie przez kontakt z bezobjawowym nosicielem oraz osobą, u której bakterie spowodowały infekcję górnych dróg oddechowych lub infekcję dolnych dróg oddechowych.
Choroba pneumokokowa rozprzestrzenia się drogą kropelkową. Możemy zarazić się przez kontakt z aerozolem wydzielin z jamy nosowo-gardłowej zakażonego lub nosiciela, kontakt bezpośredni np. pocałunek, a także przez kontakt z przedmiotami, na których znajdują się szkodliwe bakterie. Kropelki zawierające pneumokoki wnikają przez nos i usta do organizmu, gdzie bakterie zaczynają szybko się namnażać. Pneumokoki szybko rozprzestrzeniają się w dużych skupiskach ludzkich, dlatego niezbędne jest stałe monitorowanie liczby zdiagnozowanych przypadków choroby pneumokokowej. W wielu przypadkach nie są wykonywane badania bakteriologiczne, które pozwalają potwierdzić obecność pneumokoków, dlatego statystyki zakażeń nie są wiarygodne i uwzględniają przede wszystkim przypadki pneumokokowego zapalenia płuc, pneumokokowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i sepsy pneumokokowej.
Zakażenie pneumokokami jest bardzo niebezpieczne. Jest jedną z głównych przyczyn zachorowalności i umieralności dzieci w wieku poniżej 5. roku życia, osób starszych oraz osób, u których występują niedobory odporności.
Z powodu zapaleń płuc i innych chorób, które wywołane są przez pneumokoki, rocznie dochodzi do ponad 1,5 miliona zgonów. Szczególnie niebezpieczne są zakażenia inwazyjne, które obejmują zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, sepsę i zapalenie płuc.
Bakterie Streptococcus pneumoniae – objawy zakażenia
Różne choroby pneumokokowe wywołują odmienne objawy. W przypadku zakażenia górnych dróg oddechowych m.in. zapalenie zatok przynosowych pojawia się nieprzyjemnie pachnąca, ropna wydzielina koloru żółtego lub zielonego, uczuciowe zatkania nosa, gorączka, a także ogólne złe samopoczucie. Infekcji może towarzyszyć kaszel. Objawy zakażenia pojawiają się po 3-4 dniach od kontaktu z bezobjawowym nosicielem. Bagatelizowanie objawów infekcji bakteryjnej, na którą wskazuje np. wysoka temperatura, która nie spada po podaniu dostosowanej do masy ciała dawki leków przeciwgorączkowych, może doprowadzić do poważnych powikłań m.in. uogólnionej infekcji, która zagraża zdrowiu i życiu.
W przypadku nieleczonej infekcji bakterie szybko kolonizują okoliczne tkanki oraz odległe narządy. Podejrzenie choroby pneumokokowej jest wskazaniem do wykonania badań bakteriologicznych.
Ogromnym zagrożeniem dla zdrowia i życia jest pneumokokowe zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i sepsa pneumokokowa. Objawy pneumokokowego zapalenia płuc to m.in. wysoka gorączka, objawy grypopodobne, mokry kaszel z odkrztuszaniem ropnej wydzieliny, ból w klatce piersiowej i duszność.
Na zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych wskazują wysoka gorączka, silny ból głowy, sztywność karku, wymioty i zawroty głowy. Z czasem choroba wywołuje również zaburzenia świadomości.
Objawy sepsy pneumokokowej to m.in. bardzo wysoka gorączka, silne dreszcze, zlewne poty, bladość skóry i błon śluzowych, zaburzenia akcji serca, zaburzenia oddechu, nieblednące pod naciskiem zmiany skórne, które pokrywają całe ciało.
Szczepienia przeciw pneumokokom
Zakażenia pneumokokami są bardzo niebezpieczne, jednak możemy skutecznie się przed nimi chronić, decydując się na szczepienia ochronne. Są one zalecane nie tylko dla osób z grupy ryzyka, ale także ich bliskich, pracowników żłobków, przedszkoli i szkół oraz osób pracujących w służbie zdrowia.
Szczepienia zabezpieczają przed ciężkim przebiegiem choroby pneumokokowej, pozwalając uniknąć jej powikłań oraz zgonu na skutek zakażenia. Organizm osób zaszczepionych niemal natychmiast reaguje na wnikające do niego pneumokoki, skutecznie je zwalczając. U niezaszczepionych uruchomienie reakcji immunologicznej trwa znacznie dłużej, a sama odpowiedź immunologiczna może być zbyt słaba, aby pokonać chorobę.
Szczepienie może zostać wykonane u niemowlęcia, które ukończyło 6. tydzień życia. Jak najwcześniejsze podanie szczepionki znacząco zmniejsza ryzyko zachorowania na wczesnym etapie życia. Obecnie na rynku dostępne są szczepionki polisacharydowe, które można podać dziecku od 2. roku życia i szczepionki skoniugowane, przeznaczone do stosowania od 6. tygodnia życia. Dopuszczone do obrotu szczepionki zostały dokładnie przebadane. Cechują się wysoką skutecznością oraz bezpieczeństwem stosowania.
Czytaj też:
Szczepienia dzieci. Co obejmuje aktuany Program Szczepień Ochronnych?Czytaj też:
Kiedy dzieci najczęściej łapią infekcje? Jeden punkt wywołał wielkie emocje rodziców