Potworniak to dość nietypowy guz o charakterze nowotworowym. Teratoma jest guzem, który powstaje z komórek germinalnych, czyli wielopotencjalnych komórek zarodkowych – z tego rodzaju komórek, w fazie życia płodowego, powstają wszystkie tkanki, budujące ludzki organizm.
Teratoma jajnika
Potworniaki charakteryzują się niespecyficznym wyglądem. W obrębie guza może znajdować się m.in. zdeformowana tkanka chrzęstna, tkanka tłuszczowa, fragmenty kości, zęby, włosy, gruczoły potowe, naskórkowe gruczoły łojowe, a także komórki, które w prawidłowych warunkach budują tarczycę oraz inne gruczoły wydzielania wewnętrznego. Z tego względu potworniaki mogą mieć dość przerażający wygląd, co spowodowało, że zyskały dość nietypową nazwę.
Najczęstszą lokalizacją potworniaka są gonady. Guz ten może także utworzyć się w linii pośrodkowej ciała np. w klatce piersiowej.
Przeważający odsetek zdiagnozowanych nowotworów jajników z grupy potworniaków to guzy łagodne. Najczęściej teratoma diagnozowana jest u młodych kobiet w wieku rozrodczym oraz młodych mężczyzn. Zazwyczaj guz rozwija się powoli i dość późno daje objawy. Szczyt zachorowań przypada na trzecią dekadę życia. Warto dowiedzieć się więcej na temat potworniaka oraz związanych z tym guzem objawów, które powinny skłonić do wizyty w gabinecie ginekologicznym.
Co to jest potworniak?
Potworniaki jajnika to guzy nowotworowe. Teratoma może mieć charakter łagodny lub złośliwy. Łagodne potworniaki stanowią większość zdiagnozowanych guzów tego typu, które tworzą się w obrębie jajników u kobiet oraz jąder u mężczyzn. Jedynie niewielki odsetek potworniaków jajnika to niezbyt dobrze rokujące guzy o charakterze złośliwym.
Wyróżniamy dwa typy potworniaków jajnika, czyli:
- potworniaki dojrzałe – powstają z trzech listków zarodkowych, które tworzą komórki mezodermy, ektodermy i endodermy.
- potworniaki niedojrzałe, w których budowie wyróżniamy nie tylko komórki mezodermy, ektodermy i endodermy, ale także komórki trofoblastu.
Specyficznym typem potworniaków są potworniaki wrodzone, które mogą być zdiagnozowane jeszcze na etapie życia płodowego. W tym przypadku możemy mieć do czynienia m.in. z pasożytniczym płodem bliźniaczym, który nierzadko prowadzi do zaburzeń krążenia i zgonu wewnątrzmacicznego.
Teratoma może mieć litą lub torbielowatą budowę. W przypadku potworniaków dojrzałych częściej mamy do czynienia z budową torbielowatą oraz łagodnym charakterem zmiany nowotworowej. Około 2% przypadków potworniaków dojrzałych to guzy lite o charakterze złośliwym.
Potworniaki różnią się nie tylko pod względem budowy histologicznej, ale także tempa wzrostu. Co ważne, potworniaki jajnika osiągają nieraz znaczne rozmiary, co niezależnie od charakteru zmiany, stanowi zagrożenie dla zdrowia, bo rosnący guz może np. doprowadzić do pęknięcia jajnika. W przypadku pęknięcia cysty zlokalizowanej w obrębie jajnika występuje duże ryzyko zapalenia otrzewnej, które w niektórych przypadkach, może zakończyć się zgonem.
Potworniaki dojrzałe charakteryzują się powolnym wzrostem, co sprawia, że przez długi czas nie wywołują objawów chorobowych. Potworniak niedojrzały rośnie szybko, a związane z nim objawy, pojawiają się nagle i mogą początkowo przypominać np. objawy zapalenia wyrostka robaczkowego, bo zazwyczaj guz rozwija się w prawym jajniku.
Potworniak jajnika, który zawiera komórki gruczołów wydzielania wewnętrznego, może produkować hormony, zaburzając gospodarkę hormonalną organizmu. Zdarza się, że potworniak jajnika wywołuje np. objawy nadczynności tarczycy lub wydziela hormony ciążowe.
Objawy potworniaka jajnika
Objawy potworniaka jajnika mogą mieć różne nasilenie, co ma związek z charakterem guza i jego rozmiarem. Na potworniaka jajnika wskazują m.in.:
- pobolewania jamy brzusznej, które nasilają się w okresie menstruacji i owulacji, a także podczas aktywności fizycznej;
- zaburzenia miesiączkowania i nieprawidłowe krwawienia pomiędzy miesiączkami;
- uczucie pełności w jamie brzusznej;
- powiększenie się obwodu brzucha.
Spektrum objawów, które powoduje potworniak jajnika, ma związek z rodzajem zmiany nowotworowej. To, jakie objawy będzie powodował potworniak, zależy m.in. od obecności w obrębie guza konkretnych tkanek, które np. wydzielają hormony.
W przypadku zmiany o charakterze złośliwym mogą pojawić się typowe objawy wielu nowotworów np. zmiany w morfologii krwi, powiększenie okolicznych węzłów chłonnych, a także osłabienie i ogólne złe samopoczucie oraz utrata masy ciała.
Jak wykryć potworniaka jajnika?
W przypadku potworniaka jajnika istotną rolę odgrywają regularne wizyty u ginekologa, które powinny uwzględniać wykonanie typowych badań ginekologicznych oraz badania USG przezpochwowego lub USG przez powłoki brzuszne.
Po wykryciu niepokojącej zmiany w obrębie jajnika wykonywane są dodatkowe badania diagnostyczne. W przypadku każdego potworniaka wykonywane są badania histopatologiczne, które pozwalają określić stopień złośliwości potworniaka jajnika.
Leczenie potworniak jajnika
Leczenie potworniaków jajnika najczęściej uwzględnia wykonanie zabiegu chirurgicznego. Niezależnie od tego, jaki potworniak utworzył się w jajniku, powinna zostać wykonana operacja, bo nawet w przypadku potworniaków dojrzałych, zachodzi niewielkie ryzyko zezłośliwienia guza. Zdarza się, że zabieg jest wykonywany dopiero wówczas, gdy np. potworniak dojrzały torbielowaty zacznie wywoływać uciążliwe objawy. Najczęściej do usunięcia kwalifikują się łagodne potworniaki jajnika, których średnica przekracza 6 cm.
U kobiet w wieku rozrodczym wykonywana jest operacja jednostronnego usunięcia chorego jajnika, która nie przekreśla szansy na zajście w ciążę. U kobiet, które przestały miesiączkować i przeszły menopauzę, lekarz może zadecydować o wykonaniu operacji usunięcia jajników i macicy. Usunięcie macicy wraz z przydatkami może być nieuniknione w przypadku zdiagnozowania potworniaka niedojrzałego. Wiele w tym przypadku zależy od wyników badania histopatologicznego guza. Jeżeli guz ma charakter złośliwy, to uzupełnieniem leczenia chirurgicznego jest chemioterapia.
Podsumowanie
Potworniak jajnika to guz, który wywodzi się z komórek budujących organizm człowieka na etapie życia płodowego. Z tego względu często w jego obrębie występują nietypowe tkanki np. zęby, włosy i kości. Większość potworniaków jajnika to nowotwory łagodne, które nie zagrażają zdrowiu i życiu, jednak zdarza się, że w jajniku utworzy się złośliwy guz, który szybko wywołuje objawy chorobowe oraz może doprowadzić do zgonu.
U kobiet, które regularnie poddają się profilaktycznym badaniom ginekologicznym, wykrycie potworniaka nie stanowi większego problemu, bo guz ten jest widoczny podczas badania USG. Z tego względu warto pamiętać o niezbędnych badaniach profilaktycznych, które pozwalają wykryć także inne schorzenia narządów układu rozrodczego na wczesnym stadium ich rozwoju, co znacząco zwiększa szansę na całkowite wyleczenie.
Czytaj też:
Rak jajnika a brzuch i ból brzucha. Co zwiększa ryzyko wystąpienia raka jajnika?Czytaj też:
Kamptotecyna – „drzewo życia”. Działanie, skutki niepożądane i skuteczność terapii