Problemy ze snem – przyczyny i trudności

Przyczyny problemów ze snem

Problemy ze snem zazwyczaj są kojarzone ze skróconym snem nocnym, tymczasem bezsenność dotyczy całodobowego funkcjonowania człowieka, dlatego należy ją rozumieć jako sytuację, w której śpi się zbyt krótko w stosunku do swoich potrzeb. W diagnostyce zaburzeń snu bierze się pod uwagę nie tylko ilość przespanych godzin, ale także trudności z inicjacją snu lub jego utrzymaniem oraz przedwczesne budzenie się.

Jeżeli chodzi o rozpowszechnienie bezsenności wśród Polaków, to szacuje się, że na różnego rodzaju problemy ze snem skarży się od 20 do 40 proc. populacji ogólnej. Jednakże badania prowadzone przez Zbigniewa Nowickiego w ramach projektu NATPOL wykazały, że dolegliwości związane ze snem odczuwa aż 50,5 proc. uczestników. Co istotne, były to jedne z największych badań skupiających się na tym problemie, ponieważ wzięło w nich udział 2413 osób (1245 kobiet i 1168 mężczyzn) w wieku od 18 do 79 lat.

Najczęściej wskazywanym źródłem bezsenności pozostaje stres, zarówno ten negatywny, jak i pozytywny. Należy jednak zaznaczyć, że insomnia ma znacznie bardziej złożoną etiologię. Przyczyny problemów ze snem należy podzielić na wtórne, czyli wynikające z choroby organicznej lub psychologicznej oraz pierwotne – niezwiązane z jednostką chorobową.

Pierwotne przyczyny bezsenności

Zgodnie z powyższym, problem ze snem może mieć związek z toczącym się w organizmie procesem chorobowym lub może być skutkiem czynników zewnętrznych – niewłaściwej higieny snu, a także stanów fizjologicznych. Do pierwotnych przyczyn bezsenności zaliczają się:

• stres (okoliczności życiowe, skutkujące napięciem nerwowym, a także pobudzenie emocjonalne);
• zaawansowany wiek, wpływający na zmniejszoną produkcją melatoniny, która wspomaga sen;
• bezdech senny (zaburzenia oddychania podczas snu, m.in. chrapanie);
• wahania stężeń hormonów płciowych, do jakich dochodzi na początku menstruacji oraz w okresie menopauzalnym;
• jedzenie obfitych posiłków tuż przed snem;
• nadmierne spożywanie napojów zawierających kofeinę, alkoholu lub zażywanie nikotyny przed snem;
• brak ruchu (może powodować wewnętrzny niepokój);
• praca zmianowa (zaburza rytm snu i czuwania);
• jet lag (występujący po lotach na duże odległości w różnych strefach czasowych);
• procesy starzenia, które wpływają negatywnie na rytm okołodobowy
• niewygodne łóżko;
• niewłaściwe wzorce zachowania (np. sport lub praca przed snem);
• hałas;
• zbyt dużo snu w ciągu dnia.

Problemy ze snem spowodowane stresem to zdecydowanie najczęściej obserwowana przypadłość. Należy podkreślić, że taka reaktywna bezsenność zwykle trwa krótko – najczęściej do czasu ustąpienia czynnika prowokującego lub adaptacji. Może jednak się zdarzyć, że ten rodzaj bezsenności przekształci się w przewlekłą.

Wtórne przyczyny problemów z zasypianiem

Do wtórnych przyczyn problemów ze snem zaliczają się:

• nadczynność tarczycy (nadmiar hormonów zaburza rytm snu);
• depresja;
• zaburzenia lękowe;
• stwardnienie rozsiane;
• choroba Parkinsona;
• udar;
• przewlekłe bóle i stany zapalne;
• choroby serca i płuc;
• zespół niespokojnych nóg.

Do wtórnych przyczyn bezsenności zaliczają się głównie choroby neurologiczne oraz psychiczne. Należy jednak zaznaczyć, że powodem problemów ze snem mogą być także niewykryte choroby wątroby, nerek lub przewodu pokarmowego. Co więcej, objawy takie jak nocne skurcze łydek, które dotykają często osoby starsze i skutkują problemami ze snem, mogą być spowodowane cukrzycą lub zaburzeniami elektrolitowymi. Wtórna bezsenność wymaga leczenia choroby pierwotnej.

Skutki bezsenności, czyli konsekwencje problemów ze snem

Zaburzenia snu nieuchronnie skutkują obniżeniem jakości życia pacjenta oraz gorszym funkcjonowaniem w ciągu doby. Do najczęściej zgłaszanych skutków bezsenności zaliczyć można:

• zmęczenie,
• osłabienie,
• brak energii,
• spadek wydajności zawodowej,
• problemy z koncentracją i pamięcią,
• zwiększoną drażliwość,
• wewnętrzny niepokój,
• lękliwość,
• wahania nastroju,
• osłabienie układu odpornościowego,
• zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, cukrzycy, otyłości.

Nie należy także zapominać, że utrzymująca się bezsenność sprawia, że wiele osób sięga po silne leki nasenne na receptę, co może doprowadzić do uzależnienia od tych środków.

Problemy ze snem a brak witamin

W ostatnim czasie coraz więcej uwagi poświęca się zależności między problemami ze snem a brakiem witamin. Z badań wynika, że niedobór witamin z grupy B, szczególnie witaminy B6, może zwiększać podatność organizmu na stres, a zatem może przyczynić się do problemów ze snem. Jak podkreślają naukowcy z Katedry Fizjologii Doświadczalnej i Klinicznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, witamina B6 jest jedyną witaminą, która ma znaczenie w leczeniu bezsenności. Co więcej, pacjenci odczuwający problemy ze snem w nocy, powinni także zadbać o odpowiednie stężenie magnezu w organizmie, gdyż ten pierwiastek zmniejsza pobudliwość układu nerwowego.

Autor: Joanna Woźniak

Bibliografia:

1. Mariusz Siemiński, Łukasz Skorupa, Karolina Wiśniewska-Skorupa, Diagnostyka i terapia bezsenności w praktyce ogólnolekarskiej, Varia Medica 2019, tom 3, nr 2, s.109–115.
2. Zbigniew Nowicki, Karol Grabowski, Wiesław Jerzy Cubała, Katarzyna Nowicka-Sauer, Tomasz Zdrojewski, Marcin Rutkowski, Piotr Bandosz, Prevalence of self-reported insomnia in general population of Poland. Psychiatr Pol 2016; 50(1), s. 165-73.
3. Grabowski Karol, Terapia poznawczo-behawioralna bezsenności, Psychiatria 2011; 8, 2: 53–63.
4. Izabela Grabska-Kobyłecka, Dariusz Nowak, Sen, bezsenność i jej leczenie – krótki przegląd aktualnej wiedzy ze szczególnym uwzględnieniem ziołolecznictwa.