Cholesterol jest związkiem chemicznym, który naturalnie występuje w organizmie. Jego obecność decyduje o wielu procesach, jakie zachodzą w komórkach. Zwyczajowo cholesterolem określa się lipoproteiny obecne w osoczu krwi, pochodzące zarówno z pożywienia – zależnie od stosowanej diety w ilości 300-500 mg dziennie, jak i syntezy w organizmie, z której wytwarzane jest nawet 700-900 mg tego związku. Syntezowany jest głównie w wątrobie.
Cholesterol – dobry i zły, norma
Cholesterol całkowity stanowi ogół cząsteczek złego (LDL) i dobrego (HDL) cholesterolu. Cholesterol HDL są to lipoproteiny o dużej gęstości transportowane z tkanek do wątroby, których duże stężenie we krwi może skutecznie obniżyć ryzyko wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego. Z kolei lipoproteiny o małej gęstości nazywa się cholesterolem LDL, który zwiększa m.in. ryzyko wystąpienia miażdżycy, ponieważ to właśnie jego cząsteczki wchodzą w skład blaszki miażdżycowej.
Norma cholesterolu we krwi może różnić się w zależności od wyjściowego stanu danej osoby. W przypadku zdrowych osób norma wynosi do 190 mg/dl, czyli 5 mmol/l, w przypadku osób z grupy wysokiego ryzyka natomiast 175 mg/dl (4,5 mmol/l). Ta wartość zalecana jest przez Polskie Towarzystwo Kardiologiczne. Poziom całkowitego cholesterolu u osób z cukrzycą nie powinien wynosić więcej, niż 165 mg/dl, zaś u osób po zawale serca – 180 mg/dl.
Normy poszczególnych typów cholesterolu różnią się nawet w zależności od płci: w przypadku mężczyzn minimalna wartość cholesterolu HDL wynosi 40 mg/dl, kobiet – 45 mg/dl.
Przyczyny i objawy podwyższonego cholesterolu
Wśród przyczyn podwyższonego cholesterolu wymienia się najczęściej głównie wieloletnie zaniedbania dotyczące stylu życia, takie jak nieodpowiednia dieta, brak aktywności fizycznej oraz częste nadużywanie alkoholu. Przyczyny typowo chorobowe to m.in. łuszczyca, choroby wątroby, niedoczynność tarczycy,
Podwyższony poziom cholesterolu we krwi przez długi czas nie powoduje objawów. Dopiero, kiedy zaczyna rozwijać się miażdżyca, dolegliwości stają się odczuwalne i zauważalne. W tętnicach odkładają się tzw. blaszki miażdżycowe, których nagromadzenie prowadzi do zatorów. Wówczas na ciele pojawiają się zgrubienia i wypukłości, m.in. w okolicy oczu, kolan i łokci, a ponadto chory może odczuwać problemy z koncentracją. Innym objawem mogą być również bóle w klatce piersiowej spowodowane chorobą wieńcową, które w skrajnych przypadkach mogą być zwiastunem zawału serca bądź udaru.
Cholesterol – badanie i leczenie
Cholesterol badany jest z krwi pobranej z żyły. W laboratorium wykonywany jest tzw. lipidogram, który obejmuje nie tylko poziom całkowitego cholesterolu, ale też jego poszczególnych typów oraz trójglicerydów.
Leki na wysoki cholesterol należą do grupy statyn. Przepisywane są w przypadku, gdy zmiana stylu życia oraz diety nie przynosi odpowiednich rezultatów. Jednak nie są to jednorodne leki: przykładowo, rosuwastatyna ma inne działanie, niż atorwastatyna, czy też lowastatyna i simwastatyna. Każda z grup może mieć na cholesterol inny wpływ. Statyny mogą również pomóc w obniżeniu poziomu trójglicerydów. Ich działanie obniża ryzyko ciężkich chorób: wieńcowej, miażdżycy czy zawału.
Cholesterol – dieta
Dieta przy podwyższonym poziomie cholesterolu powinna opierać się na warzywach, owocach, chudych mięsach, twarogach i jogurtach. Należy przy tym ograniczać produkty pochodzenia zwierzęcego, a zwłaszcza tłuste mięsa (w tym wieprzowinę), masło, śmietanę, podroby, sery, pełnotłuste mleko. Ważna jest również rezygnacja z wszelkiego rodzaju słodyczy, niezdrowych przekąsek, tłuszczów trans i dań typu fast food oraz innej przetworzonej żywności.
Warto do diety włączyć polifenole, czyli składniki, które zapobiegają utlenianiu komórek i namnażaniu wolnych rodników prowadzących do niekorzystnych zmian w komórkach i ogólnego starzenia organizmu. Ich źródłami pokarmowymi są produkty takie, jak zielona herbata, aronia, brokuły. Należy pamiętać również o korzystnych witaminach, zwłaszcza C i E.
