Większość ludzi słyszała o szkodliwym wpływie promieniowania UV m.in. na zdrowie skóry, jednak nie dla wszystkich zrozumiały jest mechanizm jego oddziaływania na stan zdrowia.
Do powierzchni Ziemi dociera promieniowanie elektromagnetyczne słońca, które różni się pod względem długości fal. Wyróżniamy:
- zapewniającą przyjemne uczucie ciepła podczerwień,
- światło widzialne,
- ·szkodliwe promieniowanie ultrafioletowe (UV).
Czym jest szkodliwe promieniowanie UV?
Szkodliwe promieniowanie UV to promieniowanie elektromagnetyczne, inaczej też promieniowanie ultrafioletowe, które prowadzi m.in. do uszkodzeń powierzchniowej warstwy skóry, a także gałki ocznej. Sztuczne promieniowanie UV emitowane jest m.in. przez lampy stosowane w solariach oraz lampy kosmetyczne. Niewielkie, właściwie dobrane dawki promieniowania UV nie powinny w negatywny sposób wpływać na stan zdrowia, jednak silna, jednorazowa ekspozycja na promieniowanie UV, która wywołuje oparzenia słoneczne, znacząco zwiększa ryzyko rozwoju czerniaka skóry.
Ryzyko związane z rozwojem nowotworów skóry dodatkowo zwiększają poparzenia słoneczne w okresie dzieciństwa, a także systematyczne narażanie skóry na długotrwałe działanie promieniowania UV.
Szkody związane z nadmiernym opalaniem, zwłaszcza w przypadku osób z jasną karnacją, u których często po opalaniu pojawia się zaczerwienienie skóry, mogą być ogromne. W tej grupie najczęściej diagnozowany jest wyjątkowo agresywny nowotwór skóry – czerniak złośliwy, który rozwija się z komórek barwnikowych skóry. Badania dowiodły, że jednym z najważniejszych czynników ryzyka tego nowotworu, jest wystawianie skóry na bezpośrednie działanie promieniowania UV np. opalanie się na słońcu i w solarium.
Rodzaje promieniowania UV
Promieniowanie UV (promieniowanie ultrafioletowe) dzieli się na:
- promieniowanie UVA,
- promieniowanie UVB,
- promieniowanie UVC.
Promieniowanie UVA stanowi 95% promieniowania UV, które dociera do powierzchni Ziemi. Oddziałuje na ludzki organizm w sposób stały, bo jego natężenie nie zmienia się w zależności od pory dnia. Promieniowanie UVA przenika przez naskórek człowieka i dociera do głębokich warstw skóry.
Przed promieniowaniem UVA nie chronią przeszklenia, dlatego może ono oddziaływać na naszą skórę, gdy przebywamy w mocno nasłonecznionym mieszkaniu lub biurze. Co ważne, promieniowanie UVA bardzo intensywnie oddziałuje na naszą skórę podczas wizyty w solarium.
5% promieniowania elektromagnetycznego stanowi docierające do Ziemi promieniowanie UVB. Różni się ono od promieniowania UVA m.in. zmiennym natężeniem w zależności od pory dnia i pory roku. Ochronę przed promieniowaniem UVB stanowi warstwa chmur, przez które promieniowanie UVA przenika bez problemów. Choć promieniowanie UVB w niewielkiej ilości oddziałuje na naszą skórę, to prowadzi do wystąpienia poparzeń słonecznych oraz zwiększa ryzyko rozwoju nowotworów skóry. Nawet niewielkie, ale systematycznie przyjmowane dawki promieniowania UVB, powodują przyśpieszone starzenie się skóry.
Promieniowanie UVC to promieniowanie pochłaniane przez warstwę ozonową, jednak i ono może zacząć poważnie zagrażać naszemu zdrowiu, bo warstwa ozonowa systematycznie się zmniejsza.
Promienie UV jest szkodliwe nie tylko dla skóry. W destrukcyjny sposób wpływa również na narząd naszego wzroku, dlatego oprócz stosowania kremów z wysokim filtrem, trzeba także pamiętać o zakładaniu wysokiej jakości okularów przeciwsłonecznych, które skutecznie blokują promieniowanie UVA i UVB, a nie jedynie zwiększają komfort przebywania na słońcu, poprzez ograniczenie dostępu do oczu rażącego nas światła.
Jak nadmierna ekspozycja na słońce wpływa na naszą skórę?
Narażanie się na bezpośrednie działanie promieniowania UV, zwłaszcza w godzinach okołopołudniowych i godzinach wczesnopopołudniowych (11-15) to jedna z najczęstszych przyczyn nasilającego się uszkodzenia głównej warstwy skóry właściwej, która zwiększa ryzyko rozwoju złośliwych nowotworów skóry. Promieniowanie UV jest szczególnie szkodliwe dla:
- niemowląt i małych dzieci;
- osób z jasną karnacją;
- osób ze skłonnością do powstawania zaczerwienienia i podrażnień skóry, które pojawiają się nawet po bardzo krótkim przebywaniu na słońcu;
- osób, na których skórze występują liczne pieprzyki i inne znamiona barwnikowe;
- osób, w których rodzinie został zdiagnozowany rak skóry u kilku członków blisko spokrewnionej rodziny;
- osób, u których istniejące choroby zwiększają ryzyko zachorowania na raka skóry.
Na skutek oddziaływania na skórę promieniowania UV, dochodzi do powstawania wolnych rodników tlenowych. Skóra osób odbywających częste kąpiele słoneczne i opalających się w solarium, staje się sucha, wiotka, pozbawiona naturalnej jędrności i elastyczności, a także szybko pokrywa się zmarszczkami. Pogorszenie się wyglądu i kondycji skóry ma związek m.in. ze zmianami w obrębie włókien kolagenowych, a także utratą wody z powierzchniowych warstw skóry.
Częste opalanie skóry zwiększa ryzyko zachorowania na czerniaka złośliwego, a także inne nowotwory skóry nawet kilkukrotnie, co ma związek ze zwiększonym oddziaływaniem na komórki skóry stresu oksydacyjnego. Powstające na skutek opalania wolne rodniki tlenowe mogą przyczynić się do powstania mutacji m.in. w obrębie komórek barwnikowych skóry, czyli melanocytów. Oddziaływanie promieniowania UV na organizm człowieka może także doprowadzić do rozwoju np. czerniaka gałki ocznej i czerniaka paznokcia.
Kilkukrotne poparzenie skóry, zwłaszcza w okresie dzieciństwa, to jeden z czynników znacząco zwiększających ryzyko rozwoju raka skóry
Skutki promieniowania UV
Skutki działania promieniowania UV na skórę mogą być zauważalne w różnym czasie. Ma to związek m.in. z indywidualną skłonnością do występowania poparzeń słonecznych, a także utrzymywania się rumienia na skutek podrażnień skóry po kontakcie ze słońcem. Promieniowanie UV nie tylko powoduje nadmierne przesuszenie i wiotczenie skóry, ale także w niekorzystny sposób wpływa na stan skóry osób, które chorują na różne dermatozy. Ekspozycja na promieniowanie UV może np. spowodować nasilenie objawów trądziku różowatego.
Najpoważniejszym skutkiem oddziaływania na skórę promieniowania UV, jest rozwój schorzeń o podłożu nowotworowym. Zmiana wskazująca na nowotwór, może utworzyć się zarówno w obrębie zdrowej skóry, jak i w obrębie zmiany skórnej o charakterze łagodnym.
Częstym podłożem rozwoju czerniaka są istniejące pieprzyki, a także np. brodawki. Ryzyko rozwoju choroby w obrębie istniejących zmian skórnych zwiększa narażanie skóry na częste podrażnienia oraz działanie innych czynników zewnętrznych, które mogą doprowadzić do mutacji genetycznej w obrębie komórek. Wszystkie zmiany barwnikowe na skórze, która pozostaje odsłonięta niezależnie od pory roku, wymagają dodatkowej ochrony przed działaniem promieniowania UV. Na znamiona barwnikowe należy stosować wysokie filtry UV np. w kremie.
Objawy skórne, które powinny zaniepokoić?
Niekorzystny wpływ na skórę promieniowania UV możemy zauważyć, zwracając uwagę na ogólną kondycję naszej skóry. Jeżeli jest ona sucha, skłonna do podrażnień, szorstka, pozbawiona elastyczności i blasku oraz przesuszona, to należy całkowicie zrezygnować z kąpieli słonecznych. Zniszczona słońcem skóra wymaga intensywnej regeneracji, głębokiego odżywienia i nawilżenia, a także skutecznej ochrony przed promieniowaniem UV.
Natychmiastowa konsultacja z dermatologiem jest konieczna, gdy na skórze pojawi się zmiana barwnikowa, ranka, odbarwienie, lub inna zmiana, która szybko zwiększa swoją średnicę, ma nieregularny kształt, przyrasta ku górze, a także boli, swędzi i piecze. Bardzo niepokojącym objawem jest wyciek ze zmiany skórnej np. pieprzyka lub brodawki krwistej, surowiczej lub ropnej wydzieliny. Każda zmiana, która utrzymuje się na skórze dłużej niż 3 tygodnie, powinna zostać zbadana przez lekarza.
Czytaj też:
Słoneczny dekalog. 10 zasad, których nie można pomijaćCzytaj też:
Unikasz opalania, a masz zniszczoną skórę? Ekspert tłumaczy, jaki błąd popełniasz