Rak skóry to często stosowane w języku potocznym określenie zmian skórnych, które powstają na skutek nieprawidłowego namnażania się zmutowanych komórek. Wśród wszystkich nowotworów skóry wyróżniamy choroby cechujące się różnym stopniem złośliwości i odmiennym przebiegiem.
Rak podstawnokomórkowy – częstość występowania
Rak podstawnokomórkowy (basal cell carcinomato, BCC) to najczęściej diagnozowany rak skóry. Stanowi on około 80% wszystkich potwierdzonych badaniami raków skóry, czyli zmian o charakterze złośliwym. Choć określenia rak i nowotwór są stosowane zamiennie, to związane z nimi zmiany, znacząco się różnią. Nowotworem określa się każdą zmianę powstającą z patologicznych komórek, które ulegają niekontrolowanym podziałom. Rak to zmiana pochodzenia nabłonkowego, która może charakteryzować się różnym stopniem złośliwości. Stopień złośliwości raka wpływa na przebieg choroby oraz rokowania pacjenta. Warto wiedzieć, że wcześnie rozpoznany rak najlepiej rokuje, dlatego bardzo ważne jest wykonywanie badań profilaktycznych, które pozwalają na bieżąco monitorować ogólny stan zdrowia.
Rak płaskonabłonkowy jest bardzo często wykrywany w obrębie skóry u osób z jasną karnacją. Jest diagnozowany około 4 razy częściej niż inne zmiany, które powstają na skutek rozpoczynających się w skórze patologicznych podziałów komórkowych. Inne zmiany nowotworowe, które dotyczą skóry i jej przydatków to rak płaskonabłonkowy (rak kolczystokomórkowy), a także czerniak złośliwy skóry.
Rak płaskonabłonkowy skóry i rak podstawnokomórkowy skóry to zmiany wywodzące się z powierzchniowych komórek skóry – są to zmiany naskórkowe. Czerniak złośliwy to choroba wywodząca się z komórek barwnikowych, czyli melanocytów. Raki skóry zwykle rozwijają się u osób w średnim i podeszłym wieku, jednak w ostatniej dekadzie, coraz częściej diagnozowane są u osób młodych.
Nowotwory skóry – czynniki ryzyka
Zmiany skórne o charakterze nowotworowym mogą być związane z pierwotnym procesem patologicznych podziałów komórkowych, który rozpoczyna się w obrębie skóry i jej przydatków, a także mogą mieć związek z przerzutami z innych narządów i układów.
Do czynników ryzyka rozwoju pierwotnego raka skóry zaliczamy m.in.:
- promieniowanie UV (najczęściej promieniowanie słoneczne, jednak rak podstawnokomórkowy może rozwinąć się także w wyniku kontaktu z promieniowaniem UVB, które emitują lampy stosowane np. w solariach),
- częsty kontakt z pestycydami, herbicydami i innymi substancjami chemicznymi o silnie mutagennym działaniu,
- blizny po oparzeniach,
- wiek powyżej 45 lat,
- zakażenie wirusem HPV (wirus brodawczaka ludzkiego),
- uwarunkowania genetyczne, które związane są m.in. z wadami wrodzonymi,
- długotrwałe chemiczne, termiczne lub mechaniczne drażnienie skóry,
- pojawienie się na skórze zmian przedrakowych, do których zaliczamy np. rogowacenie słoneczne i rogowacenie białe.
Rak podstawnokomórkowy skóry, rak płaskonabłonkowy skóry, a także czerniak złośliwy znacznie częściej diagnozowane są u osób, które przez długi czas wystawiały skórę na działanie promieniowania UV. Częste opalanie się na słońcu i w solarium, a także wykonywanie pracy zawodowej w warunkach silnego nasłonecznienia, to najczęściej wskazywane przyczyny rozwoju nowotworu skóry.
Rak podstawnokomórkowy znacznie częściej diagnozowany jest u osób, które narażają swoją skórę na działanie różnych czynników drażniących. Poparzenia słoneczne we wczesnym dzieciństwie mogą zwiększać ryzyko rozwoju raka skóry nawet kilkukrotnie.
Rak podstawnokomórkowy skóry – charakterystyka
Rak podstawnokomórkowy skóry to dość często diagnozowany rodzaj raka skóry. Cechą charakterystyczną tego nowotworu jest lokalizacja zmian chorobowych, które zwykle pojawiają się na skórze twarzy i szyi. Zmiany związane z rakiem płaskonabłonkowym skóry nie powstają na błonach śluzowych, a także skórze dłoni i stóp. Najczęściej zmiany nowotworowe rozwijają się na skórze powiek np. w okolicy kącików oczu, na policzkach i na nosie, obejmując zarówno skrzydełka nosa, jak i jego grzbiet. Rak podstawnokomórkowy skóry może również rozwinąć się na czole, a także na szyi. Rzadko związane z nim zmiany skórne powstają na skórze tułowia i kończyn dolnych, jednak mogą się pojawić np. u osób, które bardzo często korzystają z kąpieli słonecznych oraz solarium.
Rak podstawnokomórkowy skóry wywodzi się z keratynocytów, czyli ektodermalnych komórek naskórka. Częstość występowania tego raka skóry jest podobna w przypadku kobiet i mężczyzn. Szczyt zachorowań przypada około 60. roku życia.
Oprócz lokalizacji cechą charakterystyczną raka podstawnokomórkowego skóry jest przebieg choroby. Rak podstawnokomórkowy rzadko daje przerzuty – w przypadku tej choroby najczęściej występuje miejscowa złośliwość. Warto jednak wiedzieć, że bagatelizowanie zmian skórnych, które utrzymują się przewlekle, może doprowadzić do powstania bliskich przerzutów np. do okolicznych struktur kostnych, które świadczą o wieloletnim przebiegu choroby.
Odmiany raka podstawnokomórkowego skóry
Rak podstawnokomórkowy diagnozowany jest w dwóch odmianach. Różnią się one pod względem stopnia złośliwości, który wpływa na efekty leczenia. Pierwsza, częściej diagnozowana odmiana raka płaskonabłonkowego, rozwija się bardzo wolno i nie nacieka głębszych warstw skóry oraz nie rozprzestrzenia się w płaszczyźnie poziomej. W tym przypadku mamy do czynienia z chorobą, która bardzo dobrze rokuje. Do postaci raka podstawnokomórkowego skóry, który dobrze rokuje, zaliczamy m.in. raka podstawnokomórkowego włóknisto-nabłonkowego.
Druga odmiana raka podstawnokomórkowego skóry charakteryzuje się większym stopniem złośliwości i może mieć agresywny przebieg. W tym przypadku mamy do czynienia ze zmianami, które naciekają głębsze warstwy skóry oraz rozprzestrzeniają się w płaszczyźnie poziomej, co prowadzi do szybkiego niszczenia tkanek. Agresywne odmiany raka podstawnokomórkowego skóry to:
- postać twardzinopodobna,
- postać guzkowa,
- postać wrzodziejąca,
- postać barwnikowa.
Postać twardzinopodobna to najbardziej agresywny typ nowotworu podstawnokomórkowego skóry. Postać guzkowa i postać wrzodziejąca zaliczane są do grupy najczęściej diagnozowanych raków podstawnokomórkowch. Postać barwnikowa wymaga wykonania badań, które pozwalają na jej zróżnicowanie ze zmianami typowymi dla czerniaka złośliwego.
Ważne! Wszystkie zmiany na skórze, które utrzymują się dłużej niż 3 tygodnie, powinny zostać zbadane przez specjalistę dermatologa. Dzięki diagnostyce można uniknąć zaostrzenia się choroby i odpowiednio wcześnie wysłać wycinek zmiany do badania histopatologicznego, które pozwala określić jej podłoże i dobrać odpowiednią metodę leczenia.
Uwagę chorego powinny zwrócić przede wszystkim wszelkie guzki, ranki i owrzodzenia, które pojawiają się na skórze w miejscach narażonych na działanie promieniowania UV. Badania pozwalają postawić szybką diagnozę, co wpływa na efekty leczenia każdego raka skóry oraz efekty leczenia nowotworów innych narządów.
Walka z zaawansowanym procesem nowotworowym zawsze obarczona jest większym ryzykiem, dlatego warto pamiętać o niezbędnej profilaktyce oraz redukcji szczególnie niebezpiecznych dla naszego zdrowia czynników, które powodują rozwój raka skóry.
Objawy raka podstawnokomórkowego skóry
Rak podstawnokomórkowy skóry to zwykle niewielka ranka pokryta strupem, który cyklicznie odpada, odsłaniając niewielkie owrzodzenie. Niekiedy ten rodzaj nowotworu powoduje, że na skórze pojawiają się zaczerwienienie oraz guzki o perłowej powierzchni. Zmiany późno wrzodziejące to najczęściej nietorbielowate guzki, w których obrębie znajduje się dużo pigmentu.
W przypadku zauważenia na skórze zmian o charakterze guzkowym, niegojących się ubytków skóry, a także zmian, które przypominają wyprysk lub łuszczycę, należy przeprowadzić badania, które pozwolą określić ich dokładne podłoże.
Diagnostyka raka podstawnokomórkowego
Na etapie diagnostyki raka podstawnokomórkowego wykonywane są różne badania. Pierwszym z nich jest podstawowe badanie dermatologiczne z wykorzystaniem dermatoskopu oraz badanie histopatologiczne wycinka zmiany skórnej. Jeżeli wyniki podstawowych badań wskazują na zmianę o podłożu nowotworowym, to konieczne jest poszerzenie diagnostyki o badania obrazowe. Wykonuje się je w przypadku podejrzenia naciekania zmiany w płaszczyźnie pionowej, czyli w głąb skóry oraz naciekania w płaszczyźnie poziomej.
Do badań obrazowych zaliczamy tomografię komputerową i rezonans magnetyczny, które pozwalają określić, z jakim rodzajem zmiany nowotworowej mamy do czynienia, bo na skórze mogą pojawić się zarówno zmiany pierwotne, jak i przerzuty związane z procesem nowotworowym, który dotyczy innych narządów i układów.
Leczenie raka podstawnokomórkowego skóry
Najczęściej stosowaną metodą leczenia raka podstawnokomórkowego skóry jest leczenie radykalne. Polega ono na chirurgicznym usunięciu zmiany wraz z marginesem zdrowych tkanek, co ogranicza ryzyko związane z nawrotem nowotworu. Niestety, nie zawsze możliwe jest wycięcie zmiany np. w sytuacji, gdy jest ona zlokalizowana w obrębie powiek. Wówczas eksperci zalecają rozważenie radioterapii. Inne metody leczenia podstawnokomórkowego raka skóry to m.in. terapia fotodynamiczna i miejscowe leczenie farmakologiczne
Podsumowanie
Rak podstawnokomórkowy skóry diagnozowany jest najczęściej u osób w średnim i podeszłym wieku. Zaliczany jest do grupy niebarwnikowych nowotworów skóry, które wywodzą się z keratynocytów. Objawy raka podstawnokomórkowego skóry bywają bagatelizowane, co powoduje, że do lekarza często trafiają pacjenci, u których choroba rozwijała się przez bardzo długi czas. Wczesna diagnostyka zmian pojawiających się na skórze, które mają postać ranki, guzka lub odnawiającego się owrzodzenia, pozwala uniknąć zagrożenia związanego z zaawansowanym procesem nowotworowym. Choć rak podstawnokomórkowy rzadko powoduje przerzuty odległe, to może naciekać okoliczne tkanki, prowadząc do ich szybkiego niszczenia.
Czytaj też:
Unikasz opalania, a masz zniszczoną skórę? Ekspert tłumaczy, jaki błąd popełniaszCzytaj też:
Nietypowe miejsca na ciele, w których może rozwijać się rak skóry