Czy jestem w grupie ryzyka NAFLD?
Udostępnijdodaj Skomentuj
Choroby
Artykuł sponsorowany

Czy jestem w grupie ryzyka NAFLD?

Dodano: 
W trosce o zdrową wątrobę
W trosce o zdrową wątrobę Źródło: Materiały prasowe
Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby, znana powszechnie pod angielskim skrótem NAFLD (ang. non-alcoholic liver disease), jest najczęstszą chorobą tego narządu. Specjaliści alarmują, że wiedza o samym jej istnieniu, nie mówiąc już o wykrywaniu i leczeniu, jest w naszym społeczeństwie znikoma. Według szacunkowych danych NAFLD występuje u 20-25% Polek i Polaków (w tym dzieci), a wśród osób w nadwagą i otyłością ten odsetek sięga 50%. Przekłada się to na około 9 milionów osób.

Czym jest czynnik ryzyka?

Nie przypadkiem wspomnieliśmy, że te NAFLD dotyczy prawie co drugiej osoby z nadwagą i otyłością, czyli wskaźnikiem masy ciała (BMI - ang. body mass index) ≥25 kg/m2. Te stany są najważniejszym czynnikiem ryzyka niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby. Czynnik ryzyka to pojęcie z dziedziny statystyki. Oznacza taką grupę osób (najczęściej z jakąś chorobą lub określonym stanem – np. ciążą), w której dana choroba – w naszym przypadku NAFLD – występuje częściej niż w populacji ogólnej. Nie są to przyczyny choroby, jak się błędnie uważa, ale stany zagrażające jej występowaniem.

Najważniejsze czynniki ryzyka NAFLD

1. O nadwadze (BMI od ≥25 do <30 kg/m2) oraz otyłości (BMI ≥30 kg/m2) już wspomnieliśmy.

Dodajmy jeszcze, że dotyczy to szczególnie otyłości zlokalizowanej w obrębie brzucha (typu „jabłka”), a mniej typu „gruszki” – czyli gromadzeniu tłuszczu w okolicy bioder.

2. Bardzo ważnym czynnikiem ryzyka jest też cukrzyca typu 2. Cukrzycę (również typu 1) rozpoznajemy, gdy stężenie glukozy (cukru) w osoczu krwi żylnej na czczo wynosi powyżej 126 mg/dl. Badanie musi być jednak powtórzone w innym dniu (czyli wykonane dwukrotnie). Cukrzyca typu 2 jest najczęstszą jej postacią i pojawia się głównie u otyłych dorosłych.

3. Innym czynnikiem ryzyka jest wysoki poziom cholesterolu we krwi, czyli ponad 195 mg/dl cholesterolu całkowitegoi (lub) stężenie cholesterolu LDL (tzw. „zły cholesterol”) wynoszące ≥115 mg/dl. Taki stan nazywamy fachowo hipercholesterolemią.

4. Kolejnym ważnym czynnikiem ryzyka jest tzw. zespół metaboliczny. Aby go rozpoznać trzeba spełniać przynajmniej trzy z przedstawionych poniżej kryteriów:

  • obwód talii >94 cm u mężczyzn i >80 cm u kobiet;
  • stężenie triglicerydów we krwi >150 mg/dl lub przyjmowanie leków z tego powodu;
  • stężenie cholesterolu HDL (tzw. „dobry cholesterol”) wynoszące <40 mg/dl u mężczyzn i <50 mg/dl u kobiet lub przyjmowanie leków z tego powodu;
  • ciśnienie tętnicze krwi skurczowe wynoszące >130 mmHg i (lub) rozkurczowe >85 mmHg lub leczenie rozpoznanego już nadciśnienia tętniczego;
  • stężenie glukozy (cukru) w surowicy krwi na czczo wynoszące >100 mg/dl lub leczenie doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi.

Pamiętajmy, że nie trzeba spełnić wszystkich pięciu kryteriów, wystarczy już trzy, żeby rozpoznać zespół metaboliczny.

Do innych ważniejszych czynników ryzyka należą też płeć męska i starszy wiek.

Jak zachować wątrobę w zdrowiu?

Jest to szczególnie ważne, jeśli jesteśmy w jednej z grup ryzyka (lub kilku z nich). Najważniejsze zalecenia dotyczą regularnego wysiłku fizycznego (przynajmniej 5 dni w tygodniu przez 30 minut) oraz zachowania diety. Przyjrzyjmy się tej drugiej kwestii, starając się w punktach przedstawić rekomendacje specjalistów z amerykańskiej Fatty Liver Foundation.

Czego unikać w diecie?

  1. Eliminacja tłuszczów nasyconych i czerwonego mięsa.
  2. Skreślenie z menu pełnotłustych produktów mlecznych.
  3. Rezygnacja z tłuszczów typu trans oraz uwodornionych (utwardzonych).
  4. Pilnowanie zawartości sodu w diecie – nie wolno przekraczać 1500 mg soli kuchennej na dobę.
  5. Eliminacja cukru dodawanego do pokarmów.
  6. Rezygnacja z wszystkich produktów z ziaren przetworzonych (bez białej mąki i białego ryżu w diecie).
  7. Zwracanie uwagi na to, co jest reklamowane jako suplement diety, a co posiada dane naukowe świadczące o skuteczności w leczeniu lub zapobieganiu chorób wątroby. Uważajmy również na suplementy, które nie są przeznaczone dla wątroby (lepiej ich używanie skonsultować z lekarzem).
  8. Z lekarzem musimy także porozmawiać o przyjmowanych przewlekle lekach (w tym preparatach ziołowych). Mogą one uszkadzać wątrobę!
  9. Wielkim „trucicielem” wątroby jest alkohol. Jeśli jesteśmy w grupie ryzyka, należy go w ogóle wyeliminować.

Co jest zdrowe i pożądane?

  1. Olej z oliwek z pierwszego tłoczenia – do smażenia oraz trzy łyżki stołowe na dobę doustnie.
  2. Owoce i warzywa (ale uwaga na zawartość soli!).
  3. Produkty zawierające dużo błonnika, takie jak pieczywo pełnoziarniste i brązowy ryż.
  4. Tłuste ryby (np. łosoś), znajdujące się w naszym menu przynajmniej kilka razy w tygodniu.
  5. Kurczak tylko bez skórki, a wieprzowina jedynie chuda; jak najmniej przetworzonych mięs.
  6. Nowe, zdrowe pokarmy, jak ziarna quinoa.
  7. Białko roślinne (rośliny strączkowe) bez żadnych ograniczeń.
  8. Kawa – 3-4 filiżanki przefiltrowanej kawy dziennie.

Czy wykonywać badania (i jakie)?

Część z wymienionych czynników ryzyka nie jest oczywista (tj. nadwaga/otyłość). Czy wykonywać w takim razie badania oceniające stan wątroby (czyli głównie ultrasonografię – USG). Na to pytanie odpowiedzieli specjaliści. Według Polskiej Grupy Ekspertów NAFLD 2019 nie zaleca się powszechnych badań przesiewowych (czyli w całej populacji lub znacznej jej części) w kierunku NAFLD ze względu na brak udokumentowanej korzyści z wykrycia postaci choroby przechodzących w marskość wątroby oraz brak metod leczenia istotnie zmniejszających, niezależnie od masy ciała, zawartość tłuszczu w wątrobie. Jednak USG w poszukiwaniu stłuszczenia wątroby zaleca się u pacjentów z:
1) otyłością;
2) zespołem metabolicznym (zwiększony obwód w talii, hiperglikemia, hiperlipidemia, zmniejszone stężenie cholesterolu HDL, nadciśnienie tętnicze);
3) utrzymującą się zwiększoną aktywnością aminotransferazy alaninowej (ALT) o niejasnej przyczynie (jest to enzym produkowany w wątrobie, którego stężenie [fachowo: aktywność] zwiększa się w chorobach tego narządu).

USG wykonuje się w tych przypadkach na początku procesu diagnostycznego (potem można je powtarzać według zaleceń lekarza).

Na koniec

Wspomnijmy jeszcze o lekach lub suplementach chroniących wątrobę. Te z nich, które zawierają niezbędne fosfolipidy (zwłaszcza fosfatydylocholinę), są korzystne w NAFLD i NASH. Odbudowują błonę komórkową i wpływają na regenerację całej wątroby. Przeczytaj więcej o NAFLD tutaj.

Piśmiennictwo:

1. Postępowanie z chorymi na niealkoholową stłuszczeniową chorobę wątroby. Zalecenia Polskiej Grupy Ekspertów NAFLD 2019 (https://www.mp.pl/medycynarodzinna/wytyczne/218262,zalecenia-polskiej-grupy-ekspertow-nafld-2019)

2. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/nonalcoholic-fatty-liver-disease/symptoms-causes/syc-20354567.

3. https://www.termedia.pl/nafld/Prof-Marek-Hartleb-Stluszczenie-watroby-wystepuje-u-20-25-proc-Polakow,31922.html.

4. https://www.fattyliverfoundation.org/diet_nash.

5. Gundermann KJ et al. Activity of Essential Phospholipids (EPL) From Soybean in Liver Diseases. Pharmacol Rep 2011; 63(3): 643-59.

Marcin Pustkowski, lekarz rodzinny

Źródło: Essentiale