Choroby wątroby to duża grupa schorzeń, które mają różnorodne przyczyny, jednak w większości przypadków, rozwijają się bezobjawowo. Wątroba nie jest unerwiona czuciowo, co sprawia, że patologiczne zmiany w jej obrębie nie wywołują dolegliwości bólowych. Ból w prawym podżebrzu (ból w prawej górnej części brzucha), który może wskazywać na choroby wątroby, pojawia się, gdy wątroba ulegnie powiększeniu i zaczyna uciskać okoliczne narządy. Wywołujące ból powiększenie wątroby świadczy o zaawansowanym procesie chorobowym. Do często diagnozowanych chorób wątroby zaliczamy alkoholowe choroby wątroby (alkoholowe stłuszczenie wątroby, alkoholowe zapalenie wątroby, alkoholowa marskość wątroby) i niealkoholową stłuszczeniową chorobę wątroby (niealkoholowe stłuszczenie wątroby, niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby).
Stłuszczenie wątroby – podstawowe informacje
Istotny wpływ na rozwój chorób wątroby ma tryb życia. Wątroba to narząd miąższowy, który pełni w organizmie wiele ważnych funkcji. Ryzyko rozwoju chorób wątroby u osób prowadzących zdrowy tryb życia jest niewielkie. Na zdrowie wątroby mają wpływ m.in.:
- stosowana dieta,
- używki (w szczególności alkohol),
- przyjmowane leki,
- choroby metaboliczne,
- choroby autoimmunologiczne.
W grupie ryzyka rozwoju chorób wątroby, oprócz osób nadużywających alkoholu oraz osób przewlekle stosujących leki dostępne bez recepty i leki na receptę, znajdują się osoby z nadwagą i otyłością, chorzy na cukrzycę i insulinooporność, celiakię, nieswoiste choroby jelit (np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego), a także osoby, które zatruły się różnymi toksynami (np. zjadły trujące grzyby takie jak muchomor sromotnikowy).
Ryzyko rozwoju stłuszczenia wątroby pojawia się w przebiegu wielu chorób, jednak odpowiednie leczenie oraz eliminacja szkodliwych nawyków, pozwalają skutecznie je zmniejszyć. Wczesne rozpoznanie chorób wątroby jest możliwe dzięki systematycznie wykonywanym badaniom przesiewowym, do których zaliczamy m.in. próby wątrobowe i badanie USG jamy brzusznej.
Na czym polega stłuszczenie wątroby?
Stłuszczenie wątroby polega na odkładaniu się w komórkach wątroby tłuszczu i ma związek z zaburzeniami metabolicznymi. Bezpośrednią przyczyną nagromadzenia tłuszczów w wątrobie są zaburzenia przemiany materii kwasów tłuszczowych w adipocytach, mięśniach i wątrobie, a także insulinooporność oraz stres oksydacyjny. Zaburzenia metabolizmu kwasów tłuszczowych, które prowadzą do stłuszczenia wątroby, to stan patologiczny zagrożony poważnymi powikłaniami. Na skutek postępującego stłuszczenia wątroby może dojść do zwłóknienia wątroby oraz marskości wątroby.
Brak leczenia zaburzeń metabolicznych, które powodują odkładanie się kropelek tłuszczu w komórkach wątrobowych, sprawia, że rozpoczyna się proces zapalny. Przewlekły stan zapalny wątroby to jedno z powikłań stłuszczenia wątroby. Brak odpowiedniego leczenia może doprowadzić do uszkodzenia wątroby i niewydolności tego narządu.
Marskość wątroby rozwija się na skutek uogólnionego uszkodzenia miąższu wątroby. Znaczne zwłóknienie wątroby to objaw zaawansowanych stadiów choroby wątroby. Warto wiedzieć, że wykrycie stłuszczenia wątroby i innych chorób wątroby w początkowym stadium oraz wdrożenie odpowiedniego leczenia, pozwala uniknąć nieodwracalnych uszkodzeń wątroby, które mogą doprowadzić do przedwczesnej śmierci z powodu marskości wątroby.
Wątroba to narząd, bez którego nie mogą przebiegać podstawowe procesy życiowe. W niektórych przypadkach jedynym sposobem na uniknięcie przedwczesnej śmierci z powodu uszkodzenia wątroby jest przeszczep wątroby.
Alkoholowe stłuszczenie wątroby a niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD)
Alkoholowe stłuszczenie wątroby i niealkoholowe stłuszczenie wątroby to choroby, które mają inne podłoże nadmiernego nagromadzenia się trójglicerydów we krwi, z którymi narząd nie daje sobie rady.
Alkoholowe stłuszczenie wątroby – przyczyny
Alkoholowe stłuszczenie wątroby wywołuje nadmierne spożywanie alkoholu. Choroba ta rozwija się m.in. u osób z chorobą alkoholową, jednak destrukcyjny wpływ na wątrobę ma nie tylko nałogowe picie alkoholu. Do alkoholowego stłuszczenia wątroby może również doprowadzić kontrolowane nadmierne spożywanie alkoholu, które nie jest związane z nałogiem alkoholowym. Warto wiedzieć, że nie ma bezpiecznej dawki alkoholu, która pozwoliłaby uniknąć związanych z jego piciem powikłań. O wpływie alkoholu na organizm decydują m.in. skłonności osobnicze, a także ogólny stan zdrowia.
Spożywany alkohol jest metabolizowany głównie w wątrobie. Mitem jest, że spożywanie niewielkich ilości alkoholu nie wpływa w negatywny sposób na pracę wątroby. Alkoholowe stłuszczenie wątroby powoduje zarówno długotrwałe nadmierne spożywanie alkoholu w dużych ilościach, jak i nadużywanie alkoholu, które nie prowadzi do stanu znacznego upojenia alkoholowego.
Większe ryzyko rozwoju alkoholowego stłuszczenia wątroby dotyczy osób nadużywających alkoholu przez długi czas. Dane statystyczne dotyczące alkoholowego stłuszczenia wątroby, alkoholowego zapalenia wątroby oraz związanej ze spożywaniem alkoholu marskości wątroby, są niepokojące. Systematycznie zwiększa się częstość występowania alkoholowego stłuszczenia wątroby i śmiertelność spowodowana chorobami wątroby m.in. u kobiet. Warto wiedzieć, że kobiety są bardziej wrażliwe na działanie alkoholu – w przypadku kobiet toksycznie na wątrobę działają mniejsze dawki alkoholu i szybciej dochodzi do stłuszczenia oraz uszkodzenia wątroby.
Lekarze alarmują, że alkoholowe stłuszczenie wątroby coraz częściej wykrywane jest u osób młodych w wieku 25-34 lat. Jeszcze kilka dekad temu choroba ta była diagnozowana przede wszystkim u osób nadużywających alkoholu w średnim wieku i podeszłym wieku. Stłuszczenie wątroby to pierwszy etap alkoholowego uszkodzenia wątroby. Kolejne etapy to alkoholowe zapalenie wątroby i alkoholowa marskość wątroby.
Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD)
Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD) związana jest z oddziaływaniem na wątrobę innych toksycznie działających czynników m.in. substancji obecnych w lekach. Może mieć również związek z przebiegiem niektórych chorób. Przyczyny niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby to m.in.:
- stosowane przewlekle lub w zbyt dużych dawkach leki (np. niektóre antybiotyki, cytostatyki, salicylany, glikokortykosteroidy);
- zaburzenia przemiany materii (niealkoholowe stłuszczenie wątroby może występować u osób z cukrzycą, hiperlipidemią oraz nadczynnością kory nadnerczy);
- długotrwałe żywienie pozajelitowe;
- popełniane błędy żywieniowe (np. nadwaga, otyłość, głodzenie się, które powoduje niedobór substancji odżywczych);
- niektóre choroby infekcyjne (np. dur brzuszny, wirusowe zapalenie wątroby typu C – WZW typu C, piorunujące wirusowe zapalenie wątroby typu D);
- niektóre choroby metaboliczne (np. choroba Gauchera, choroba Wilsona, choroba Wolmana).
Bardzo często do niealkoholowego stłuszczenia wątroby prowadzi stosowanie wysokokalorycznej, bogatej w produkty przetworzone diety (np. fast-foody), a także diety bogatej w tłuszcze nasycone i cukry rafinowane. Destrukcyjny wpływ popełnianych błędów żywieniowych na wątrobę zwiększa brak aktywności fizycznej.
Przyczyny stłuszczenia wątroby to w większości czynniki modyfikowalne, co oznacza, że ich eliminacja umożliwia efektywną regenerację wątroby, zapobiegając uszkodzeniu komórek tego narządu. Stłuszczenie wątroby jest chorobą, której można uniknąć, dbając o zdrowie wątroby.
Choć w wielu przypadkach przyczyny niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby nie powodują trudności diagnostycznych (np. nadwaga, otyłość, zaburzenia lipidowe, nadużywanie alkoholu), to zdarza się, że trudno jest jednoznacznie określić, co doprowadziło do rozwoju choroby.
Objawy stłuszczenia wątroby
Objawy stłuszczenia wątroby nie są specyficzne. Choroba początkowo rozwija się bezobjawowo. Wraz z rozwojem choroby, zarówno alkoholowe stłuszczenie wątroby, jak i niealkoholowe stłuszczenie wątroby, mogą powodować niespecyficzne objawy, które często są ignorowane.
Na stłuszczenie wątroby mogą wskazywać m.in.:
- nawracające dolegliwości gastryczne np. wzdęcia, uczucie pełności w jamie brzusznej, ból lub ucisk w prawym podżebrzu;
- przewlekłe zmęczenie i osłabienie;
- zaburzenia snu.
Zmiany w obrębie wątroby są widoczne w wynikach badań krwi. Na stłuszczenie wątroby mogą wskazywać m.in. nieprawidłowe wyniki badania enzymów wątrobowych, występowanie zaburzeń lipidowych oraz nieprawidłowy poziom cukru we krwi. Do objawów stłuszczenia wątroby zaliczamy również powiększenie wątroby.
Często stłuszczenie wątroby wykrywane jest przypadkowo np. podczas badania USG jamy brzusznej, które wykonywane jest w celu diagnostyki innych chorób lub w celach profilaktycznych.
Typowe objawy stłuszczenia wątroby i innych chorób wątroby pojawiają się, gdy dojdzie do znacznego powiększenia tego narządu oraz upośledzenia funkcjonowania wątroby.
Jak zapobiegać stłuszczeniu wątroby?
Stłuszczeniu wątroby można zapobiegać. Redukcja czynników ryzyka rozwoju choroby pozwala nie tylko przeciwdziałać jej wystąpieniu, ale także umożliwia efektywną regenerację wątroby i cofnięcie się zmian chorobowych tego narządu.
Niealkoholowemu stłuszczeniu wątroby pomaga zapobiegać zmiana diety, redukcja masy ciała i regularna aktywność fizyczna. Aby zapobiegać wystąpieniu alkoholowego stłuszczenia wątroby, trzeba zrezygnować ze spożywania alkoholu.
Warto pamiętać, że do stłuszczenia wątroby prowadzi również długotrwałe przyjmowanie niektórych leków. Osoby stosujące przewlekle leki dostępne bez recepty i leki dostępne na receptę powinny systematycznie wykonywać badania wątroby.
Leczenie stłuszczenia wątroby
Leczenie stłuszczenia wątroby zależy od przyczyny gromadzenia się tłuszczu w komórkach wątroby. Przede wszystkim niezbędna jest eliminacja czynnika, który doprowadził do rozwoju choroby. W zależności od stopnia stłuszczenia wątroby redukcja szkodzących jej czynników może doprowadzić do cofnięcia się zmian chorobowych lub spowolnić przebieg schorzenia.
Czytaj też:
Stłuszczenie wątroby ma co czwarty Polak. To choroba groźna także dla sercaCzytaj też:
Pierwszy przeszczep całej wątroby. Lekarze wykorzystali robota
Źródła:
- M. Piechota, Dysfunkcja wątroby przyczyny, rozpoznanie, kwalifikacja i intensywne leczenie, Makmed, 2016
- A. Habior, Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby a otyłość, Borgis – Postępy Nauk Medycznych 5b/2013, s. 31-37dr n. med J. Gietka, lek. J, Klapaczyński, Stłuszczenie wątroby – diagnostyka i leczenie, Medycyna po Dyplomie 2016/10