Pierwsze objawy tocznia. Czy można je łatwo rozpoznać?

Toczeń jest chorobą autoimmunologiczną, co oznacza, że układ odpornościowy traktuje swoje własne komórki jak zagrożenie, atakuje je i niszczy (inną, autoimmunologiczną chorobą jest np. zapalenie tarczycy Hashimoto). Dziewięć na dziesięć osób dotkniętych tą chorobą to kobiety, a objawy zwykle rozpoczynają się w wieku od 15 do 55 lat.

Toczeń – co to jest?

Choroba jest na ogół wyzwalana przez czynniki genetyczne, hormonalne, środowiskowe i odpornościowe, chociaż leki i zaburzenia równowagi hormonalnej również mogą odgrywać rolę. Można wyróżnić kilka rodzajów tocznia.

Toczeń układowy jest bardzo poważnym stanem, który może wpływać na tkankę łączną w stawach, mięśniach i skórze, a także na błony otaczające lub znajdujące się w płucach, sercu, nerkach i mózgu. Wiadomo również, że powoduje chorobę nerek i możliwe uszkodzenie mózgu.

Ponieważ na toczeń nie ma lekarstwa, pacjenci muszą radzić sobie ze swoim stanem poprzez leczenie objawów i unikanie wyzwalaczy, takich jak słońce, infekcje, niektóre pokarmy. Pacjenci często muszą odwiedzać reumatologa, kardiologa, nefrologa, neurologa i gastroenterologa w celu kontrolowania uszkodzenia narządów. Na ogół muszą też przyjmować leki w celu opanowania powikłań, takich jak leki moczopędne, przeciwnadciśnieniowe, przeciwdrgawkowe, antybiotyki i leki wzmacniające kości.

Kiedy ujawnia się toczeń?

Toczeń to choroba autoimmunologiczna, która może ujawnić się w każdym momencie. Najczęściej jednak występuje u kobiet w wieku 16-55 lat.

Toczeń rumieniowaty układowy może także ujawnić się u dzieci albo u młodzieży. Zazwyczaj ma wtedy ostrzejszy przebieg, choroba szybciej atakuje narządy wewnętrzne.

Czym jest toczeń rumieniowaty noworodków (NLE) i młodzieńczy?

Toczeń rumieniowaty układowy może dotyczyć również noworodków i małych dzieci, tych, u których mam występują autoprzeciwciała przeciw Ro/SSA, La/SSB lub U1 (U1-RNP). Choroba występuje u niemowląt rzadko, najczęściej ma łagodny przebieg. Zwykle cofa się w okolicy 6 miesiąca życia, gdy znikają przeciwciała, które przekazuje dziecku mama wraz z karmieniem piersią.

Może się jednak zdarzyć tak, że toczeń uszkodzi niektóre narządy wewnętrzne, np. serce lub płuca. W takiej sytuacji konsekwencje choroby mogą być poważne i wymagać leczenia operacyjnego.

Młodzieńczy toczeń układowy może ujawnić się u dzieci w wieku 10-16 lat. Najczęściej ma ostrzejszy przebieg, szybciej też dochodzi do powikłań. Młodzieńczy toczeń wymaga specjalistycznego leczenia np. przez leki przeciwmalaryczne, sterydowe czy immunosupresyjne.

Skąd bierze się toczeń?

Toczeń najczęściej rozwija się u osób, które mają predyspozycje genetyczne do rozwoju choroby. Mogą ją przyspieszyć lub uaktywnić inne choroby, leki czy czynniki środowiskowe.

Toczeń – wczesne objawy

Toczeń, jak inne choroby autoimmunologiczne, daje wiele różnych objawów, które albo łatwo zbagatelizować, albo powiązać z innym stanem chorobowym. Dlatego też pacjenci mogą bardzo długo zmagać się z toczniem, zanim zostanie postawiona właściwa diagnoza. Wczesne objawy tocznia obejmują:

• ból lub obrzęk stawów,
• bóle mięśni,
• gorączkę bez jednoznacznej przyczyny,
• czerwoną wysypkę na twarzy,
• ból w klatce piersiowej podczas głębokiego oddechu,
• wypadanie włosów,
• blade palce u rąk i nóg,
• wrażliwość na słońce,
• obrzęki nóg,
• wrzody w jamie ustnej,
• zmęczenie,
• niedokrwistość,
• bóle głowy,
• zawroty głowy,
  
• spadek nastroju,
• dezorientację i problemy z koncentracją,
• napady padaczkowe.

Toczeń – objawy

Gdy choroba postępuje, pojawiają się inne jej objawy. Zaliczają się do nich zmiany skórne, zapalenie stawów, zaburzenia immunologiczne. W przebiegu tocznia mogą pojawić się także problemy układu krążenia i układu sercowo-naczyniowego. U części chorych może rozwinąć się zapalenie mięśnia sercowego czy zapalenie osierdzia. Są to sytuacje, których nie należy lekceważyć.

Choroba atakuje również układ nerwowy, zwłaszcza ośrodkowy układ nerwowy. W przebiegu choroby mogą wystąpić zaburzenia poznawcze, stany lękowe, polineuropatia, a nawet depresja lub psychoza.

Oprócz tego pojawiają się zmiany skórne, a także owrzodzenia jamy ustnej. U części chorych mogą wystąpić zaburzenia hematologiczne.

Czy przy toczniu swędzi skóra?

Chorzy na toczeń cierpią na różne objawy skórne. Choroba może objawiać się wysypką, grudkami, krostkami czy przebarwieniami, które swędzą. Są to objawy, które mogą oznaczać wiele schorzeń, dlatego najczęściej ciężko je powiązać z toczniem. Choroba rozwija się powoli, zwykle jej pierwszym objawem są właśnie zmiany skórne lub zmiany rumieniowe.

Jak wygląda toczeń na twarzy?

Toczeń rumieniowaty skórny często objawia się występowaniem na twarzy charakterystycznej zmiany, którą nazywa się rumieniem w kształcie motyla. Obejmuje ona policzki i nos chorego, tworząc cień przypominający motyla.

Rumień w kształcie motyla nie występuje jednak u wszystkich chorych. Może też być mylący, bo przypomina objawy trądziku różowatego.

Zmiany układów i narządów w rozwoju tocznia

Choroba może spowodować zmiany w obrębie narządów wewnętrznych. Toczeń nie tylko prowadzi do zapalenia stawów, obciążając je i wywołując obrzęki, ale może także wywołać deformację stawów. W zaawansowanej postaci choroby może rozwinąć się nawet zanik mięśni.

Toczeń rumieniowaty układowy obciąża również serce i układ sercowo-naczyniowy. Ryzyko wystąpienia zawału serca lub choroby wieńcowej jest kilkukrotnie wyższe niż u osób zdrowych.

Choroba może zwiększyć również ryzyko wystąpienia nowotworów, m.in. raka szyjki macicy.

Toczeń – diagnostyka i leczenie

Nie ma jednego testu, który pozwalałby zdiagnozować układowy toczeń rumieniowaty. Lekarz może zdiagnozować chorobę po kilku miesiącach lub latach. Lekarz może kierować się historią medyczną, występowaniem chorób autoimmunologicznych w rodzinie, badaniami, próbkami pobranymi z różnych narządów, jednak postawienie diagnozy w przypadku tocznia nie jest łatwe.

Leczenie jest bardzo indywidualne i dostosowane do potrzeb oraz objawów danego pacjenta, który często wymaga prowadzenia przez kilku specjalistów. Leczenie powinno obejmować np. uregulowanie diety, wzmocnienie odporności, zmniejszenie obrzęku i bólu, zrównoważenie hormonów.

Jak sprawdzić, czy ma się tocznia?

Diagnostyka tocznia jest skomplikowana i obejmuje szereg badań. Oprócz morfologii i badania moczu z oznaczeniem poziomu białka, wykonuje się EKG czy RTG płuc. Lekarz też sprawdza, czy pacjent nie ma zmian w błonie śluzowej jamy ustnej, które są charakterystyczne dla tej choroby. Owrzodzenia jamy ustnej to jeden z objawów choroby. Do innych zalicza się m.in. rumień w kształcie motyla, który występuje na twarzy.

Dopiero wykonanie kompleksowej diagnostyki pozwala stwierdzić, czy chory cierpi na toczeń.

Toczeń – domowe sposoby

W leczeniu tocznia rumieniowatego układowego niekiedy sięga się po domowe sposoby. Mogą one pomóc złagodzić niektóre objawy choroby, ale jej nie wyleczą – warto mieć tę świadomość.

Po konsultacji z lekarzem można sięgnąć po masaże, które korzystnie wpływają na krążenie krwi i pracę układu nerwowego, pomagając złagodzić napięcia i poziom stresu. Przy masażach można sięgnąć po oliwę z oliwek, bogatą w kwasy tłuszczowe Omega-9, korzystnie oddziałującą na zmiany skórne.

Warto sięgnąć także po napary i zioła, które sprzyjają oczyszczaniu organizmu z toksyn i ze złogów. Dobrze sprawdzą się pokrzywa, skrzyp, ale też mięta czy mikstury z octu jabłkowego i miodu. Takie zioła można pić na czczo, można również sięgać po nie w ciągu dnia, by złagodzić procesy trawienne i usprawnić perystaltykę jelit.

Warto również wzbogacić dietę w naturalne probiotyki, wspierające mikroflorę jelitową. Bakterie kwasu mlekowego znajdujące się w jogurtach, kefirach czy fermentowanych produktach sojowych pomagają przywrócić równowagę w jelitach. Chorzy na toczeń rumieniowaty układu mogą również wspomagać się probiotykami.