Poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego – przyczyny, objawy, leczenie

Około 1400 osób rocznie zapada na poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego, a około 33 000 osób cierpi na nie w wyniku jakiejś niepełnosprawności. U jednej trzeciej osób z poprzecznym zapaleniem rdzenia stan poprawia się i nie ma wielu trwałych uszkodzeń. Osoby te mogą normalnie chodzić i mają tylko niewielkie problemy. Niektórzy jednak mają problemy z chodzeniem, skurcze mięśni, mniej wrażliwy zmysł dotyku lub problemy z kontrolowaniem pęcherza. Pozostała trzecia w wyniku choroby nie jest w stanie chodzić i potrzebuje pomocy przy wielu codziennych czynnościach.

Poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego – co to za choroba?

Poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego wynika z uszkodzenia komórek nerwowych w określonym obszarze. Tkanka tłuszczowa zwana mieliną chroni te włókna, ale kiedy jest uszkodzona, nerwy pod spodem również mogą zostać naruszone. Wówczas trudniej jest im wysyłać sygnały do innych części ciała. To często powoduje ból, osłabienie lub paraliż. Kiedy taki stan wystąpi po obu stronach części rdzenia kręgowego, nazywamy to poprzecznym zapaleniem rdzenia kręgowego.

Budowa rdzenia kręgowego

Rdzeń kręgowy składa się z położonej wewnętrznie istoty szarej oraz zewnętrznie istoty białej. Kształtem przypomina motyla o średnicy 2,5 centymetra i długości od 43 do 45 centymetrów. Rdzeń kręgowy wywodzi się z najniżej położonego odcinka mózgu i przebiega przez szyję oraz kręgosłup aż do jego podstawy. To właśnie rdzeń odpowiada za unerwienie miednicy i kończyn dolnych.

Rdzeń kręgowy otacza płyn mózgowo-rdzeniowy i opony mózgowo-rdzeniowe. Otacza go także worek oponowy, który pełni funkcję ochronną i protekcyjną, zabezpieczając rdzeń kręgowy przed urazami.

Czy rdzeń kręgowy boli?

U osób zdrowych rdzeń kręgowy nie boli. Jeśli występują dolegliwości bólowe, oznacza to najprawdopodobniej toczący się w obrębie rdzenia kręgowego proces zapalny, zwyrodnienia lub choroby układowe.

Ból może wystąpić również po urazie albo w wyniku ucisku. Niekiedy objawy pojawiają się dopiero po dłuższym czasie od przebytego urazu.

Co to jest choroba rdzenia kręgowego?

Choroba rdzenia kręgowego, jak często nazywa się poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego, ma podłoże neurologiczne. Na skutek stanu zapalnego dochodzi do uszkodzenia osłonki włókien nerwowych o nazwie mielina, co powoduje nie tylko ból, ale i problemy z poruszaniem się.

Co wywołuje zapalenie rdzenia kręgowego?

Ostre poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego może rozwinąć się na skutek:

• infekcji wirusowej, np. ospy, polio czy różyczki
• infekcji bakteryjnej, np. zapalenia ucha czy zapalenia płuc

Zdarza się i tak, że zapalenie rdzenia kręgowego jest powikłaniem po przebytym szczepieniu przeciwko ospie.

Poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego – jakie są przyczyny?

W ponad połowie przypadków lekarze nie są pewni, co powoduje poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego. Ale wiedzą, że może się to zdarzyć, gdy organizm próbuje zwalczyć chorobę. Często jest powiązane z:

1. Chorobą autoimmunologiczną, taką jak toczeń i zespół Sjogrena, które powodują stan zapalny.

2. Infekcjami:

• Infekcje bakteryjne, takie jak borelioza, gruźlica i kiła
• Infekcje grzybicze rdzenia kręgowego, takie jak aspergillus, blastomyces, coccidioides i cryptococcus
• Pasożyty, takie jak toksoplazmoza, wągrzyca, schistosomatoza i angtiostrongyloid
• Infekcje wirusowe, takie jak ospa wietrzna i półpasiec, który powoduje ospę wietrzną i półpasiec; enterowirus; i wirus Zachodniego Nilu

3. Stwardnieniem rozsianym (SM): Poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego może być pierwszym objawem SM, które niszczy mielinę w mózgu i rdzeniu kręgowym. Może również sygnalizować nawrót.

Objawy zapalenia rdzenia kręgowego

Objawy mogą pojawić się w ciągu kilku godzin lub dni (ostry atak) lub stopniowo w ciągu kilku tygodni.

Pierwsze objawy to zwykle:

• Ból pleców
• Ostry ból, który przesuwa się w dół nóg i ramion lub wokół klatki piersiowej i brzucha
• Osłabienie lub paraliż nóg i ramion
• Wrażliwość na dotyk do tego stopnia, że lekki nacisk opuszki palca powoduje ból
• Drętwienie lub uczucie mrowienia w palcach u nóg, stopach lub nogach
• Skurcze mięśni
• Gorączka
• Utrata apetytu
• Problemy z kontrolą pęcherza i jelit
• Zaburzenia czuciowe
• Zaburzenia oddychania
• Powiększenie węzłów chłonnych

Po rozpoczęciu objawy mogą się nasilić w ciągu kilku godzin. W większości przypadków osiągają szczyt w ciągu 10 dni. To, jak duża część ciała chorego będzie dotknięta, zależy od tego, w której części rdzenia kręgowego występuje problem.

Objawy a odcinki rdzenia kręgowego

Objawy zapalenia rdzenia kręgowego mogą się różnić w zależności od tego, w obrębie jakiego odcinka toczy się proces zapalny. Niekiedy stanowi to nawet podstawę diagnostyki, pozwalającej ocenić, w której części doszło do zapalenia rdzenia kręgowego.

• Zapalenie w odcinku szyjnym – w takiej sytuacji może dojść do zaburzeń oddychania, a także problemów z poruszaniem głową
• Zapalenie w odcinku piersiowym – odcinek piersiowy może przyczyniać się do występowania dolegliwości bólowych w obrębie ramion
• Zapalenie w odcinku lędźwiowym – w tej sytuacji może pojawiać się ból w okolicy miednicy czy bioder
• Zapalenie w odcinku krzyżowym – ostre zapalenie rdzenia kręgowego powoduje silny ból kręgosłupa, a także parestezje i mrowienia w obrębie kończyn dolnych czy palców u stóp

Czym grozi ucisk na rdzeń kręgowy szyjny?

Ucisk na rdzeń kręgowy szyjny może doprowadzić do jego uszkodzenia, które będzie nieodwracalne. Rdzeń kręgowy nie ma zdolności regeneracji, dlatego w takiej sytuacji konieczne jest leczenie objawowe, które często polega na usztywnieniu danej części kręgosłupa lub na podjęciu leczenia operacyjnego.

Czy po uszkodzeniu rdzenia można chodzić?

Uszkodzenie rdzenia kręgowego często prowadzi do częściowego lub całkowitego paraliżu kończyn dolnych. Na skutego tego chodzenie jest niemożliwe. W ostatnim czasie przeprowadzono jednak operację w Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym we Wrocławiu, która zakończyła się pomyślnie. U pacjenta z przerwanym rdzeniem kręgowym udało się odzyskać czucie.

Co to jest choroba Devica?

Stan zapalny rdzenia kręgowego może wystąpić również w wyniku choroby Devica, choroby zapalnej ośrodkowego układu nerwowego, która ma charakter nawracający. Może powodować poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego, ale i pozagałkowe zapalenie nerwów wzrokowych.

Choroba Devica prowadzi do stanów zapalnych nerwów, a z czasem nawet do ich martwicy. Może doprowadzić do problemów z poruszaniem się i do pogorszania się kondycji fizycznej osoby.

Przyczyną choroby Devica najprawdopodobniej jest mutacja genów w układzie immunologicznym.

Zapalenie rdzenia kręgowego a stwardnienie rozsiane

Objawy poprzecznego zapalenia rdzenia kręgowego mogą wystąpić także przy stwardnieniu rozsianym. Nierzadko jest to początkowy objaw choroby, który może się pojawić równolegle z zapaleniem nerwu wzrokowego, mrowieniem kończyn dolnych, zaburzeń czucia, parestezji, zawrotów głowy, zaburzeń widzenia.

Stwardnienie rozsiane niestety jest jednostką chorobową, która wymaga wielowymiarowej terapii. Aby złagodzić objawy sięga się po glikokortykosteroidy, ale również fizjoterapię czy psychoterapię.

Zapalenie rdzenia kręgowego a toczeń rumieniowaty układowy

Toczeń rumieniowaty układowy to choroba autoimmunologiczna, w której układ immunologiczny atakuje tkanki własnego organizmu. Na skutek tego różne układy w organizmie mogą ulec uszkodzeniom, m.in. moczowy czy kostno-stawowy.

W wyniku tocznia może wystąpić także i ostre poprzeczne zapalenie rdzenia. W takiej sytuacji pojawiają się zaburzenia czucia, silny ból, parestezje. Aby wykluczyć toczeń, należy wykonać badania diagnostyczne oraz neurologiczne. Podwyższone OB, CRP, mała liczba płytek krwi mogą wskazywać na chorobę autoimmunologiczną.

Ostre zwiotczające zapalenie rdzenia kręgowego

Ostre poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego to inna jednostka choroba od ostrego zwiotczającego zapalenia rdzenia kręgowego. Ta druga jest schorzeniem, które najczęściej pojawia się u dzieci. W Stanach Zjednoczonych odnotowuje się coraz więcej zachorowań na AFM, ale wciąż nie do końca wiadomo, co je powoduje. Najprawdopodobniej do rozwoju choroby przyczyniają się infekcje wirusowe, a także czynniki genetyczne czy środowiskowe.

AFM może doprowadzić do osłabienia kończyn, ale również wywołać objawy neurologiczne, a także dotyczące nerwu wzrokowego. Może także przyczynić się do nietrzymania moczu oraz zaburzeń mowy. W tym momencie stosuje się jedynie leczenie objawowe.

Diagnostyka zapalenia rdzenia kręgowego

Ostre poprzeczne zapalenie rdzenia diagnozuje się za pomocą badania MRI, czyli rezonansu magnetycznego. Pozwala ono ocenić płyn mózgowo-rdzeniowy, co może potwierdzić lub wykluczyć zapalenie rdzenia kręgowego.

Rezonans magnetyczny, a także badanie neurologiczne to podstawa do zdiagnozowania ostrego poprzecznego zapalenia rdzenia kręgowego. Niekiedy wykonuje się również tomografię komputerową, a także badania pod kątem niedoboru witaminy B12.

Jak leczy się poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego?

Nie ma lekarstwa na tę przypadłość, więc lekarz próbuje opanować chorobę i złagodzić objawy. Sprawdzają się tu metody, takie jak:

Sterydy: łagodzą stany zapalne kręgosłupa. Można zażyć pigułki lub wprowadzić je bezpośrednio do żył.

Dożylna immunoglobulina (IVIG): lekarz wstrzyknie do organizmu przeciwciała od zdrowych dawców. Będą wiązać się z przeciwciałami powodującymi problem i usuwać je z organizmu.

Terapia wymiany osocza: jeśli sterydy nie zmniejszają stanu zapalnego, stosuje się leczenie, zwane również plazmaferezą. Lekarz wymieni osocze krwi (płynną część zawierającą krwinki). To może pozbyć się komórek, które powodują, że układ odpornościowy atakuje ciało i zapobiegnie uszkodzeniu innych narządów.

Przeciwwirusowe leki: Jeśli lekarz uzna, że to wirus jest przyczyną choroby, prawdopodobnie przepisze odpowiednie leki.

Leki na objawy i powikłania: Można dostać leki łagodzące skurcze mięśni, pomagające kontrolować pęcherz lub jelita, łagodzące sztywność, radzące sobie z depresją i pomagające w problemach seksualnych.

Leki przeciwbólowe dostępne bez recepty i na receptę: Można dostać leki na depresję lub leki, które zatrzymują drgawki.

Respirator: Jeśli objawy wpływają na oddychanie, to urządzenie może pomóc w oddychaniu. Zapewni organizmowi wystarczającą ilość tlenu.

W celu złagodzenia objawów poleca się także metody wspomagające, takie jak odpoczynek, fizjoterapia, psychoterapia.

Rokowania przy zapaleniu rdzenia kręgowego

Ostrego poprzecznego zapalenia rdzenia kręgowego nie należy lekceważyć, bo może ono doprowadzić do nieodwracalnych uszkodzeń w obrębie włókien nerwowych i problemów z poruszaniem się. Przyjmuje się, że pełny powrót do zdrowia może zająć nawet kilka lat.

Osoby chorujące na zapalenie rdzenia kręgowego wymagają rehabilitacji i fizjoterapii, najlepiej rozpoczętej od razu po zdiagnozowaniu choroby.